Biekorf. Jaargang 73

Zaailingen als aardappelnaam

Bij de vraag in Biekorf 1972, 319-320.

De vijf soorten aardappelen die in 1808 op een hoeve te Sint-Kruis werden gekweekt waren: de witte vroege (van juni tot september, eetaardappelen), de roose crantzen (soort vroege aardappel voor dieren), de bollen (‘sur la table des gens aisés des villes’), de zwarte (‘espèce de friandise que l'on ne peut trouver à acheter partout’; ze zijn duurder en eenmaal men ze heeft gegeten, wil men geen andere meer!). De vijfde soort zijn de zaaylingen, die geconsommeerd worden door boeren en arme lieden en waarmee men ook de varkens mest.

Aldus schrijft A.F.G. Vander Fosse in zijn Description d'une ferme de 28 Ha située dans la commune de Ste Croix, een uitgave van de société departementale d'agriculture de la Lys in 1808 te Brugge.

De vooruitstrevende en geleerde agronoom vander Fosse onderzocht ook de oorsprong van deze verschillende variëteiten. ‘On a planté des pommes de terre de cinq différentes espèces... toutes proviennent de semences renouvellées il y a 30 à 35 ans à une époque où la dégénération de l'espèce. envisagée comme une calamité publique, a été réparée moyennant les semis qui en ont été faits’.

Nog in West-Vlaanderen werd door een zekere De Bats een soort reuzepatat, de zogenaamde Engelse geteeld (1781) (Biekorf 1962, 333). Elders schijnt het zoeken naar nieuwe soorten minder intens te zijn gebeurd (P. Lindemans, Gesch. van de Landb. in België, II, 191).

Het opduiken van al deze variëteiten in West-Vlaanderen wijst er ontegensprekelijk op dat West-Vlaanderen een oud aardappelgebied is, waar ook het eerst naar nieuwe soorten moest worden gezocht, omdat de oorspronkelijke soorten die weinig van grond konden veranderen, uitgeput geraakten.

In de primitieve landbouw van die tijd bestond de practisch enige manier om aan nieuwe soorten te geraken erin aardappelzaadbollen

[p. 353]

te zaaien, zoals in de jaren 1770 en wellicht reeds vroeger zal gebeurd zijn. In 1808 beweerde men daarenboven dat een vlugge degeneratie ook voortkwam door het feit dat men op sommige plaatsen alleen de aardappelschillen met de ogen erin als plantgoed gebruikte. Aldus stelde men het toch vast te Sint-Kruis in 1808 (Rijksarch. Brugge, Frans Archief, nr. 2862).

De aardappel door De Bo in 1870 als zaailing betiteld was een aardappel van de beste soort (‘soort van roodachtigen fijnen aardappel’ - De Bo-Samyn, Kruidwoordenboek, 1880, 150). De zaailing van Sint-Kruis in 1808 was van een mindere kwaliteit, een voederaardappel.

De Bo-Samyn kennen nog andere zaailingen: ‘een soort die rooder en meerder zijn dan de gemeene zaailingen’, men heet ze roobollen-zaailingen. Er zijn ook grauwe zaailingen, witte en blauwe zaailingen (ibid.).

In West-Vlaanderen werd veel geëxperimenteerd met gezaaide aardappelen. Een zekere Pieter de Graet, landbouwer te Torhout, schreef zelfs over het zaaien van aardappelen uit zaadbollen een memorie in de Société d'Agriculture te Brugge (Notice sur les semis de pommes de terre, 1808).

Het zaaien van aardappelen kwam dus vooral voor in Vlaanderen en wel tot halfweg de vorige eeuw. Nadien kon men verlanden met vreemd pootgoed uit eigen Streek (Mechelse rode, Rijselse). Later zelfs met kruisingen van eigen teelt of import uit verre landen zoals Friesland, Gelderland, en zelfs Oost-Pruisen en Polen (Frieslander, Industrie, Krüger, Sonnenschein, Eigenheimer, Gelderse muizen,...). Hierdoor kweekte men direct kloeke en goede aardappelen met hoge opbrengsten en was het niet meer nodig langdurig te zoeken naar betere soorten met aardappelzaad, waarvan het resultaat steeds onzeker was en het aankweken van voldoende planthoeveelheden veel tijd vroeg (Zie o.m. F. De Keyser, De Aardappel; Gent, 1923).

De benaming zaailing is dus een verzamelnaam, vooral in Vlaanderen, om nieuwe en soms sterk uiteenlopende aardappelvariëteiten aan te duiden, gewonnen uit aardappelzaad tussen circa 1770 en omstreeks 1870.

L. Van Acker