Biekorf. Jaargang 85

[p. 234]

Confiscatie van wijn te Duinkerke bekrachtigd door de geheime raad (1545)

Velen weten dat de autoriteiten tijdens bepaalde periodes in de Ancien-Regimetijd verbodsbepalingen uitvaardigden betreffende de uitvoer van allerhande levensmiddelen uit de toenmalige Nederlanden. Deze restrictieve maatregelen werden meestal getroffen tijdens periodes van schaarste en duurte of bepaalde krijgsverrichtingen of oorlogssituaties met buurlanden⁽¹⁾. Het is evenzeer bekend dat deze verordeningen, die dus geprogulmeerd werden om economische of militaire redenen, vaak omzeild of gewoon genegeerd werden, uiteraard omdat daarmee aardige verdiensten of winsten konden worden gerealiseerd. Dat deze illegale praktijken natuurlijk ook vervolgd werden, soms met enig verweer van de aangeklaagde, blijkt uit het hiernavolgend voorbeeld⁽²⁾.

Aldus had een zekere Adriaan Vanden Veede dit de la Barbe een rekwest ingediend bij de Geheime Raad met het verzoek opheffing te verkrijgen van twaalf tonnen in beslag genomen poitouwijn. Deze inbeslagname was geschied door het ingrijpen van Guillaume de Pontchastel, baljuw te Duinkerke in Vlaanderen, die de beslissing had genomen ensuyvant certaines lectres de placcart, publiées par tous les pays de pardeça, par lesquelles est expressément deffendu à tous de mener ou envoyer aucuns vivres ou provisions de bouche hors lesdits pays de pardeça, sur paine de confiscation.

De getroffen Vanden Veede stelde in zijn rekwest voor dat de genoemde baljuw de wijnen moest terugbezorgen in de staat zoals ze waren op het tijdstip van de inbeslagname, hoewel baljuw Pontchastel deze wijn reeds had doen verkopen sans observer les solempnitez requises et accoustumez. Vanden Veede stelde wel een borgsom voor en vroeg om aan zijn vrouw terug te bezorgen la cédule par elle baillee pour ravoir en ses mains ledits vins de celui qui les avoit acheté.

Uit de repliek van de baljuw blijkt dat vooreerst de wijn volkomen legaal in beslag was genomen pour la contravention

(1) Zie vele voorbeelden desbetreffend in de verschillende delen van de Recueil des Ordonnances des Pays Bas en ook nog bij M. BAELDE, Tarween boekweituitvoer van noordelijk Vlaanderen naar Gouda (1566), Biekorf, 1983, 83, blz. 347-348.

(2) Zie de originele tekst in het Brusselse Algemeen Rijksarchief, Oostenrijkse Geheime Raad, register nr. 670, fo. 125.

[p. 235]

des placcards en dat de verkoop, faite par manière de provision, was doorgegaan omdat deze wijnen n'estoient bonnement gardables en eveneens begonnen zuur te worden, zoals overigens de genoemde Vanden Veede zelf in zijn rekwest had erkend⁽³⁾.

In dit geschil deed de Geheime Raad uitspraak te Antwerpen op 23 november 1545 à meure délibération de conseil, après avoir veu et visité certaine information, faicte à la requeste dudit suppliant et tout ce que en ceste matière faisait à veoir et considérer. De beslissing was volledig in het voordeel van de genoemde baljuw want de aanlegger Vanden Veede moest aanhoren dat de wijnen geconfisqueerd bleven au profit de Sa Majesté en dat hijzelf nog moest opdraaien voor de proceskosten aux taux de la cour.

Tenslotte is nog op te merken dat deze confiscatie- en fraudepraktijken plaatsgrepen in het toenmalige Vlaamse Duinkerke, bekend omwille van smokkeltradities en uiteraard een geschikte plaats om goederen het land uit te voeren⁽⁴⁾.

M. BAELDE

(3) Over de wijnen en de wijnhandel in de zestiende eeuw, zie J. CRAEYBECKX, Un grand commerce d'importation: les vins de France aux anciens Pays-Bas, XIIIe-XVIe siècle, Parijs, 1958.

(4) Ter informatie over de ‘wijnkwesties’ citeren we nog twee voorbeelden. Over de mogelijke moderatie van het plakkaat van 12 juli 1545 betreffende ‘les vins de France’, aangevraagd door de schepenen van Bergen in Henegouwen, zie de uitspraak daarover van de Geheime Raad te Brussel van 3 september 1546; ook voor Valenciennes werd op 7 december 1546 een uitspraak gedaan betreffende de verkoop van franse wijnen; zie Algemeen Rijksarchief, Oostenrijkse Geheime Raad, nr. 670, respectievelijk fo. 138 vo. en fo. 144 vo.