Biekorf. Jaargang 92

[p. 287]

De 44 verworpen dagen door het jaar

In een Brugs getijdenboek, Stadsbibliotheek Brugge Hs 326, komt de opsomming voor van 44 (in werkelijkheid 43) kwade dagen door het jaar mét aanduiding van de malheuren die hen overkomen die deze veronachtzamen⁽¹⁾.

Dat die kwade dagen van Brugge tot Arnhem veruit gelijklopen is een boeiend facet van de volkskunde; dat de kanunniken van St.-Donaas tot in de 16de eeuw daarmee rekening hielden is dan ook verbazingwekkend⁽²⁾.

Schrift en lettrines dateren uit het midden van de 15de eeuw. Wij drukken de vrij korte tekst (fol. 71-73) af en laten die volgen door de 12 ‘goede’ vrijdagen die opgesomd werden op de voorgaande fol. 69⁽³⁾.

A. Dewitte

(1) Alle bibliografie over dit onderwerp is terug te vinden in het schitterend naslagwerk R. JANSEN-SIEBEN, Repertorium van de Middelnederlandse Artes-literatuur, HES-uitg. Utrecht 1989, blz. 227, 244. Uit dit Brugs Hs. publiceerde L. Scharpé reeds in Biekorf 1895, blz. 259, de bijzonder fraaie tekst over de H. Wilgefortis (19 juli).

(2) R. JANSEN-SIEBEN, Middelnederlandse Jaarprognoses in Verh. en Meded. K. Vl. Acad. Gent 1971, blz. 210-66; Breviarium ad usum ecclesie S. Donatiani, Parijs, A. Bonnemere, 1520, sign ^++v.

(3) Zowel Sinte Kateline als Sinte Bride komen met een fraaie legende voor in Hs. 326: Sinte bride... badt gode van hemel/rike dicwile om te wetene tge/tal van zinen wonden. welke/ onse heere haer openbaerde/ende zeide. V^mCCC. ende. LX. in/minen lichame hebbic ghe/hadt wonden. (fol. 75). - Op fol. 97v-98: edel scoone/wise rijke eerwardige/kateline... huut uwen halse ghebe/nedijt. ka(m) melc alsmen hu/brochte ter doot. noch vloeijt/puer olije tijt over tijt huut/uwen heiligen ghebeinte/bloet. amen.

Bijlage 1

Die beste meesters ende/die vroomste ende die/vroetste die noyt waren heb/ben onder vonden ende bescre/ven alle die quade daghen/die ghevallen binnen den/iare. ende ware eenich kint/gheboren up een van desen/ (fol. 71v) daghen het en zoude niet la(n)ghe moghen leven. En(de) wor/de eenich mensche ziec hine/zoude niet moghen ghenese(n)./Ende zoe wie ghinghe in/pelgrimagien ofte ute den/lande het ware groot ave(n)tu/re keerde hi emmermeer we/der. Ende zo wat menschen /in huwelike trocke hi zou/de corteliken sceeden of lan/ghe in armoeden ende met /droufheden leven. En(de) ooc/zoo wat mensche(n) eenighe/ dinghen begonste daer he(m) vele aen ghelaghe up eeni/ghe van desen daghen het/ (fol. 72) zoude hem comen teenen/ drouven eynde. Ende van de/sen esser. XLIIIJ. int jaer bi/ghetale. In

[p. 288]

laumaent esser/.VII. den eersten den anderen/den vierden den vijfsten den/zesten den .XIX den XXV. Spor/kele heefter .III. den vierden / den .XIII. ende den XVI. Maer/te heefter. IIIJ. den eersten den/anderen den .XV. den XVIII. / In april esser .III. den .X. den/.XV. den .XX. In meye esser .V./den .III. den .XV. den XVI. de(n) / .XX. den .XXV. In wedemae(n)t/esser .III. den .XIII. den XIX./den. XXIJ. In hoymae(n)t .III./ (fol. 72v) den .IIII. den .X. den XVII. Oust/maent .III. den derden den/XXV. den XXX. Pietmaent/.III. den III. den XVII. den XXI./Slachmaent. III den derden/den vijfsten den .XXII.

Drie daghen ende drie/ nachten zijn int iaer. ware /eenich kint gheboren up ee/nich van desen daghen oft/nachten ziin lichame soude/ ligghen zonder smelten/dat es den .XXVIII. in maerte. ende den eersten in oust/ende den .XXVI. in sporkele/.

Ende drie daghen zijn/int iaer dat hem elc men/ (fol. 73)sche sculdich es te wachtene/van te vele te etene ende te/drinckene, dat es den eerste(n)/ in oust. ende den anderen/in hoymaent. ende den/.XXVII. in maerte.

Dese bedinghe was vonden/te roome achter sinte pieters/outaer. Ende die paus ian/de.XII.ste gaf allen mensche(n) die met devocien eenen pa/ter noster en(de) eenen ave ma/ria. met deser bedinghe(n) lesen/ also dickent alsi over een/kerchof gaen also menich/iaer pardoens alser menich/mensche begraven es. omnino.

Bijlage 2

Clemens paus van /roome doet te weten: dat wii vinden be/screven int carnacioen van/ den apostelen. dat onse hee (re)/voorseide tot sinte pieter mi/ (fol. 69v)nen meester dat .XII. vridagen/ziin int iaer zoo wie datse/vast te watre ende te broode/daer hem die ziele sal sceede(n)/vanden lichame dan zullen/dinghelen van hemelrike ghe/reet zijn haer tontfane ende/ te dienen ende te voerne ter/ eewegher bliscap sond(er) eijnde./

Die eerste vridach es deerste/in maerte. dander es voor o(n)/ser vrauwen dach in maerte./ die derde es den goede(n) vridach./ den vierden es voor ascensi/oens dach. den vijfsten es voor/sinxenen. den sesten es naer/ sinxenen. den sevensten es/ (fol. 70) voor sinte ians dach in midde(n) zomer. den achsten es voor si(n)/te pieters en(de) sinte pauwels/dach. den negensten es voor /onser vrauwen dach half/oust. den tienden es voor on/ser vrauwen dach in pietm(aen)t./ den ellevensten es voor alle/heleghen dach. den .XII.sten/ es voor kerst dagh...

Woordverklaring:

emmermeer, in elk geval; smelten, los worden, leven; bedinghe, verhaal, reeks gegevens

o.l. vrouw-annuntiatie: 25 maart; st. ian midzomer: 24 juni; st. pieter en st. paul: 29 juni; o.l. vrouw in pietmaand: 8 september.