Biekorf. Jaargang 94

[p. 277]

De loge ‘Sinte Anna’ in stene (Oostende) Beschouwing bij recente esoterische literatuur

In de 18de eeuw kon men priesters en monniken nog aantreffen in de vrijmetselaarsloges (bijv. Aalst, Namen, Doornik). In Mons bestond de loge ‘Les Amis Thérésiens’ uitsluitend uit Ongeschoeide Carmelieten en Recolletten. In Brugge daarentegen werd niemand van de enkele honderden reguliere of seculiere geestelijken die de stad bewoonden opgenomen in ‘La Parfaite Egalité’ (1765-1774)⁽¹⁾. Over deze ‘Katholieke Vrijmetselarij’ binnen de clerus wordt gemakkelijk gefantaseerd. Zo beweert F. Verkempinck dat er in de kerk van Stene (bij Oostende) een werkplaats ‘Sinte Anna’ bestaan heeft ten tijde van pastoor Van de Putte (1763-1780)⁽²⁾. Dat verhaaltje, dat nergens op slaat, werd inmiddels overgenomen door R. De Clercq in zijn studie (zwakke compilatie) over vrijmetselaars uit Deinze⁽³⁾.

In de Brugse loge ‘La Réunion des Amis du Nord’ (1803-1831) werd nooit een priester ingewijd. Tijdens de Franse periode was het overgrote deel van de Belgische vrijmetselaars roomskatholiek. Nog tot in 1820 antwoordden de kandidaten op de schriftelijke vragen dat ze behoorden tot de ‘katholieke, apostolische en roomse godsdienst’⁽⁴⁾. In Duitsland was dat anders. Voor 1827 vermeldt R. Taute⁽⁵⁾ nog een groot aantal priesters in de loge ‘Le secret des trois Rois’ in Keulen. Het feit dat er in Stene een boerderij was die afhing van de hoofdcommanderij van de Orde van Malta in

(1) A. VAN DEN ABEELE, In Brugge onder de Acacia. De vrijmetselaarsloge ‘La Parfaite Egalité’ (1765-1774) en haar leden. Brugge, 1987, blz. 55 Bespreking van dit werk door W.P. Dezutter in Biekorf, 1988, 2, blz. 187-200.

(2) F. VERKEMPINCK, Van Steenes tot Oosthende. Oostende, 1986, blz. 3-4.

(3) R. DE CLERCQ, Vrijmetselaars in Groot Deinze vóór 1830. In: Bijdragen tot de geschiedenis der stad Deinze, LVIII, 1991, blz. 286.

(4) Een eeuw vrijmetselarij in onze gewesten 1740-1840. ASLK-Brussel, 1983, blz. 43-44. Pas door de veroordeling van de vrijmetselarij door de Bisschoppen van België in 1837 en later de afschaffing van artikel 135 van het reglement van het Grootoosten van België in 1854 is de vrijmetselarij in België snel een andere weg opgegaan. De grote breuk is er pas gekomen in 1872 met de afschaffing van artikel 12 aangaande de ‘Opperbouwmeester’.

(5) REINHOLD TAUTE, Die Katholische Geistlichkeit und die Freimaurerei. Berlijn, 1909.

[p. 278]

Slijpe⁽⁶⁾ is in veel gevallen reeds genoeg om te beginnen fantaseren over tempeliersschatten en de onvermijdelijke Graal. Iemand die zich daar overmatig aan te buiten gaat is M. Landas⁽⁷⁾ die zelfs een apart hoofdstuk wijdt aan ‘De katholieke vrijmetselarij, een maçonniek avontuur van Gezelle’. Hij borduurt voort op het destijds ophefmakende boek van Rem Reniers, Guido Gezelle, katholiek vrijmetselaar. 's-Gravenhage-Brugge, 1973. Heel die these werd door tientallen Gezellianen en historici verworpen⁽⁸⁾.

Recent verscheen nog zo'n werk, nl. van Piet van Praet, 328 blz. amateuristische kletskoek in spreektaal⁽⁹⁾. Het is onbegrijpelijk dat al die schrijfsels een uitgever vinden. Het moet zijn dat grote onzin nog altijd beter verkoopt dan gedegen studiewerk⁽¹⁰⁾.

W.P. Dezutter

(6) De Orde van Malta in de Zuidelijke Nederlanden (12de-18de eeuw). Catalogus Algemeen Rijksarchief Brussel, 1993, blz. 52, nr. 159.

(7) MARCUS LANDAS, Brugge, een corpus hermeticum. Een esoterisch fragment van een stad. Zedelgem, 1989. Van de eerste tot de laatste bladzijde flauwekul.

(8) Een overzicht in Gezelliana, jg. VIII, 1977, afl. 1-2, blz. 46-49 en idem, 1978, blz. 140. Ook zeer expliciet verworpen door W.P. DEZUTTER, De vrijmetselarij te Brugge in de 18de en 19de eeuw. In: G. MICHIELS, Uit de wereld van de Brugse mensen. Brugge, 1978, blz. 145-146. G. Gezelle was een fervent anti-vrijmetselaar.

(9) PIET VAN PRAET, Van Tempelier tot Vrijmetselaar. Symbolen lezen, bron tot initiatie. Zellik, Roularta Books, 1993. Dit allegaartje laat zich hier moeilijk samenvatten.

(10) Er bestaat ook zeer goede literatuur zoals het boek van LEO APOSTEL, Vrijmetselarij. Een wijsgerige benadering. Hadewych Antwerpen-Baarn, 1992.