Biekorf. Jaargang 85

Een termijnhuis te Kortrijk voor Rijselse Dominikanen door de geheime raad toegestaan (1550).

Het is bekend dat de Dominikanen als ‘predikheren’ de geloofsverkondiging als hoofdopdracht voorop stelden. Men weet ook dat in de tijd van de Contra-reformatie, d.w.z. vanaf de jaren na het Concilie van Trente, maar vooral vanaf de zeventiende eeuw en dit tot de jaren vijftig van onze twintigste eeuw, de reguliere geestelijkheid nog meer systematisch werd ingezet om de seculiere priesters bij te staan in de begeleiding van de gelovigen met uiteraard de bedoeling

[p. 301]

een dieper christelijk leven te bewerkstelligen door een nauwgezetter toepassen van de kerkelijke geboden in de parochiale gemeenschappen. Die zogenaamde ‘missies’ of interne missioneringsactiviteiten hebben telkens ook voor een minimale materiële voorziening voor die regulieren in die gewesten noodzakelijk gemaakt. De zogenaamde ‘terminaris’-huizen waren de centra waar de predikanten verbleven tijdens hun ‘preekronden’⁽¹⁾. Van een tijdelijke regionale standplaats, met eigen woongelegenheid, is reeds sprake van vóór de Contra-reformatorische activiteiten. Dat een dergelijke bezitsverwerving vaak moeilijk verliep blijkt o.m. uit het hiernavolgende voorbeeld dat we kennen dank zij een geschil dat beslecht werd door de Geheime Raad te Brussel⁽²⁾.

De procedure om een termijnhuis aan de Rijselse paters te verbieden ging uit van de Kortrijkse schepenen. In hun rekwest hadden laatstgenoemden gevraagd de aan de predikanten toegestane octrooibrieven van 13 mei 1545 te herroepen waardoor het niet meer zou worden toegestaan ausditz prieur et couvent des frères prècheurs de Lille de pouvoir prendre et appréhender certaine maison assise en ladite ville de Courtray pour logis de leur terminaire... Volgens de Kortrijkse schepenen ging de toelating in contre les prohibitions de Sadite Majesté de l'an XVc XXVIII, publiées et observées notoirement au pays de Flandres.

De prior en het klooster lieten deze tussenkomst niet zomaar over zich heen gaan. Na een lange verdere procedure - veue la responce desdits du couvent et les modifications et conditions dudit ottroy, replicque, duplicque et tout ce que par lesdits parties a esté mis oultre et produit - werd door de Geheime Raad toegestaan dat de predikheren zouden in het bezit gesteld worden van het omstreden huis, niettegenstaande de opwerpingen van de Kortrijkse schepenen en eventueel met toezending aan die schepenen van een authentiek afschrift van het definitieve octrooi indien zij dit zouden vragen. De paters uit Rijsel konden aldus, zonder verdere

(1) Enkele inlichtingen over de termijnhuizen vindt men in de kritisch door te nemen studie van Piet DE PEU, Terminarishuizen in West-Vlaanderen, in: Dominikaanse wetenswaardigheden in West-Vlaanderen, (Gent, 1979), blz. 31-46.

(2) Op basis van een uitspraak van de Geheime Raad te Brussel, 28 april 1550; Brussel, Algemeen Rijksarchief, Oostenrijkse Geheime Raad, registers nr. 670, fo. 172 ro. + fo. 172 vo. Over de Dominikanen te Rijsel die o.m. van 1404 tot 1431 een nieuw klooster bouwden kan men enkele gegevens vinden o.m. bij A. DE SAINT-LEGER, Histoire de Lille, (Rijsel, 1872), blz. 122 en vlgd.

[p. 302]

problemen wellicht, hun termijnhuis in Kortrijk betrekken.

Daardoor wordt nog eens aangetoond dat de Dominikanen een soort ‘missiewerk’ in vele centra hadden uitgebouwd; zeker werden ze daarin extra gestimuleerd door de opkomst van de protestantse stromingen in de zestiende eeuw.

Tenslotte is het uiteraard interessant op te merken dat deze materiële uitbouw van de Dominikanen ook kadert in het geheel van de activiteiten van de bedelorden, die onder elkaar hun respectievelijke territoria hadden afgebakend⁽³⁾.

M. BAELDE

(3) Een doctoraatsthesis werd op 28 januari 1985 daaromtrent aan de Gentse rijksuniversiteit verdedigd door W. SIMONS, Stad en apostolaat. De vestiging van de bedelorden in het graafschap Vlaanderen (ca. 1225 - ca. 1350). De studie wordt nu reeds persklaar gemaakt.