Biekorf. Jaargang 85

[p. 269]

Bij een jeugdherinnering van Gezelle
Piro te Brugge?

Grasduinend in vroegere Biekorfjaargangen botsen we in een vraagwinkel op Den Piro uithangen (Biekorf, 1962, blz. 224). Daar vraagt J.V.H. zich af of hij hangt were den piro uit (Menen) met de Franse Pierrot verband houdt, de kluchtige maskerade figuur, gekleed in wit kostuum met puntmuts of zwart kapje.

Later, op blz. 254 van dezelfde jaargang, komen er reeksen antwoorden: van F. Van Es, van Raf Seys, van Guido Altoos. Vlaanderen blijkt plotseling te krioelen van de piro's. Ze duiken op te Gent, te Koekelare, te Zwevezele, bij levende mensen en in de poppenkast. Van de Bruggelingen, die men altijd met de zotskap heeft willen associëren, geen woord: een stilte die boekdelen spreekt...

F. Baur citeert in zijn boek Uit Gezelle's leven en werk (Leuven, Davidsfonds, 1930) op blz. 32 nochtans volgend versje uit Gezelles jeugd:

Courage, Piro, en treurt niet,

Kraakt de broek, z'en scheurt niet,
Kraken de beentjes, 't herte is goed,

Courage, Piro, schept goeien moed!

Hij leest er kleurigen volkszeg in, zoo sappig soms van echt boersche drastiek!

Persoonlijk geloven we nu wel dat ‘Piro’ in het Brugsch taalgebruik voorkomt (voorkwam?), maar bewijzen kunnen we niet zo meteen. Men moet voorzichtig omspringen met de kneedbaarheid van zijn herinnering... Trouwens: waar haalde Baur het volksrijm vandaan? Onder het gedichtje citeert hij Gezelle: ‘Kraken de beentjes, 't herte is goed!’ zei Grootheere altijd, zaliger memorie, en hij leefde tot 95 (31). Bij voetnoot (31) op blz. 183 van zijn studie vinden we: Zie R.d.H., IV (1869), blz. 72. Op die plaats bevat Rond den Heerd echter alleen maar dat ene zinnetje van Gezelle, geen verwijzing naar het volksrijm zoals we gehoopt hadden. Baur heeft het vers dus zelf ge-kend, en daardoor Gezelles spreuk her-kend.

[p. 270]

De vraag is nu verlegd: gaat het bij Gezelle om jeugdherinnering? We vermoeden van niet: groothere is nooit 95 geworden! Streuvels vermeldt in de voorgeschiedenis van zijn Kroniek van de familie Gezelle (Orion, Brugge) op blz. 5 overgrootvader: Pieter Joh. Gheselle-Meurisse (1760-1813), de vader van Pier-Jan uit Heule dus. Vermoedelijk heeft Baur aan déze grootvader van Guido Gezelle gedacht. Daarvoor kan pleiten dat hij ‘Piro’ citeert na het verhaal van ‘De berechtinge’ - een inderdaad landelijke jeugdherinnering van de dichter - en dat hij van ‘boersche’ drastiek spreekt. Maar de leeftijd strookt niet met Gezelles bewering in Rond den Heerd. Gezelle, die zelf geboren werd in 1830, heeft die man bovendien nooit gekend.

En de grootvader van moeders zijde? In de stamboom vooraan in het boek van R. Lagrain De moeder van Guido Gezelle (Tielt, Lannoo) vinden we hem: Jozef Devriese 31.7.1757 - 15.9.1839. Hem kan Gezelle alvast gekend hebben, maar hij is evenmin 95 geworden...

De spreuk uit Rond den Heerd biografisch duiden, kan dus wat roekeloos geweest zijn. Heeft Gezelle hem in zijn jeugd misschien gehoord, dan zeker niet van ‘groothere’. Zou het daarom niet eerder gaan om een snedige zei-spreuk - al of niet gevolg of oorzaak van het volksrijm dat Baur noteert - die door Gezelle opgetekend werden en via Rond den Heerd verder gelanceerd?

Dan kan de spreuk in de Brugse jaren opgetekend zijn - wat natuurlijk niet bewezen is. En als er verband is met het gegeven volksrijm, dan is Piro ook te Brugge geweest. Voor niet-Bruggelingen die zich door het etiket ‘Piro’ wat gegriefd voelden, is er dus nog hoop; al blijft het oorzakelijk verband toch wel zéér hypothetisch...

J. VAN ISEGHEM