|
| |
| |
| |
Marktlied bij de vrede van Campo Formio
Dominicus van Han uit Brugge en Jan Calmeyn uit Roeselare waren in de Oostenrijkse en Franse tijd gevierde marktzangers. Enkele van hun liederen zijn in gedrukte vorm bewaard (Universiteitsbiblioteek Gent, BL 5763). Het betreft zogenaamde vliegende bladen, met door de band een ernstig en een komisch nummer. Zo'n blad van 1798 bevat interessante gegevens in verband met de politieke tijdsomstandigheden. Hier het lied op de voorkant, één van de vele Pierlala-liederen uit die beroerde jaren.
VRYHEYD.
GELYKHEYD.
Republicaensch jaer-schrift: 't Is Vré.
GEZANG op den VREDE, gesloten tusschen de Fransche Republyke en den Keyzer en Koning van Oostenryk. Op een bekende Wyze.
1.[regelnummer]
't Is Vré, hIer nU, roept al viva,
Met 't Huis van Oostenrijk,
En Pieter den ouden Papa,
Die is Fransch Republiek,
En Pieter heeft noch bovendien.
In brUgg', den Wentel trap gezien.
C'est bon, zegt Pier lala. Papa. bis
2.[regelnummer]
Pier zag dat aen met blij gelaet,
Hij hoorde daer 't Vrede-Tractaet,
Met 't Huis van Oostenrijk,
Waerom Pieter wel was content,
Om deze feest en lumement,
't Gaet wel, zeid Pier lala, Papa. bis.
3.[regelnummer]
Veele volk sprak daer tegen Pier,
Maer kont gij ons verkonden hier
Dan zoude de Zee open staen,
Koopmanschap en Commerçi' gaen
't Waer goed, zeid Pier lala, Papa. bis.
4[regelnummer]
Door 't geroep van veel borgerien,
Pier kwam verbaest te staen,
Hy antwoorde ik zal gaen zien,
'K zal naer Duinkerke gaen,
Van daer gaen vaeren op de zee,
De vloote die ligt op de ree,
'K gaen mé, zeid Pier lala, Papa. bis.
| |
| |
't Vrede-Vaendel te zien,
Staen op de oeveren geplant,
Tot vreugd der borgerien,
Kan ik van daer brengen den Vré,
't Is het welvaert van Land en Sté,
'K hop' doch, zeid Pier lala, Papa. bis.
6.[regelnummer]
Veele Vrouwtjens riepen, ach Pier!
Het was voor ons een groot pleisier,
Die daer bedroeft, en nu zoo lang,
Tot Londen zitten in 't gevang,
Schept moed, zeid Pier lala, Papa. bis.
7.[regelnummer]
Pieter gij zoud zijn wellekom,
Riepen veel Meiskens daer,
Ach! kwam gij dus haest wederom,
Met ons liefsten Minnaer,
Wel Pieter wilt u doch wat spoen,
En doet doch aen uw beste schoen,
Ik zal, zeid Pier lala, Papa. bis.
8[regelnummer]
Schippers, Visschers en Ambagtsliên
Zag m'ook bij Pieter staen,
Elk zeid Pieter kan 't zoo geschien,
Dan zal het kraemtje gaen,
Brengt gij van daer den Vrede mé,
Wij danssen saem een minué,
Ba. 'k wenscht, zeid Pier lala, Papa. bis.
9.[regelnummer]
Dus gaet Pieter met vollen moed
Op hope van den Vrede zoet
Med' te brengen in 't Land,
Tot glorie van 't Fransch Republijk,
Den Vrede is hoog deugderijk,
En zoet, zeid Pier lala, Papa. bis.
Toemaetje
Roept nu met 't Huys van Oostenryk,, Viva de Fransche Republyke Met zang, snaer, spel en muzyk,, Zonder twist, list of crityke, Viva de Fransche Republyk,, 'T is Vrede met 't Huys van Oostenryk
Dit marktlied dankt zijn onstaan aan de vrede van Campo Formio, op 17 oktober 1797 gesloten tussen de Franse Republiek en de keizer van Oostenrijk. Voor onze gewesten was die vrede belangrijk omdat de Oostenrijkse keizer onze voormalige soeverein was. Verdere loyaliteit tegenover hem had voortaan geen zin meer. De Franse overheid trachtte de gelegenheid te baat te nemen om het republikeins gevoel bij
| |
| |
haar nieuwe onderdanen uit de zuidelijke Nederlanden wat aan te wakkeren.
