Biekorf. Jaargang 74

[p. 345]

Herinneringen aan mijn vader Paul van Biervliet (Gits 1891-1973)

Op 3 februari 1973 overleed te Gits mijn vader Paul van Biervliet, waar hij op 28 juni 1891 geboren was als zoon van Hendrik, postontvanger, en Maria Roelens, en waar hij gedurende bijna een halve eeuw, van 31 augustus 1916 tot 15 april 1965, gemeentesekretaris was in opvolging van zijn oom Karei van Biervliet⁽¹⁾. Op woensdag 9 februari werd hij te Gits begraven, en dit volgens zijn eigen wens, met de wijtewagen.

Bij de begrafenis werden zoveel mogelijk de oude gebruiken in eer gehouden. Op de dag van de uitvaart lag een strooien kruis aan de voordeur. De kist lag op ongedorsen stro. Voorop liep een jongetje met een klein strooien kruis. Aan de straathoeken werd stilgestaan, en terwijl de pastoor een onzevader en weesgegroet voorbad, werd telkens een strooien kruis uit de wagen genomen en op de hoek neergelegd. Vader hield van de oude kristelijke Vlaamse gebruiken, zoals hij ze zelf te Gits had gekend. Hij was ook een verwoed verzamelaar van antikwiteiten, en legde van zijn eigen verzameling een merkwaardige inventaris aan. Een der laatste begrafenissen met de wijtewagen te Gits was deze van smid Emiel Messeyne, die stierf op 13 augustus 1937.

In 1911 eindigde hij zijn grieks-latijnse humaniora aan het Klein Seminarie te Roeselare. Steeds droeg hij zijn vrienden uit het kollege, zijn klasmakkers, zijn studiegenoten en leraars diep in het hart. Op 17 juni 1971 was hij voor de laatste maal aanwezig op het jaarlijks feest van zijn klasgenoten bij apotheker Florent Laleman te Izegem⁽²⁾. Te Roeselare kwam vader volop in de Blauwvoeterie terecht. Leraars, zoals de bewaker Leo Deleu en de onovertroffen rhetorikaleraar Oskar Verhaeghe, leidden de studenten met nodige omzichtigheid, maar toch zadelvast in de goede Vlaamse richting. De bekende Bretoense bard Théodore Botrel (Dinan 14 sept. 1868 - Pontaven 25 juli 1925) kwam er in Franse liederen zijn liefde voor Bretoense taal en volk bezingen, zoals in ‘Parler n'est plus permis’, en de vergelijking tussen de Bretoense en de Vlaamse strijd lag voor het grijpen.

Vader had er onder zijn medestudenten drie latere ‘petits-vicaires’, die na hun rhetorika de gouden medaille van uitmuntendheid ontvingen: Karel van der Espt (Koekelare 1 dec. 1891 - Oostende 19 april 1938) in zijn klas, Odiel Spruytte (Rumbeke 5 juni 1891 - Slijpe 23 nov. 1940) het jaar voor hem, en Leo Dumoulin (Roeselare 14 juni 1890 - Gistel 15 jan. 1942) twee jaar voor hem. Een van zijn vrienden en medestrijders was Firmin Deprez, student van het vorig jaar, die aan de IJzer zou sneuvelen en in de IJzertoren begraven werd. Torhout en Gits hadden dan samen één studentenbond. Met fierheid bewaarde vader een foto, waarop zij samen

(1) Kwartierstaat door mij opgemaakt, in Vlaamse Stam, IX (1973), blz. 531-537.

(2) Van dit diamanten jubileum verscheen een verslag met foto in ‘Eertijds’ (blad der oudstudenten van Roeselare), 3e jg, dec 1971, nr. 2, blz 1-2.

