Biekorf. Jaargang 80

Maartje Draak en de tafelronde

Bij dezelfde uitgever en in dezelfde reeks verscheen van de hand van Maartje Draak: Arthur en zijn tafelronde. Het is de nieuwe, verfraaide en uitgebreide uitgave van een editie uit 1951. Achtereenvolgens worden hoofdstukken gewijd aan de figuur van koning Arthur zelf, aan Merlijn en Keye, Walewein en Lancelot; aan de twaalfde-eeuwse Arthurmode, de Roman van Walewein, de speciale aard van de aventuren, de legenden van de heilige Graal en tenslotte aan de evolutie van de Arthurromans.

Het is een boeiend en helder boek geworden. Uitvoerig wordt met tekstfragmenten gewerkt, die de lezer levendig het genre verduidelijken en telkens voor vragen plaatsen; de auteur verstaat de kunst die vragen aan te voelen en ze nà de tekst in een bondig commentaar te beantwoorden. Dit procédé bindt tekst aan verklaring, lezer aan boek. De toon is niet geleerd, klinkt direct, en vlot vertellend, óók waar de inhoud vrij wetenschappelijk is; ik denk hier als voorbeeld aan het commentaar bij de soorten Keltische talen, volken en literatuur die aan de basis van het genre liggen (blz. 51) of aan de opmerkingen over de middeleeuwse gewoonte teksten aan te passen en te verknippen (blz. 61).

In de keuze van de fragmenten had de auteur aandacht voor afwisseling, representativiteit t.a.v. het genre, menselijke waarden, literaire verdienste, historisch verband en context. Geen gemakkelijke opgave - zeker niet bij een vrij stereotiep behandelde verhaalstof als die van de Keltische roman; maar de poging is geslaagd. Men raakt geboeid door de spanning bij het zwaard in de steen, men moet glimlachen bij de scheldpartij waarop Keye de jongste Ferguut onthaalt, men wordt vertederd bij de scène waar een meisje van 9 jaar kinderlijk spontaan op Lanseloet afkomt om zich te beklagen over een oudere zuster... De tragiek van Guinevers onmogelijke liefde, de mysterieuze danscirkel van de elvenkring die de ridders als het ware verdwaast, het zal de lezer boeien, en hem iets van het wonder laten aanvoelen, zoals de middeleeuwer het moet hebben gekend. Daardoor wordt de moderne tijd dichter bij de eigen aard van deze literatuur gebracht.

[p. 81]

In dit verband besteedt de auteur ook even aandacht aan Marie Koenens Parcival of aan Couperus' Het zwevende schaakbord, recentere bewerkingen van deze stof. Herhaaldelijk wijst hij bovendien op jongere interpretaties: hij citeert fragmenten uit T.H. White's The Once and Future King (blz. 17), hij toont de psychologiserende tendens aan bij bepaalde moderne interpretatoren (bij voorbeeld op blz. 35 i.v.m. het lastige karakter van ridder Keye) of poogt terloops naar een actuele betekenis te peilen voor het Graalsymbool (blz. 108). Hij schrikt er binnen het raam van zijn uiteenzetting zelfs niet voor terug een ontsnappingsscène (blz. 83 e.v.) te vergelijken aan een Wild-Westavontuur, en die een paar bladzijden verder kort te transponeren in de stijl van onze huidige detectivefeuilletons.

Verspreid over het boek wordt ruime aandacht verleend aan het werk van Jacob van Maerlant - met hem opent en besluit het werk - en de Westvlaamse auteurs Penninc en Vostaert krijgen met hun Walewein een afzonderlijk hoofdstuk toebedeeld. De auteur verbindt het verhaal met een Europees sprookjesmotief dat - natuurlijk gewijzigd - ook bij Grimm weer zal opduiken. Met deze bredere behandeling van Walewein is hij ontsnapt aan het gevaar overstelpt te worden door het vele materiaal, wat de lezer geen blik meer zou gunnen op belang en onderlinge verband.

De lay-out is fraai; de woordverklaringen duidelijk, al vonden we die op bepaalde plaatsen van het tekstkritisch apparaat té weinig genuanceerd of té vlug parafraserend. Dat zal echter moeten om met de reeks ook een ruimer publiek te bereiken, zodat vooral aan de leesbaarheid van de tekst gedacht wordt, niet op de eerste plaats aan filologische of etymologische uitleg.

Maartje Draak, Arthur en zijn tafelronde. Reeks Klassieken van de Nederlandse Letterkunde, Uitgeverij Martinus Nijhoff, Den Haag, 1979, 128 blz.

Johan Van Iseghem