Biekorf. Jaargang 87

[p. 367]

Een brief van Peter Benoit over zijn kantate De leie. 1875.

Op woensdag 8 september 1875 brachten koning Leopold II en de koninklijke familie een officieel bezoek aan Kortrijk⁽¹⁾.

Er stond heel wat op het programma, o.m. de inwijding van de gerestaureerde schepenzaal in het stadhuis met de muurschilderijen van Godfried Guffens (Hasselt 1823 - Schaarbeek 1901) en Jan Swerts (Antwerpen 1820 - Marienbad 1879), de inwijding van het nieuwe gerechtsgebouw en een bezoek aan de Gravenkapel met de gerestaureerde muurschilderijen van Jan Vanderplaetsen (Gent 1808 - Ukkel 1877).

Om 7 u. 's avonds greep in de grote Hallen aan de Doornikstraat een galakoncert plaats. Het ving aan met de kantate ‘De Leie’ voor bariton, koor en orkest, die Peter Benoit (Harelbeke 1834 - Antwerpen 1901) op aanvraag van het Kortrijks stadsbestuur voor die gelegenheid gekomponeerd had op tekst van de Vlaamsgezinde advokaat en gelegenheidsdichter Adolf Verriest (Deerlijk 1830 - Kortrijk 1891). Ferdinand Van Eeckhout (Kortrijk 1828-1907), direkteur van de Kortrijkse muziekschool, leidde het koor en het orkest. Er waren alles samen een 300-tal uitvoerders. De zangers, zangeressen en muzikanten werden in hoofdzaak gerekruteerd uit de stadsbewoners, o.m. uit de leden van de ‘Société royale le cercle musical’ waarvan Adolf Verriest voorzitter was, en uit de leerlingen van de muziekschool. Hoge artistieke toppen kon dit min of meer geïmprovizeerde geheel niet scheren. Daarom lieten de organizatoren het orkest versterken met 24

(1) Een kortere versie van dit artikel verscheen in Curtricke. Tijdschrift voor Kultuur en Toerisme, nr. 57, januari-maart 1980, p. 15-16. Het was de tekst van een radiolezing die we verzorgden in de reeks ‘Zo is dit land’ door B.R.T.-West-Vlaanderen in 1971-1972 uitgezonden. Dit artikel steunt op de volgende bronnen, alle behorende tot het Modern Stadsarchief van Kortrijk, bewaard op het Rijksarchief in Kortrijk: voorl. nr. 1.100 (register met afschriften van brieven m.b.t. allerlei plechtigheden, 1875-1923), voorl. nr. 2.344 (dossier m.b.t. het koninklijk bezoek van 8 september 1875); bewijsschriften bij de stadsrekening van 1876, bundel bij art. 182 van de uitgaven). Zie ook L.D. Eene ‘Brabançonne’ door Adolf Verriest, in Koninklijke Geschied- en Oudheidkundige Kring van Kortrijk. Handelingen, Nieuwe reeks, XXII (1946-1948), afl. 1, blz. 367.

[p. 368]

musici uit Antwerpen en Gent en met de harpist Felix Godefroid (Namen 1819 - Villers-sur-Mer 1897). Voor het koor werd een beroep gedaan op de sopraanzangeres Helen Lemmens-Sherrington (Preston 1834 - Brussel 1906) en op de bariton Emiel Blauwaert (Sint-Niklaas 1845 - Brussel 1891)⁽²⁾. Beroemde kunstenaars lieten zich toen ook al duur betalen. Helen Lemmens kreeg als ereloon 1.000 Fr., Godefroid 800 Fr. en Blauwaert 300 Fr. Peter Benoit werd lager geschat dan de beroemde sopraanzangeres want hij kreeg ‘maar’ 700 Fr. Ter vergelijking: het jaarloon van de Kortrijkse stadssekretaris bedroeg toen 4.000 Fr., van de gemeenteontvanger 2.400 Fr., van de politiekommissaris 2.300 Fr. en van zijn adjunkt 1.558,33 Fr.

Peter Benoit had die avond de dirigeerstok overgelaten aan zijn vriend Ferdinand Van Eeckhout. Wel woonde hij de uitvoering bij. Hij was trouwens ook als eregast aanwezig geweest op het banket dat de stad in het stadhuis om 17 uur aan de koninklijke familie aangeboden had.