[p. 346]

stonden met enkele vrienden van het bekende zoeavenkorps. Firmin Deprez is er vaandrig van de zoeaven, vader garribaldist! En eveneens een briefkaart, die F. Deprez hem op 10 april 1911 schreef voor een meeting voor de vervlaamsing der Gentse hogeschool, en waaruit gans het vooroorlogs flamingantisme spreekt:

A
VVK
V
Beste Vriend,
Kunt Ge niet terme propaganda maken onder de studenten van Gits voor de meeting op 2en Paaschdag te Thorhout voor de vervlaamsching der Gentsche hoogeschool. Ze zouden allen moeten afkomen en om 1 /12 aan de statie zijn, van waar me met 't muziek zullen weggaan - We moeten een goede groep hebben om machtig onze stem te doen dreunen - We moeten Vlaanderen in rep en roer zetten en als 't moet zelfs tot de Revolutie toe bewegen‘
We rekenen stellig op U!
U heel Genegen
Firmin Deprez

De vervlaamsing der Gentse hogeschool was het Vlaamse actiepunt van die tijd. In zijn verslagboek, dat vader op 13 april 1911 opmaakte van de traditionele Hallebedevaart van zijn klasmakkers, die er bij O.L. Vrouw hun toekomst gingen openbaren, zegt hij hoe zij de Kluisberg afdaalden: We kwamen den berg af, en we zongen ‘De Vlaamsche Leeuw’ en onze leus ‘Wij eischen eene Vlaamsche Hogeschool!’ dat het helmde langs de bergflanken, (blz. 16)

Uit die Roeselaarse en vooroorlogse tijd dagtekent vaders letterkundige bedrijvigheid. Ik vond zeker een 22-tal farden en schrijfboeken en omslagen terug met gedichten, prozastukken, ook toneel, het ontwerp van een bijbels spel ‘De groote zondares’ in 5 bedrijven, en vooral het toneelstuk ‘Kaïn en Abel’, weerom een bijbels spel, in Vondeliaanse alexandrijnen! Met een groep studenten ging hij te Gits en in de omliggende dorpen toneelstukken van eigen makelij opvoeren. Een paar toneelstukken uit 1909-1910, die in handschrift bewaard bleven, ‘De Scheerbaas’ en ‘'t Portret’ laten genoeg verstaan dat dit toneel aan de komische kant was. Uit die periode stamt ook zijn vriendschap met letterkundigen, zoals de onlangs overleden dichter Jozef van den Berghe (Roeselare 12 juni 1878 - 30 juli 1973), en vooral de volkschrijver Edward Vermeulen of Warden Oom, die graag studenten, die zich aan letterkunde bezondigden, rond zich verzamelde, en zijn huis te Hooglede gastvrij voor hen openstelde.

Verscheidene van vaders pennevruchten verschenen in tijdschriften. Een eerste blad, waarin hij schreef was ‘Christen Vlaanderen’⁽³⁾ het orgaan van Christen Vlaamsch Verbond, dat in 1904 gesticht werd door advokaat Emiel de Visschere (Ruddervoorde 11 dec. 1861 - Brugge 14 juni 1910) en tot doel had ‘het in stand houden der Christene Vlaamsche zeden en gebruiken, in en door de Vlaamsche taal, alsmede het bestrijden der godslastering en zedeloosheid’, met Sint-Michiel als patroon. Het verbond breidde zich

(3) Romain van Eenoo, De pers te Brugge: 1792-1914. Leuven-Parijs, 1961, blz. 47-48

