Biekorf. Jaargang 84

[p. 218]

Middelbare scholen te Brugge voor 1834
Bij 150 jaar St.-Lodewijkscollege Brugge

De middelbare school, voorheen kapittelschool, Latijnse, Franse, Neder-Duitse school, Bogardenschool, wordt vanaf 1575 (tot 1773) praktisch geheel vervangen te Brugge door de Jezuïetenschool. Met 9 uur les per dag⁽¹⁾, eerst verdeeld over drie jaar, daarna over vijf jaar, met naast de rector en de leraar Grieks vijf titularissen, werd dit een school van zowat 300 studenten (1661), iets later 200 (1694)⁽²⁾. Vanaf 1763, opnieuw tot de afschaffing van de Jezuïetenorde in 1772, zouden te Brugge ook de Engelse Jezuïetenscholen van St.-Omaars en Watten functioneren met een schoolbevolking van 171 leerlingen, waaronder een 26 uit de eigen regio, en dit in de Hoogstraat resp. Spiegelrei⁽³⁾.

Naast deze Jezuïetenscholen bleken de Brugse Augustijnen-heremijten op de Augustijnerrei vanaf 1622 tot 1796 en opnieuw van 1803 tot 1811 goed voor ook een humaniora van 5 leerjaren, zonder Grieks hier, en met een schoolbevolking van ca. 160 man⁽²⁾.

De Brugse weesschool van de Bogarden, sinds 1512-13 een stadsschool, blijkt in 1702 een grondige middelbare opleiding te geven over 6 jaar. De klassen heten van laag naar hoog, Figuris, Grammatica, 2 jaar Syntaxis, Poesis en Rethorica. Na nationalisatie bij de Franse Revolutie zal hier in 1853 een middelbare Nijverheidsschool ontstaan, die tot vandaag stand houdt.⁽⁴⁾

Een tweede stadsschool, de School voor Teecken-ende Schilderkonst zou vanaf 1717 tot vandaag het Brugse picturale genie bevorderen⁽⁵⁾.

De oprichting in 1777 van het Pensionnat Royal, zoals het Theresiaanse college te Brugge heette, geleid door een principal, met 4 uur les per dag, voorzag een cyclus van 6 jaar. De benoeming der klassen is deze keer: 2 jaar

(1) A. DEWITTE, Scholen en onderwijs te Brugge gedurende de M.E., Handelingen Emmulatie, CIX (1972), blz, 17-20, 47-50.

(2) J.A. VAN HOUTTE, De Geschiedenis van Brugge, (Tielt-Bussum, 1982), blz. 384.

(3) A. DUCLOS, Bruges, Histoires et Souvenirs, (Brugge, 1910), blz. 531, 294.

(2) J.A. VAN HOUTTE, De Geschiedenis van Brugge, (Tielt-Bussum, 1982), blz. 384.

(4) A. DEWITTE, Van leeghe scholen en cleene studien, Biekorf 79(1979), blz. 149-50.

(5) A. SCHOUTEET, Beknopte geschiedenis van de Vrije Academie voor Schone Kunsten en van de Stedelijke Academie voor Schone Kunsten te Brugge, (Brugge, 1970).

[p. 219]

Figures, daarna Grammaire, het 3e jaar Syntaxe, daarna Poésie en Rhétorique⁽⁶⁾. De totale bevolking in 1777-78 bedroeg 23 studenten; in 1778-79: 28 en in 1779-80: 32 studenten over alle jaren. Heel duidelijk is hier de studie van het Grieks minder belangrijk dan deze van het Latijn.

Een volgend initiatief, opnieuw geprogrammeerd van bovenaf, is de Ecole Centrale, gevestigd in de Duinenabdij 1798-1803⁽⁷⁾, daarna 1804-1817 in het Capucijnerklooster. Het kon bestaan tot 1803 zonder concurrentie van de Augustijnen.

Het betrof deze keer een cyclus van 6 jaar met, te Brugge althans, de nadruk in de keuze op de vakken Tekenen, Klassieke Talen en Wiskunde, met maximum vijf en een half uur les per dag. Het getal studenten schommelde tussen de 30 en de 62. Een zware handicap voor dit project was de durende dreiging met de oprichting van een elitaire Lycée, eerst in 1803-1804 en dan in werkelijkheid in 1808. Dit Lycée, dat in een gerestaureerde Duinenabdij zou openen voor internen, zou werken met studiebeurzen van 600 Fr, naast de 650 Fr voor boeken en studiemateriaal, wat de studenten zelf moesten aanbrengen⁽⁸⁾. Een tweede durende moeilijkheid was de miserabele programmatie van de lagere scholen, waardoor de studenten in het eerste jaar middelbaar onbekwaam waren deze studies te beginnen.