In die tijd verbleef Peter Benoit enige dagen in Kortrijk. Hij had o.m. de uitvoering helpen voorbereiden. Het nu nog bestaande ‘Hôtel du Damier’ op de Grote Markt diende achteraf bij het stadsbestuur een gedetailleerde onkostennota in, waaruit bleek dat Benoit er op 4, 8, 7 en 10 september, nu eens met zijn vader, dan weer met un artiste voor het niet onaardige bedrag van 40,20 Fr. gegeten en gedronken had. Vooral op 10 september werd kopieus getafeld: 2 bouillons (0,50 Fr.), twee biefstukken (2,50 Fr.), een eend (4 Fr.), kaas als nagerecht (1 Fr.), een fles Saint-Julien (4 Fr.), een fles Rijnwijn (6 Fr.), twee koffies, één cognac en een sigaar (0,95 Fr.), zes Strasbourg (bier?) en vier Schiedams (2,40 Fr.). Het verteer bedroeg dus 21,35 Fr. Nu zou dezelfde ‘Damier’ daarvoor ongetwijfeld enkele duizenden Fr. aanrekenen⁽³⁾.

De brief waarin Benoit het stadsbestuur bedankt voor de uitnodiging om aanwezig te zijn tijdens het koninklijk bezoek en voor de opdracht een nieuw werk voor myne streekgenooten van Kortrijk te vervaardigen, is bewaard gebleven. Hij getuigt

(2) Over deze kunstenaars vindt men meer gegevens in de tiendelige Algemene Muziekgeschiedenis, Haarlem-Weesp, 1979-1984.

(3) Ook voor Blauwaert diende het ‘Hôtel du Damier’ een nota in. Hij had er drie nachten doorgebracht (6 Fr.), driemaal ontbeten (3 Fr.), tweemaal gedineerd, met telkens een halve fles wijn (6,50 Fr.) en driemaal gesoupeerd met tweemaal een halve fles wijn (7 Fr.): totaal 22,50 Fr.

[p. 369]

van de romantische, Vlaamse en ietwat retorische sfeer waarin de komponist leefde en werkte. In zijn brief deelt Benoit mee dat hij zich hopelijk niet zal beperken tot de Leije Idylle, maar dat hij plannen heeft om naast zijn historische-Schelde ook een historische-Leije te komponeren. Hij zou hiertoe eveneens een beroep doen op Adolf Verriest. De eer van de eerste uitvoering zou misschien ook toekomen aan de Kortrijksche muziekale Krachten. Wisten de Benoit-kenners dat de komponist nog met het plan rondgelopen heeft om ook een oratorium De Leie te komponeren?

Eenmaal dat de drukte rond het Kortrijkse bezoek weggeëbd was, schreef het stadsbestuur allerlei dankbrieven, o.m. naar Peter Benoit. Ook die vrij banale brief, in het Frans en zonder enige Vlaamse zindering, publiceren we in bijlage.

Hier kan opgemerkt worden dat Peter Benoit een eigenhandig geschreven en gesigneerde partituur van zijn kantate De Leie aan de stad geschonken heeft. Ze wordt bewaard in de Stadsbibliotheek.

N. Maddens.

Bijlagen
I Brief van Peter Benoit aan het Kortrijkse stadsbestuur, 16 augustus 1875⁽⁴⁾.

Stad Antwerpen. Muziekschool⁽⁵⁾.

Antwerpen den 16^den oogst 1875⁽⁶⁾.

De Weledele Heeren, Heeren Burgemeester en Schepenen der Stad Kortrijk.

Hoog-geachte Heeren!

In antwoord op uwe geëerde letteren van 11^sten(7) dezer, heb ik de eer u Ed[ele] te melden, dat ik volgaarne uwe vleijende uitnoodiging voor 8^sten september toekomende, aanvaard. Laat mij toe, Hooggeachte

(4) Deze originele brief (4 blzn., 27,5 × 21,1 cm.) steekt in het vermelde dossier m.b.t. het koninklijk bezoek van 8 september 1875. De kursief gedrukte woorden zijn in de brief onderstreept.

