Biekorf. Jaargang 85

[p. 382]

Toneel door de buyten-lieden van Torhout
1780

Antoon Viaene publiceerde in Biekorfs jaargang 1979, blz. 56-57, de namen van de acteurs die te Ruddervoorde in 1755 ‘De Bekeeringe van Vlaenderen’ op de planken brachten. Hij voegde daaraan toe, dat die namenlijst een kijk gunde op de families die in hun tijd de goede middenstand van het dorp uitmaakten, en hij wees ook op het mogelijk nut voor familieonderzoek.

Laat ons hopen dat zulk onderzoek in verband met die 28 Ruddervoordse namen ooit plaats heeft, en dat het moge gebeuren met evenveel belangstelling voor de theatergeschiedenis als voor de familiekunde. De plaatselijke vorsers zijn voor dit toneelhistorisch veldwerk onmisbaar, en nog tientallen gedrukte toneelprogramma's uit de achttiende eeuw (in de taal van die tijd: argumenten) liggen in archieven en bibliotheken op hen te wachten, o.a. in de Stadsbibliotheek van Kortrijk, het Stadsarchief van Oudenaarde (met de rijke collectie van Edmond van der Straeten) en het Museum voor Volkskunde te Gent. Wie zich over dergelijke acteurslijsten ontfermt, zou minstens de volgende punten in acht dienen te nemen: a) leeftijd, b) burgerlijke stand, c) beroep. Even welkom zijn natuurlijk bv. gegevens in verband met de woonplaats (wijk, gehucht, straat...).

Veel toneelgezelschappen noemden zich de jongheid van (...). In het hier volgende Torhoutse geval was dat niet zo. Daar gaf de theaterminnende bent zich voor ‘de buitenlieden’ uit. Die buitenlui waren allicht net zo goed ‘jonkmans’ als op zovele andere plaatsen, maar deze kwestie verdient toch nog nauwkeurig onderzocht te worden.

Hier nu de bezetting bij de opvoering te Torhout in 1780 van een ‘bly-eyndig treur-spel’, getiteld ‘'t Veroveren van het Heylig Land met de Stad van Jerusalem door Saladyn koning van Egypten, met het verkrygen van het Schapulier gejoint door d'Alderheyligste Maget ende Moeder Gods Maria aen Simon Stock’. Het argument, gedrukt bij Martinus de Sloovere in Brugge, deelt o.a. mee dat het stuk zal ‘ten Tonneel vertoont worden door de Buyten-Lieden, in d'Herberge genamt den Bies-hut, binnen der Stede van Thourout

[p. 383]

op den 13, 15, 22 Ougst 1780’. De vertoningen waren opgedragen aan de heer Parmentier ‘Commissaris van syne doorluchtigste Hoogheyd den Keurvorst van den Paltz, als Heere van den Lande van Wynendaele & c.’, aan pastoor Ambrosius de Busschere en zijn onderpastoor, aan de baljuw, burgemeester, schepenen en griffier van de stad Torhout, aan de baljuw, burgemeester, schepenen en griffier van den Lande van Wynendaele, ende aen alle Lief-hebbers, ende Parochianen.

We geven de namen van de spelers zoals ze gedrukt staan, onverstadhuisd en dus met de voornaam vooraan, en lidwoord of voorzetsel in minuskel:

Voor-reden	Bruno Hemeryck
Maria	Charolus Bouckaert
Engel	Pieter Hemeryck
Deugd	Jan la Grand
Simon Stock	Joseph Claerhout
Guido Koning van Jeruzalem	Joannes Ryckeghem
Eersten Prins	Joseph d'Hont
Tweeden Prins	Joannes Callewaert
Eersten Edelman	Joannes Tanghe
Tweeden Edelman	Bruno Hemeryck
Walcherus Luchetonia	Jacobus Hendrykx
Petrus Luchetonia	Philippus Ramboer
Saladyn Koning van Eg.	Jan Verhaeghe
Eersten Hoofdman	Anthone Verbeke
Tweeden Hoofdman	(niet ingevuld)
Eersten Edelman	Godderus
Tweeden Edelman	Joannes Wydooghe
Astarath	Jacobus Maes
Haet en Nyd	Joseph Hendryckx
Klucht-speelders
Momus	Bernardus Muny
Marote	Ambrosius Claryse.

Gegadigden voor zulk onderzoek kunnen zich nergens beter oriënteren dan in deel VI van de Geschiedenis van de Letterkunde der Nederlanden (Antwerpen, Amsterdam, 1975), vooral blz. 355 en verder, waar J. Smeyers honderden toneelwerken en opvoeringen bespreekt. Meer in het bijzonder voor plaatselijk onderzoek mag De Gullegemse kamer van rhetorica 1714-1914 door Roger Witdouck (Gullegem, 1984) een modelstudie worden genoemd, al treffen we hier op blz. 74 een acteurslijst aan, van het jaar 1728, die smeekt om het soort detailonderzoek dat we hierboven hebben geschetst.

j. huyghebaert