Om daar wat aan te verhelpen zou één der professeurs van de Ecole Centrale L. Lehelloco, afkomstig uit Nantes, in 1803 het voorstel doen een Athenée de la jeunesse op te richten, een soort normaalschool, waarvoor hij, samen met de bibliothecaris G. Edwards, in 1807 een complete Cours de l'Ecole Normale du Département de la Lys voorlegde⁽⁹⁾. Zonder resultaat.

Een andere collega, ditmaal afkomstig uit Duinkerke, Louis Lannée de, Contreras, richtte mét zijn vrouw een Athenée des Jeunes Demoiselles op, okt. 1803-1807⁽¹⁰⁾.

(6) ALG, RIJKSARCHIEF BRUSSEL, Commission Royale d'Etudes, nr 48. De noten 6-10 werden overgenomen uit F. Slabinck, De Ecole Centrale van het Leiedepartement te Brugge, lic. Verhandeling Leuven, 1968.

(7) RIJKSARCHIEF BRUGGE, Frans Fonds, nr. 2933-34.

(8) RAB, FF, nr. 2935, zie hierover de afzonderlijke bijdrage in dit Biekorfnr. blz. 221.

(9) RAB, FF, nr 2923, 31 mei 1803; nr. 2929, 13 met 1807.

(10) RAB, FF, nr 2923, 28 okt 1803.

[p. 220]

Hier zou, in een cyclus van 3 jaar, het eerste jaar worden besteed aan lezen, schrijven, handelsrekenen, naast borduur-kant-en breiwerk, het tweede jaar zou een oefenen van het geheugen worden met, naast de précis de grammaire française het memorieren van 40 fabels van de La Fontaine en uittreksels uit het werk van Racine en Bossuet. Het laatste of eerste jaar zou samenvattingen brengen van aardrijkskunde, mythologie en geschiedenis (van Frankrijk). In 1808 is dit Athenée reeds verhuisd naar Torhout. In 1814 blijkt ook de Britse kostschool van Nicolas Salmon en Zoon, Latijn, Grieks en Italiaans te geven, naast schermen, dansen, muziek en tekenen: een elitaire tussenoplossing à 26 Briste ponden per schooljaar⁽¹¹⁾. Hoelang die school bestond is niet bekend.

Uiteindelijk wordt de Ecole Centrale in 1817 vervangen door het Brugse Atheneum dat naar de Duinenabdij komt en in 1836 expansie kan nemen in het voormalige onderkomen van de Jezuïeten. Het telde in 1828 reeds 131 studenten, meer dan het dubbele van de Ecole Centrale⁽¹²⁾.

Meisjes konden vanaf 1829 terecht bij de Dames de l'Instruction Chrétienne en wellicht vóór 1817 opnieuw in het Engels klooster, waar de zusters vanaf 1802 uit Engeland waren teruggekeerd⁽¹³⁾. Wellicht waren de privé-scholen van de Londense dames Court (1816) en Peeters (1818), met zes lesuren per dag, daarop geïnspireerd.

Wanneer in 1834 tenslotte het nu jubilerende Brugse St.-Lodewijkscollege samen met het nieuwe bisdom wordt opgericht, wordt dit meteen het zevende bisschoppelijke college in de provincie West-Vlaanderen, na Roeselare en Veurne (1830), Poperinge en Menen (1832), Kortrijk en Ieper (1833). Van de 17 colleges onder leiding van regulieren uit het eind van het Ancien Régimes, was alleen het franciscaner college te Tielt blijven bestaan⁽¹⁴⁾.

a. dewitte

(11) O DAUMONT, Le Cloitre de Nazareth, (Brugge, Desclee 1935), p 509

(12) H. PIROTON. Historique de l'enseignement officiel des humanités à Bruges, deel I Brugge, 1937; A SLUYS, Geschiedenis van het onderwijs in de drie graden in Belgie tijdens de Fransche overheersing en onder de regeering van Willem I. (Gent, 1912)

(13) L VAN BIERVLIET, Sporen van Engels Onderwijs te Brugge voor 1830. Biekort 84(1984), blz. 66-68

(14) ST. d'YDEWALLE, FR BOUSSEN in Het Bisdom Brugge (1559-1984), (Brugge 1984), blz. 353; R, VANLANDSCHOOT. Het Middelbaar Onderwijs 1854-1914 in Idem. blz. 481