[p. 347]

uit in zeer veel plaatsen, vooral in West-Vlaanderen, en Lod. Dosfel hield er een warm pleidooi voor in de ‘Vlaamse Vlagge’, in 1909⁽⁴⁾. Vanaf 1904 verscheen Christen Vlaanderen viermaal per jaar als Kerstblad, Vastenblad, Groeningeblad en St.-Michielsblad. Op 5 juni 1909 stichtte E. de Visschere eveneens ‘Kristen Vlaamsch Volk’ als zondagsblad van het verbond onder motto ‘Onze L. Vr. van Groeninghe, help ons in den strijd’, doch dit blad kende slechts een kortstondig bestaan⁽⁵⁾. In Christen Vlaanderen, waarvan ondanks allerlei pogingen slechts enkele nummers werden teruggevonden, en waarin bekende figuren zoals René de Clercq, Cesar Gezelle, Lod. Dosfel, Remi Ghesquiere, Frans Dewitte en zoveel anderen hun pennevruchten lieten verschijnen, schreef vader gedichten, zoals ‘Naar Bethlehem’ (Kerstblad 8 dec. 1912) en ‘Groeninghe’ (Groeningheblad 10 juni 1913) en het toneelfragment ‘Nijd’ uit het bovenaangehaalde bijbelspel ‘Kaïn en Abel’.

Een ander blad, waarin vader schreef, was ‘De Jonge Wacht’⁽⁶⁾, gesticht in 1913 als ‘Maandblad van het Verbond der Katholieke Jonge Wachten van West-Vlaanderen’, en waarvan advokaat Georges Claeys (Kortrijk 1 sept. 1870 - 22 feb. 1912) een der eerste voorzitters was. Vader was schrijver van de zeer sterke Gitse afdeling van ‘De Katholieke Jonge Wacht’ met naam ‘Voor Godsdienst en Vaderland’. Op 21 juni 1914 werd het nieuw vaandel gewijd onder de hoogmis, waarin Pater Callewaert, die zelf een propagandabrochure geschreven had⁽⁷⁾, de kansel besteeg. Daarna was er vergadering, waarop gouwvoorzitter Achiel Denys het woord voerde, en een stoet, waarin niet minder dan 26 vreemde afdelingen opstapten. In ‘De Jonge Wacht’ schreef vader vooral proza onder schuilnaam K. van Ommelede⁽⁸⁾ en L. Eenbosch⁽⁹⁾. Gewoonlijk zijn het schilderijtjes van volksmensen, die hij waarschijnlijk persoonlijk te Gits had gekend en op rake wijze typeert. De titel van sommige stukken alleen toont dit reeds aan: Kozen, Op zijn schik komen, De doodslag, Zwijnsprocessie, Vertrek, Liefde en wederliefde, Naar 't sermoen, Naar den vreemde, De nieuwe Tram, Op zijn reeuwstrooi, Zieltjesavond, Sarei van Kon ooms, Gierigheid, Mietje Carbon (familie van beeldhouwer Clemens Carbon), en een reeks ‘Van Aardige Menschen’, waaronder ‘Diestje van Groôvaders’⁽¹⁰⁾. Sommige stukken herinneren ons aan de vertellingen van Warden Oom.

(4) Levensgrootheid. Voordracht op verscheidene studentenvergaderingen gehouden. Door G. Hermans. (De Vl. Vlagge, 1909, blz. 1-20).

(5) R. van Eenoo, a.w., blz. 105

(6) Het maandblad ‘De Jonge Wacht’ verscheen de 15e van elke maand. Bestuur en opstel: Ooststraat, 60, Roeselare Op de voorpagina een pentekening van Joe English.

(7) Pater L. Callewaert, De Toekomst der Katholieke Jonge Wacht en de Katholieke Jonge Wacht der Toekomst. Antwerpen (Geloofsverdediging), 1913.

(8) Herinnering aan Onlede, heerlijkheid te Gits en Beveren, en aan de (thans verdwenen) Leenbossen te Gits en Kortemark

(9) Herinnering aan Onlede, heerlijkheid te Gits en Beveren, en aan de (thans verdwenen) Leenbossen te Gits en Kortemark

(10) Vergelijk met Warden Ooms ‘Grepen uit het Dierenleven I en II’ en ‘Grepen uit het Menschenleven’, die echter slechts in 1922-1924 verschenen.