Geen beter propagandamiddel dan een feest. De overheid van het Leiedepartement dagvaardde een delegatie van al de plaatselijke besturen uit haar ambtsgebied, om samen in de hoofdstad Brugge op 30 Nivose van het republikeinse jaar VI (19 januari 1798) de vrede te vieren. In de vertaling die als aankondiging verscheen in de Gazette van Brugge van 16 Nivose VI (15 januari 1798) heette die gebeurtenis eene Feeste ter gedagtenisse van den Vrede van de Vereeniginge van het gewezen Belgisch Land aen de Fransche Republyke. Er waren prijzen voor het Loopen te voet, het Schieten met den Hand-boog, Schermen en het spelen met den Sabel of Espadon. De lopers, maximum twee per kanton, dienden uitgedost te zijn in witte veste en broek, eenen dry nationaele coleurigen sluyer rond den hoed, van vooren opgedaen en bezet met gelyke coleurige pluymen. Er trok verder een indrukwekkende stoet door de straten, en 's avonds bracht een feestelijke verlichting sfeer. Het lied spreekt hiervan (lumement), maar we vragen ons af wat die wenteltrap uit de eerste strofe te betekenen had.
Brugge zou Brugge niet zijn, als deze vrede met Oostenrijk de handelaren niet had doen dromen van vrede met Engeland (strofe 3 tot strofe 9). Interessant is in dit verband een kijkje in de al genoemde Gazette van Brugge enkele weken na het feest, nl. 5 Ventose VI (23 februari 1798). Het betreft weer een initiatief van de overheid van het departement. Niets minder dan een betoging te Brugge op 6 Nivose, duidelijk geïnspireerd door plaatselijke kringen van koophandel. Deze manifestatie moest het ongeduld van de Bruggelingen doen blijken om de vijand van over de plas op hardhandige wijze tot vredelievende gevoelens te brengen. Het Brugs militair garnizoen was opgetrommeld, en er werd ook voor een happening gezorgd: Eene bende Zee-lieden, in het midden van de welke een zeyl vastgemaekt aen eenen mast zal gedroegen worden, op het welk in zwarte letters zal geschreven zyn, op den eenen kant deze woorden: landinge in Engeland, op den anderen kant, vraeke en oorlog tot'er dood toe. Dit Vaendel zal voor de Municipaliteyt tot den 30 Ventose geplant blyven. Enkele maanden later ontscheepte Bonaparte in Alexandië.
Terug naar ons vliegend blad van de heren Van Han en
| |
| |
Calmeyn. Op de keerzijde vinden we een tweede lied, getiteld Samenspraek van dry lieden (stemme: van Alexander). Het schetst een atmosfeer van onzekerheid en ontevredenheid (gezien, welteverstaan, door de ogen van een marktzangersduo dat zich aan de nieuwe toestand had aangepast). Strofe 3 zinspeelt op de mislukte opstand tegen het bewind van keizer Jozef II.
Veel naer 't g'luk verlangen,
'T haentje niet en kraeit,
Ligt op 't stuk met wijn.
G'heel 't kraemtje is foutu,
Doen dikmaels groot zeer.
Het g'heel ligt los gaet,
Maer die 't heeft gesogt,
'T wild, als 't is gebraen
Dat 't gaet zoo het gaet,
'T is God die 't al zend.
Die leeft tot 't Jaer Honderd,
| |
| |
Onderaan staan vier verzen:
Door Van Han en Calmeyn, Liedzangers-Componisten,
Die niet genegen zyn, om op den tyd te twisten:
Den eenen 't zeegbaer mind, den and'ren mind de klugt;
Dus zingen zy te zaem in vriendschap en genugt.
Ons marktzangersduo voorzag zijn gedrukte bladen van zulke onderschriften in allerlei varianten. Interessant om over hun persoon en hun geestesgesteldheid meer te weten. Bijvoorbeeld: Dominicus van Han, van Brugge, en Jan Calmeyn, van Rousselaere, Componisten. (Met de term componist wordt hier niet de toondichter bedoeld, maar de schrijver van de tekst, die overigens werd gemaakt volgens een vooraf bestaande melodie). Voor een boeiend raadsel plaatst ons het onderschrift op een ander blad (met de tekst van een Carmagnolle-dans): Door D. van Han en J. Calmeyn, Vlaemingen.
j. huyghebaert
|
|
Auteursrechtelijk beschermd