Biekorf. Jaargang 80

[p. 192]

Het bedevaartvaantje van O.L. Vrouw van Blindekens (Brugge ca. 1750)

Een nieuwe aanwinst voor het Stedelijk Museum voor Volkskunde

De Brugse drukker Paulus Roose leverde in 1717 duizend vaantjes voor het Brugse Smedenambacht Van deze Sint-Elooivaantjes bleef er geen enkel bewaard, hoewel het nooit uitgesloten is dat er ooit nog eentje opduikt.

Voor O.L. Vrouw van de Potterie hebben er bedevaartvaantjes bestaan, zoals blijkt uit het smeekschrift van de Brugse drukker Guillaume de Neve uit 1652⁽¹⁾. Ook van deze vaantjes kregen wij nog geen exemplaren te zien⁽²⁾. O.L. Vrouw van Blindekens en de Potterie zijn onafscheidelijk met elkaar verbonden door de bekende belofte-bedetocht.

Voor Blindekens wist men niets af over het bestaan van een bedevaartvaantje en toch bracht J. Geldhof, pastoor te Meetkerke, in 1965 er eentje aan het licht. Hij publiceerde het in Biekorf, waar het ook afgebeeld werd, om eventuele ongelovigen te overtuigen⁽³⁾. Dit unicum werd door J. Geldhof op 10.1.1980 overgemaakt aan het Stedelijk Museum voor Volkskunde te Brugge, waar het permanent wordt tentoongesteld.

Dit mooie vaantje (28.3 × 16,3 cm) stelt de belofteprocessie voor die uit de kapel van Blindekens vertrekt in de richting van de Potterie. De kopergravure is gesigneerd F.H.F. (Franciscus Heylbrouck fecit) en dateert van omstreeks 1750.

Sinds de ontdekking in 1965 kon het zich in een grote belangstelling verheugen, zodat wij een gedetailleerde beschrijving achterwege kunnen laten. Behalve in Biekorf, 1965 werd het voor het eerst op ware grootte afgebeeld in het Album Guillaume Michiels, Brugge, 1969⁽⁴⁾ en nadien nogmaals in de catalogus Beeld, boek en spel in de volkskunde, Brugge, 1974, blz. 14. Op blz. 13 van dezelfde tentoonstellingscatalogus wordt het bedevaartvaantje van O.L. Vrouw van Assebroek afgebeeld, eveneens van de hand van F. Hetlbrouck en gedateerd 1753. Deze Gentse graveur verbleef op dat ogenblik te Brugge en zal omstreeks diezelfde tijd het vaantje van Blindekens gestoken hebben. Ook bij H. Stalpaert⁽⁵⁾ krijgt het ruime aandacht en wordt het afgebeeld. Thans prijkt het ook op de folder voor het zojuist aangekondigde boek Van Blindekens naar de Potterie.

(1) M. VAN COPPENOLLE, Westvlaamsche bedevaartvaantjes, Brugge, 1942, blz. 17.

(2) H. STALPAERT, Volkskunde van Brugge, Brugge, 1974 kondigt op blz. 225 de publicatie aan van twee oude onbekende vaantjes van O.L. Vrouw van de potterie. Het archiefvaantje van de Potterie wordt door H. Stalpaert in de inventaris van de bedevaartvaantjes, a.w., blz. 224 per vergissing gedateerd vóór 1662 i.p.v. 1652.

(3) J. GELDHOF, Een processievaantje van Blindekens, Biekorf 1965, blz. 180-182.

(4) G. MICHIELS, Bedevaartvaantjes verzamelen, De Gidsenkring, nr. 4, december 1969, blz. 27-34.

(5) H. STALPAERT, a.w., blz. 186-187.

[p. 193]

Andere vaantjes van Blindekens

In augustus 1945 werd een bedevaartvaantje ontworpen door Guillaume Michiels. De houtsnede is van Luc De Jaegher en het werd op 500 exemplaren gedrukt bij E Boussery te Brugge. Daarnaast werden nog 50 exemplaren uitgebracht op papier Van Gelder, waarvan een aantal met de hand werden gekleurd. Het volledig repertorium van de bedevaartvaantjes, door G. Michiels ontworpen, treft men aan in de catalogus Retrospectieve Guillaume Michiels, Brugge, 1980, blz. 49-52. Het betreft in totaal twintig vaantjes waaronder twee profane.

In augustus 1979 werd een processievaantje (41 × 23,5 cm) van Blindekens uitgegeven ter herinnering aan de 675ste verjaardag van de slag van de Pevelenberg (1304). Het werd gedrukt op 500 exemplaren; de naam van de ontwerper werd niet vermeld. Ter zelfder tijd verscheen ook een mooie affiche (49 × 39,5 cm) met o.a. een afbeelding van het vaantje Net zoals in 1750 vormen zij het propagandamiddel bij uitstek om de Bruggelingen aan een eeuwenoude belofte te herinneren.

W.P. Dezutter