[p. 348]

In ‘De Vlaamsche Vlagge’ verschenen, benevens ‘Kerkhofblommen ter zielerust van Heer Abel Ennaert’ (Kemmel 11 juni 1891 - 29 jan. 1912) de gedichten ‘Inhuldiging’ en ‘'t Gespan’⁽¹¹⁾ onder schuilnaam Rodolpho⁽¹²⁾. Het tijdschrift echter, waarin naast een novelle ‘Het spook met de vlotten haren’ (1912, blz. 76-78) het merendeel van zijn gedichten verschenen, was ‘Nieuwe Wegen’. waarvan hij samen met Warden Oom, Jos. Verhelst, Odilon Demarré, Marcel Breyne (ps. Bertolf Biekens), kan. J. van Steenkiste, Stanne Serneels en nog andere vrienden medestichter was⁽¹³⁾. In jan. 1910 startte ‘Nieuwe Wegen’, Letterkundig maandschrift voor het Volk, te Roeselare. met een hoopvol gedicht 6van Warden Oom van 13 okt. 1909:

Langs wegen, waar er bloemen staan,
waar vele vruchten rijzen,
waar heusche vroeters U de baan,
al vriend'lijk groeten, wijzen.

Van vader verschenen hier gedichten vanaf de 2e jaargang (1911), weerom onder schuilnaam Rodolpho, en in de 3e (1912) en 4e jaargang (1913) onder eigen naam⁽¹⁴⁾. Deze gedichten verschenen, behalve een drietal, en aangevuld met enkele andere gedichten, in de bundel ‘Landeleven’, die op 15 december 1912 te Brugge van de pers liep bij Joz. Houdmont-Carbonez. Het zijn vijftig schilderijtjes van te lande, meestal te Gits afgekeken, hoewel de meeste plaatsnamen fictief zijn. Warden Oom schreef het voorwoord, gedagtekend van 18 okt. 1912, dat hierop neerkomt: Uw bundeltje was er nodig, omdat het eenvoudig en klaar en voor het eigenlijke volk geschreven is, omdat het volk uw werk zal verstaan en er zijn duimen van zal likken. En hij besluit met de wens: Geluk met uwen eersteling, jonge dichter, en doe voort, doe maar stabiel voort! De dichtbundel viel in goede aarde. ‘Nieuwe Wegen’ maakte er propaganda voor, samen met de werken van Warden Oom, Bertolf Biekens en Noordwacht (Juul Filliaert). Hij kreeg lovende besprekingen van Arthur Coussens in Biekorf (1913, blz. 207-208), van Joris Eeckhout in Jong Dietschland (1913, blz. 219) en van Joz. Verhelst in Nieuwe Wegen (1913, blz. 14). Het oordeel van allen kwam hierop neer: Het is kunst voor ons volk. En allen drukten de wens uit dat het niet bij dit ene werk zou blijven. Joz. Verhelst noemt vaders gedichten ‘schilderijtjes met de ietwat ruwe bosch-

(11) Jg. 1910, 1910, blz. 106, 1911, blz 12-13; 1912, blz. 98.

(12) Vaders oom, Alois van Biervliet, (Gits 8 april 1852 - Gits 5 april 1887), was onderwijzer te Woumen in de tijd van de Schoolstrijd, en schreef op 11 nov 1880 ‘Rodolfo’ of ‘Plicht en Liefde’, drama in 4 bedrijven uit de Geuzentijd, dat in hs bleef, maar na de Schoolstrijd met veel sukses werd opgevoerd. Van hem was waarschijnlijk ook de klucht ‘Rommelaar en Bommelaar’, die eveneens in hs. bleef.

(13) E. Voordeckers, Drukkers en pers in het arrond Roeselare (1847-1914). Leuven-Parijs, 1965, blz 123, 126-129 Schr noemt hier slechts de voornaamste stichters van Nieuwe Wegen op , in feite was het een werk van vele vrienden!