(5) Deze drie woorden zijn voorgedrukt.

(6) Antwerpen, den ‘ ’ en ‘18’ zijn voorgedrukt.

(7) In het Kortrijkse Stadsarchief vonden we geen klad of afschrift van deze brief.

[p. 370]

Heeren, deze gelegenheid waar te nemen om U Ed[ele] myne beste gevoelens uit te drukken over de aanvraag door U Ed[ele] aan mij gedaan, een nieuw werk voor myne streekgenooten van Kortrijk te vervaardigen.

In name der vlaamsche muziekale beweging, dank ik U Ed[ele] voor de verheerlyking waarvan onze duurbare moedertaal het voorwerp wezen zal, bij het concert van 8^sten september e.k. Zijne Majesteit den Koning Leopold II, aangeboden.

Door U Ed[ele] toedoen, Hooggeachte Heeren, zullen de bijzonderste Damen, Jonckvrouwen en Heeren der stad Kortryk, als mede het Orkest uwer muziekschool, zich tot een vreedzaam en begeesterd leger vormen, om, onder de kundige leiding des Directors, Mynheer Ferdinand van Eeckhout, vlaamsche muziek uittevoeren. De uitvoering van vlaamsche Compositien op zulk een plechtigen stond, byzonderlyk, zal het sein wezen eener gansch nationale Kunstherleving voor Kortryk, wezen (sic); herleving wier invloed zich buiten de muren uwer stad zal doen gevoelen.

Aan U Ed[ele], thans, Hooggeachte Heeren, valt de eer van dit vaderlandsch initiatief te beurt, als ook de eer der uitvoering, myne vrienden Mynheer Adolf Verriest den Dichter, en, Mynheer Ferdinand Van Eeckhout als Dirigent. Dat ik hier niet nalate myne hulde te brengen aan de Kortryksche Dilectanten (sic) en musici van beroep.

Ik verhoop, mij by het schrijven eener Leije Idylle niet te beperken, en wel, zoo als ik echter met mynen vriende Dichter Emmanuel Hiel eene historische-Schelde vervaardigde, een historische Leije met den dichter der Idylle, te schrijven. Ik durf verhopen, er althans de eerste uitvoering door de Kortrijksche muziekale Krachten, van te beleven.

Aanvaardt, Weledele Heeren, de uitdrukking myner byzondere hoogachting en vaderlandsche gevoelens.

[Getekend] Peter Benoit.

II Brief van het Kortrijkse stadsbestuur aan Peter Benoit, 11 september 1875⁽⁸⁾

Courtrai le 11 septembre 1875.

Monsieur Peter Benoit directeur de l'Ecole de musique à Anvers.

Nous venons vous témoigner toute notre reconnaissance pour le concours que vous nous avez prêté à l'occasion de la visite royale en notre ville; d'abord par la composition de la cantate chantée en présence de Leurs Majestés⁽⁹⁾ le Roi et la Reine, ensuite par les conseils si utiles

(8) Afschrift in het n. (1) vermelde register, f^o 35 - 35 v^o.

(9) Er staat ‘L.L.’ In andere brieven en afschriften in hetzelfde register vindt men ‘L.L.M.M.’.

[p. 371]

que vous avez donnés à l'effet de rendre l'exécution de votre oeuvre digne de nos augustes visiteurs.

Le Roi et la Reine se sont montrés très satisfaits de la composition comme de l'exécution.

Le brillant succès que votre composition a obtenu, Monsieur, est un nouveau fleuron qui vient s'ajouter à votre couronne artistique et dont vous avez droit d'être fier.

Nous sommes heureux de vous adresser nos félicitations au sujet de votre beau triomphe; l'entreprise hardie qui vient d'être tentée à Courtrai prouve que les ressources ne font pas défaut dans notre paijs et qu'avec de la bonne volonté et la coopération de nos grands maîtres l'art musical a des chances de pouvoir atteindre un jour en Belgique la perfection à laquelle on est arrivé dans des pays voisins.

En vous adressant nos sincères remerciements nous vous prions, Monsieur, d'agréer l'assurance de notre considération distinguée.

L[es] B[ourgmestre] e[t] E[chevins].