Biekorf. Jaargang 94
(1994)– [tijdschrift] Biekorf–
Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 54]
| |
De gemeentenaam Wormhout in Frans-VlaanderenWormhout is een oud dorp in Frans-Vlaanderen in de streek ten noorden van Kassel, richting Duinkerke, een rustig land van weiden en akkers. Het dorp ligt aan de Peene of Peenebeke, een krinkelende beek, ontspringend nabij Kassel en zich werpend in de IJzer, enkele kilometers voorbij Wormhout.
De naam Wormhout verschijnt herhaaldelijk reeds in de oorkonden uit de tiende en elfde eeuwGa naar voetnoot(1). Oudere vermeldingen uit de negende eeuw zijn wellicht apokrief.
De naam bestaat uit twee delen, waarvan het tweede ‘hout’ zonder meer duidelijk is: hout = bos, hoog of laag, ook kreupelhout. Het eerste deel ‘worm’, een Germaans woord, komt voor in de plaatsnamen Borgworm (Frans: Waremme) en Korsworm (Frans: Corswarem) in de oostelijke Haspengouw iets ten zuiden van de taalgrens in een sterk door de Franken beïnvloed gebied. Beide plaatsen ontlenen hun naam aan de Worm, een in de Jeker, bijrivier van de Maas, uitmondende beek. Ik lees bij SchönfeldGa naar voetnoot(2): ‘In de Limburgse Roer stromen in Duitsland de Oude Worm, die in Zuid-Limburg een eindje de Nederlands-Duitse grens vormt en in Limburg de Jonge Worm’. De naam is ook bekend uit Beieren met de Würm, een uit de Starnberger See komende beek. Er is ook een Worm Brook (brook = beek) in Engeland. Het woord worm hoort bij een Germaanse, Indogermaanse wortel met de algemene betekenis draaien, wentelen, wringen, kronkelen, passend bij kronkelende dieren (wormen, slangen...) en aanhangsels, alsook bij kronkelende waterlopen. Het Middelnederlands lindworm (met d, geen lintworm met t) en het Oudhoogduits Lindwurm betekenen draak: het veelkoppige monster uit de oude sagen van de Germanen en Kelten.
De oorspronkelijke betekenis van de dorpsnaam Wormhout is dus ‘nederzetting (hofstede) aan of in een bos aan een kronkelende beek, eventueel bewoond door de gevreesde draak’. Hierbij aansluitend duikt nu de vraag op: ‘Is die wormbeek van Wormhout de Peene, de enige aldaar stro- | |
[pagina 55]
| |
mende beek?’. Het antwoord is: ‘Blijkbaar ja!’. Dus twee namen voor eenzelfde waterloop?
Laten wij nu over de naam Peene praten. Aan de Peene liggen de gemeenten Noordpeene en Zuidpeene, ontstaan door splitsing van het oude, reeds in de 10de eeuw vermelde Peene met het Peenhof. Peenhoven, voormalige leenhoven daarvan, waren er te Merkem, Stapels, Zegerskapelle en elders, ook in West-Vlaanderen. Buiten Vlaanderen is mij maar één Peene-nam bekend, nl. de Peene, een rivier in Noord-Duitsland, langs de Oostzee, uitmondend in het Stettiner Haff (aestuarium van de Oder), waar ook het havenstadje Peenemünde (Peenemonding) ligt. Wat betekent de naam Peene? Ik weet het niet. Is Peene soms de samentrekking van Pedene = Pede + verzamelsuffix -ne, zoals Breene in Breninge de samentrekking van Bredene is?Ga naar voetnoot(3). De Brabantse beeknaam Pede is het Germaans pitha = moerasGa naar voetnoot(4). Dus Peene = beek in een moerassige streek? J.E. De Langhe |
|