Biekorf. Jaargang 82

[p. 109]

[Nummer 2]

Een geschil betreffende de wolstapel en drankaccijnzen tussen de stad en de Spaanse naties te Brugge (1564)

Het is bekend dat de opstandsjaren van Vlaanderen tegen Maximiliaan van Oostenrijk in de late vijftiende eeuw, vele negatieve gevolgen hebben meegebracht. In deze periode werd vooral Brugge ook economisch getroffen daar de vele vreemde naties toen de stad en de Zwinstreek hadden verlaten. Na de verzoening met Maximiliaan had Brugge opnieuw de vreemde naties, gedeeltelijk althans, naar hun oude standplaats kunnen terugroepen, mits bepaalde gunstvoorwaarden. Velen hebben in de latere jaren echter Antwerpen als definitieve standplaats gekozen⁽¹⁾.

In deze optiek moet het hiernavolgend geschil gesitueerd worden vóór de Geheime Raad tussen les consulz et suppostz de la nation d'Espaigne, Biscaye et Navarre, résidens en la ville de Bruges, supplians d'une part, et les burghemaistres, eschevins et conseil d'icelle ville, opposans d'autre.

Volgens twee veel later ingediende rekwesten bekloegen de eerstvermelden zich vooral over de kwestie van de wolstapel en over het niet vrijgesteld zijn van bepaalde belastingen op bier en wijn.

Betreffende de eerste zaak wordt vermeld dat lesdictz de Bruges ont promis et se sont obligez que après que les navires desdictes nations chargez de biens et marchandises seroient arrivez au port de Lescluse, de quelque lieu ou place qu'ilz soient, appertenans aux marchans desdictes nations, que lesdicts marchans polroient illec descharger lesdictes marchandises en telz batteaulx, schutes ou navires que bon leur sambleroit et les envoyer d'illec en Brabant, Hollande, Zélande

(1) Zie daarover de uitstekende studie van J. MARECHAL, Le départ de Bruges des marchands étrangers (XVe et XVIe siècle), in HEmul., 88 (1951), blz. 26-74.

[p. 110]

ou ailleurs à leur plaisir, sans qu'ilz soient constrainctz de les mener à Bruges et sans pour ce estre mesprins en aulcune manière, pourveu tant seullement que tous les laynes, fers et huylles qui arriveroient audict port de Lécluze, soient amenez audict Bruges⁽²⁾.

Niettegenstaande het bovenstaande akkoord bekrachtigd werd in 1494 en 1497 en combien que lesdicts supplians n'estoient par ledict contract plus avant obligez que amener audict Bruges les laynes arrivans audict port de Lescluze, et que autrement ilz estoient en liberté de povoir avecq leurs biens et marchandises arriver par tout ailleurs que bon leur sambleroit, ensuyvant aussy leurs anchiens droictz, prévilèges et coutumes et mesmes de certain leur privilège octroyé par feu le conte Loys de Flandres en date de l'an mil trois cens soixante six, hebben ze vernomen dat het stadsbestuur van Brugge in 1540 een ordonnantie van Keizer Karel heeft verkregen que tous marchans desdictes nations se meslans de la marchandise des laynes seroient tenuz faire estapler leurs laynes, venans des royaulmes de Castille, Bescaye et autres en ladicte ville de Bruges, sans les povoir mener ou envoyer estapler en nulle autre ville ou place de pardeça. Uit die laatste tekst blijkt dat alle wolaanvoer over Sluis moest gebeuren en in Brugge moest ‘gestapeld’ worden, dat men dus niet aan deze steden mocht voorbijvaren en - duidelijker gezegd - in Antwerpen aanleggen.

Betreffende de kwestie van de vrijstelling van belastingen werd in de reeds vermelde overeenkomst heel duidelijk beloofd de jamais ne laisser constraindre les marchans ou suppostz desdictes nations faire aucun prest, subvention ou ayde ne souffrir aucune nouvelle imposition, comment qu'on le puisse nommer, soit à prince, seigneur particulier, ville ou autre quelcqu'il soit, nul excepté. Niettegenstaande de voorgaande tekst verklaren de supplianten qu'ilz sont à présent chargez et inquietez de payer ledict impost quant aux cervoises qu'ilz dispensent en leurs familles et maisons comme autres résidans en ladicte ville, non francz desdictz impostz. Over deze laatste kwestie hebben de natieleden intussen een gunstig arrest verkregen van de Grote Raad van Mechelen, zodat ze van die imposten werden vrijgesteld.

Zowel over het eerste als het tweede geschil wilden de natieleden uit Spanje nu vanwege de vorst een duidelijke

(2) Volgens een arrest bewaard te Brussel, Algemeen Rijksarchief, Oostenrijkse Geheime Raad, nr. 671, fol. 164 en vlgd.

[p. 111]

uitspraak. Volgens de replieken van de stad Brugge was de verplichting om het wolstapelrecht exclusief in Brugge te houden helemaal normaal en de ordonnantie van 1540 was slechts een interpretatie van de eerste overeenkomst; alle moeilijkheden van nu waren vroeger niet te voorzien want parcydevant n'y eust es pays de pardeça pour les marchans estrangiers hantans lesdicts pays autre port ou havre que celluy de Lescluze, faisans amener d'illecq toutes leurs denrees et marchandises en ladicte ville de Bruges.

Betreffende de belasting op het bier beweren de Bruggelingen dat de leden van de Spaanse naties auraient voluntairement jusques ores payé le susdict nouvel impost... et disoient que par le susdict contract et notamment par le vingt quatriesme article d'icelluy, lesdicts supplians estoient expressément obligiez et tenuz payer l'ancien assis ayant cours audict Bruges sur les cervoises et huyt mites sur chacun lot de vin. De uitspraak van de Grote Raad was door Brugge uitgevoerd geworden par forme de gratuité et en faveur desdicts supplians et nullement de droict.

Na enkele verdere procedures werd uiteindelijk op 18 februari 1564 beslist dat de Spaanse naties inderdaad verplicht waren d'estapler leurs laynes audict Bruges maar dat deze Spanjaarden moesten vrijgesteld worden van de belasting sur lesdictes servoises. De procesonkosten werden verdeeld over beide partijen.

Een compromisuitspraak werd dus naar voren gebracht. Eerst in 1573, met de verovering door de opstandelingen van Rammekens, vóórhaven van Middelburg, verviel op een definitieve manier het stapelrecht⁽³⁾.

m. baelde

(3) Zie J. MARECHAL, art. cit., blz. 47-53. De gehele problematiek tijdens de 15e eeuw komt natuurlijk ook ter sprake in het recente standaardwerk van prof. J.A VAN HOUTTE, Geschiedenis van Brugge, Lannoo, Tielt, 1982.