Biekorf. Jaargang 78

[p. 249]

Meetjesland in het oude ‘Brugse Vrije’
Jaarboek 1977 en vorige

De wat prozaïsche naam ‘Appeltjes van het Meetjesland’ staat sinds 28 jaar als naam voor de kloeke jaarboeken van het Heemkundig Genootschap van het Meetjesland, de streek van Maldegem-Adegem-Eeklo en omliggende. Dit gebied heeft van oud bindingen met het Brugse Vrije en West-Zeeuwsch-Vlaanderen, het voormalige Staats-Vlaanderen, met Aardenburg als historische centrumgemeente. Tijdens het Oostenrijks Bewind werd het oude graafschap Vlaanderen ingedeeld in arrondissementen. In 1790 werd het arrondissement Westvlaanderen aanzienlijk uitgebreid door toevoeging van het gebied van het Brugse Vrije en de kasselrij van Kortrijk.

Aangezien het nieuwe departement daardoor te uitgestrekt zou worden liet men de roede van Deinze bij Oostvlaanderen alsmede het meest oostelijk deel van het Brugse Vrije namelijk het Meetjesland. Eeklo behoorde vóór 1559 tot het Bisdom Doornik, aartsdiakonaat Brugge en dekenaat Aardenburg. Na 1559 tot 1801 ressorteerde het onder het bisdom Brugge maar bleef bij het dekenaat Aardenburg.

Het Heemkundig Genootschap werd gesticht in 1949 en de mooi verzorgde jaarboeken zijn aan hun 29ste jaargang toe. De huidige voorzitter is A. De Vos, de auteur van de voorbeeldige dorpsmonografie ‘De Geschiedenis van Ertvelde’.

De betrekkingen tussen het Meetjesland en West-Zeeuwsch-Vlaanderen worden nog steeds goed onderhouden. Deze samenwerking kreeg gestalte door de wederzijdse coöptatie van een bestuurslid. Zo is G.A.C. van Vooren, de gemeentearchivaris van Aardenburg en tevens secretaris van de Heemkundige Kring West-Zeeuwsch-Vlaanderen, bestuurslid van het Heemkundig Genootschap van het Meetjesland. R. Tondat uit Eeklo zetelt op zijn beurt zowel in het bestuur van het Heemkundig Genootschap van het Meetjesland als de Heemkundige Kring West-ZVL met verenigingszetel te Oostburg. Geheel losstaand van het Heemkundig Genootschap is R. Tondat nog de uitgever van het driemaandelijks tijdschrift ‘Ons Meetjesland’, tijdschrift voor heemschut, volkskunde en geschiedenis.

We zullen hier geen evaluatie geven van de tot op heden verschenen delen, achtentwintig in totaal, maar slechts wijzen op enige studies die van belang zijn voor Brugge en omliggende.

Zo zijn de voornaamste studies van de gemeentearchivaris van Aardenburg (Zeeland, Nederland) bijna alle verschenen in deze jaarboeken. Vooreerst zijn daar twee bijdragen over de positie van Aardenburg na de afscheiding van Vlaanderen⁽¹⁾ gevolgd door een tiental bijdragen over Middelburg-in-Vlaanderen als toevluchtsoord voor Staatse Katholieken en de latere missionering vanuit dit gebied. Daaronder zijn vooral de jongst verschenen bijdragen te vernoemen gepubliceerd in 1973, 1974 en 1976, een drietal bijeenhorende studies over de armenzorg voor de Katholieken in het Middel-

(1) G.A.C. van Vooren, Aardenburg na de afscheiding van Vlaanderen (1604-1648). Appeltjes van het Meetjesland, XIII, 1962, 256-289. Idem. Aardenburg en zijn betrekkingen met Vlaanderen na de tachtigjarige oorlog (1646-1666). Ibidem, XIV, 1963, 69-105.

[p. 250]

burgse missiegebied gedurende de 18de eeuw⁽²⁾. Deel I handelt over de organisatie van de armenzorg waarbij het reglement op de Roomse armen van het Vrije van Sluis van 12 februari 1757, gedrukt bij Pieter de Sloovere, gezworen stadsdrukker te Brugge, een belangrijke bron vormt. Deel II handelt over de uitvoering en deel III over de hulpverlening.

In het jaarboek nr. 20, 1969 verschenen twee bijdragen van W. Van Waesberghe over de Brugse textielambachten in de 15de en 16de eeuw⁽³⁾.

In het jongst verschenen jaarboek, nr. 28, 1977 vormt de hoofdbrok een studie van E. De Smet over Eeklose uitwijkelingen naar Amerika in de 19de en 20ste eeuw (pp. 5-105). R. Moelaert schrijft over ‘Sint-Gerolf in geschiedenis en legende’ (pp. 106-159). Sint Gerolf of St.-Gerulfus is een lokale heilige die vereerd wordt te Merendree en Drongen. L. Stockman schrijft over de eerste heren van Poeke (pp. 160-172) en W. Steeghers levert traditiegetrouw een genealogische bijdrage deze keer over de familie Vermast te Eeklo (pp. 173-195). A. De Vos brengt uit archivalia (Rijksarchief, Gent) enige merkwaardigheden bijeen onder de titel ‘Uit het vroegere volksleven’ (pp. 196-202). De historicus N. Maddens handelt over ‘De opstandige houding van Gent tijdens de regering van keizer Karel V’ (pp. 203-234).

L. Goeminne en G. Puimège bespreken een schepenzegel uit Oostwinkel anno 1313 met de afbeelding van een staakmolen. Volgens de schrijvers betreft het hier waarschijnlijk het oudste Vlaamse schepenzegel met een afbeelding van een staakmolen (pp. 235-238).

De kunsthistoricus J.F. Van Cleven bespreekt in een goed gedocumenteerde bijdrage de bouwgeschiedenis van de neo-gotische parochiekerk te Sint-Maria-Aalter (pp. 239-288). Het ontwerp van de huidige kerk wordt toegeschreven aan de priester Jan-August Clarysse (1814-1873). In totaal zijn er minstens een veertigtal bedehuizen aan te wijzen, die naar zijn ontwerp werden gebouwd of hersteld, steeds in neo-romaanse of neo-gotische stijl. De neo-gotiek verdient inderdaad meer onze aandacht; de herwaarderingsbeweging komt nog te moeizaam op gang.

Zoals steeds sluit een ‘Kroniek’ het bijdragengedeelte af (pp. 289-297).

Het is weer een oogst ‘Appeltjes’ (bijna driehonderd blz.) van beste kwaliteit.

W.P. Dezutter

(2) G.A.C. van Vooren, De armenzorg voor de Katholieken in het Middelburgse missiegebied gedurende de 18de eeuw. Ibidem, XXIV, 1973, 5-72. Idem, deel II, nr. XXV, 1974, 5-60 en deel III, nr. XXVII, 1976, 5-45. Al de ‘Middelburgse bijdragen’ (1962-1976) van G. van Vooren verdienen een bundeling en heruitgave in boekvorm.

(3) W. Van Waesberghe, De reglementering van de traditionele Brugse textielambachten in de 15de eu 16de eeuw. Nr. 20, 1969, 157-173 Idem, De invoering van de nieuwe textielnijverheden te Brugge en hun reglementering (einde 15e-16e eeuw). Nr. 20, 1969, 218-238.