(14) Gedichten van vader in Nieuwe Wegen · 1971, blz. 57, 82, 102, 1912, blz. 16, 31, 35, 44, 55, 66, 71, 78, 93, 102, 118, 127, 146, 1913, blz. 77.

[p. 349]

kool van Forain of een Caran d'Ache geteekend en met de verlokkende kleuren van een meester onzer illuministenschool belicht’.

De gedichten van vader zijn geschreven in de typische versmaat van Omaar-Karel de Laey. De Laey had verscheidene navolgers en zelfs Felix Timmermans debuteerde met De Laeyse verzien. C. Heyman heeft de indruk ‘dat bundeltjes als “Landeleven” wel eens De Laeys “Van te Lande” in diskrediet zouden brengen’, omdat men de indruk krijgt dat die specifiek De Laeyse verstechniek een gemakkelijke aanleerbare verzenbrouwerskneep is. Zoals bij De Laey beginnen de gedichten bij vader eveneens met stoute enjambementen. De plaatsbepalingen zijn talrijker, ook binnen het gedicht, zodat het nog een losser samenhang heeft dan bij De Laey door het naast elkaar plaatsen van details. De stofadjectieven zijn gewoon, doch zijn beelden zijn even verrassend en grappig als bij De Laey⁽¹⁵⁾.

Veel beloftevol letterkundig leven in West-Vlaanderen, ‘Christen Vlaanderen’ en ‘Nieuwe Wegen’ incluis, liep dood tegen de eerste wereldoorlog. Op 24 okt. 1913 schrijft Juul Filliaert aan vader dat Nieuwe Wegen ‘nu geheel op mijn nekke ligt’. Een lastig karweitje, doch hij doet mordicus voort! Hij vraagt hem te helpen met een stukje proza of poëzie, liefst proza, want ‘we zwemmen in de poëzie!’. In juli van het oorlogsjaar 1914 evenwel zou het laatste nummer van ‘Nieuwe Wegen’ verschijnen!

Vaders vriendschap met Warden Oom is gebleven. In 1913 stichtte hij samen met hem de Davidsfondsafdeling te Hooglede voor Hooglede, Gits, Staden en Beveren, en was er de eerste sekretaris van. Het schoonste getuigenis van die vriendschap zijn de woorden, die Warden Oom neerschreef in het dagboek van zijn ballingschap (ontruiming van Hooglede in de frontzone) op 5 augustus 1917⁽¹⁶⁾.

Vaders letterkundige bedrijvigheid zou echter bij die éne dichtbundel blijven. In handschrift liggen nog gelegenheidsgedichten, alsook ontwerpen van gedichten en gedichten voor ‘Landeleven II’ en ‘Van hier en elders’. Het laatstgedateerde gedicht is ‘Kerstavond’ van 3 jan. 1934. Nochtans zijn er gedichten bij, die voor ‘Landeleven’ niet moeten onderdoen, en die de moeite waard zijn om uitgegeven te worden.

Aubert-Tillo van Biervliet o.s.b. (Steenbrugge)

(15) Ary Scholleman (ps van C. Heyman). Omer-Karel de Laey. On uitgegeven monografie 1959, blz 83-85, 94-95 - Arthur Coussens zegt dat, onder de epigonen van De Laey, vader degene is die hem het best benaderd heeft en dat de meeste van zijn gedichten door De Laey zouden mogen onderschreven worden.

(16) E. Vermeulen, Dagboek van een banneling (Verzamelde werken, nr 21). Tielt, 1928, blz 21.
‘'s Namiddags bezoek van Alidor Lamote, kunstschilder Koolskamp, en Paul van Biervliet, gemeentesekretaris van Gits. Die twee zijn van mijn vrienden uit het bovenste schof. En gansch dien langen prachtigen namiddag bleven wij samen, als aan elkander gegroeid, zoo gelukkig waren wij en zoo overblij eens samen en bijeen te zijn en ons één te voelen, door oprechte en ingewortelde vriendschap...’