Biekorf. Jaargang 84

[p. 302]

Vrijstelling van belastingen bevestigd voor de vier bedelorden in vlaanderen
(1543).

Tijdens het Ancien Regime werd de geestelijkheid grotendeels niet aan de belastingen van de vorst onderworpen. Zelfs bij een ‘omslag’ over alle geledingen van de bevolking werden meestal bepaalde uitzonderingen voorzien voor groepen uit de reguliere of seculiere wereld. Toch werd tijdens de zestiende eeuw de tendens duidelijk merkbaar om bepaalde bedragen ook aan de geestelijken op te leggen voor het lenigen van de steeds maar oplopende financiële noden van de vorst. In de Habsburgse Nederlanden heeft de geestelijkheid bijvoorbeeld meermaals belangrijke subsidies toegestaan aan Keizer Karel V. Volgens de officiële formuleringen was het de bedoeling deze opgebrachte fondsen aan te wenden in de strijd tegen de Turken in de Oosteuropese gebieden. Ook in 1542 werd aldus een belangrijke kerkelijk subsidie afgekondigd. Vele archiefstukken daarover zijn bewaard gebleven.⁽¹⁾

Het is hoogstwaarschijnlijk in dit kader dat het rekwest van de vier bedelorden in Vlaanderen voor vrijstelling van belastingen moet worden gesitueerd. Daarenboven, wanneer de vorst het voorbeeld gaf om bepaalde geestelijke groepen fiscaal te belasten, kon men verwachten dat ook de lokale autoriteiten de neiging zouden voelen om bepaalde accijnzen te heffen op de plaatselijke reguliere of seculiere instellingen.

Het hierna besproken verzoekschrift ging uit van de vier bedelorden, nl. de Dominicanen, de Franciscanen of Minderbroeders, de Augustijnen en de Carmelieten. Aldus vroegen les prieurs, gardiens et couvent des quatre ordres mendians du pays et conté de Flandres... qu'il plaise à Sa Majesté non souffrir ne permettre qu'ilz soient grevez d'impostz au préjudice de leurdict estat et franchise plusavant qu'ilz ne sont accoustumez. Daarbij insisteerden de vier bedelorden op hun specifieke staat en werkzaamheden; de vorst moest aldus oog hebben voor leur povre estat et

(1) Zie daarover de bijdrage van M. BAELDE, De kerkelijke subsidies in de Nederlanden onder Karel V (1532-1555), in Belgisch Tijdschrift voor Filologie en Geschiedenis, 1965, 43, blz. 1243-1271.

[p. 303]

ordre, fondé sur mendicité et à prescher au peuple la parolle de Dieu et qu'ilz sont francz et exemps de droit de tous assiz et impostz.

Uit de tekst van de beslissing van de Geheime Raad blijkt dat er een onderscheid wordt gemaakt tussen de bezittende en de niet bezittende bedelorden. Er wordt gestipuleerd dat de aanvragers inderdaad niet fiscaal mogen worden belast, gezien zij leven de mendicité incertaine et ne possessent biens immeubles, rentes ni revenus. Daarentegen wordt er gewezen dat er wel couvents mendians bestaan non estans de ladite qualité et condicion; deze laatsten dienen dus wel accijnzen en belastingen te betalen.

De hierboven vermelde uitspraak wordt gedaan door de Geheime Raad te Valenciennes op 20 november 1543.⁽²⁾ Uit het arrest kan men dus duidelijk leren dat de echte bedelorden in Vlaanderen rustig hun apostolaatswerk konden verrichten zonder fiscale lasten.

m. baelde.

(2) Brussel, Algemeen Rijksarchief, Oostenrijkse Geheime Raad, nr. 670, fo. 104. De centrale instellingen, waaronder dus de Geheime Raad, volgden de landvoogdes Maria van Hongarije meestal op haar inspectietochten. In oorlogstijden verbleef daarenboven een deel van het Hof dicht bij de krijgsver richtingen.