Biekorf. Jaargang 73

[p. 310]

Mengelmaren

De Lindendreef te Veurne

De Oude Vestingstraat te Veurne is nog het enige stukje straat dat in naam herinnert aan de vermaarde verdedigingsgordel die eertijds de boetestad omspande. Zij maakt, samen met de Lindendreef, (waarover wij hier in deze bijdrage handelen) de Karel Cogge, de Peter Benoit-, de De Haene- en de Astridlaan, deel uit van de singellaan, die rondom de stad de vroegere stadsmuur vervangt.

De Lindendreef, ten huidge dage haar naam onwaardig, wegens de verdwijning van de meeste der bomen, kende tijdens haar eeuwenlang bestaan een bewogen geschiedenis. Aanvankelijk was zij niets meer dan een smalle slijkweg aan de voet van de zuidelijke versterkingswerken, waaraan ook de ‘St.-Niklaasabdij binnen Veurne’, paalde, abdij echter toen reeds door de Fransen afgeschaft.

‘De Bomtches’ of ‘De Dreve’, zoals de Lindendreef door oudere Veurnaars nog wordt genoemd, dagtekent van 1743-44 en werd door de Fransen, die ook de kazerne in de nabijheid van de Ieperbrug hadden gebouwd, opengesteld. Zij was groots opgevat. Twee met planten versierde triomfbogen sloten de beide ingangen af en prachtig uitgesneden arduinen banken noodden tot rust tussen vijf rijen hoge bomen. Het betreden van de ‘koninklijke wandeling’ of ‘wandeldreef’, zoals zij door de Fransen werd betiteld, was slechts toegestaan aan de garnizoenbewoners.

Amper vijftig jaar later was echter haar beste tijd reeds achter de rug en zou aan haar langzame aftakeling begonnen worden. De Fransen, als stichters, lagen ook aan de basis van haar verkwijning. In de rampzalige jaren na 1783, die Veurne teisterden, waarin kerken en kloosters werden geplunderd en de baldadigheden schering en inslag waren, werd ook de Lindendreef niet gespaard. Ze werd van haar mooie hagen beroofd, de banken vernield en de bomen geschonden. Nauwelijks hersteld van haar wonden moest zij enkele jaren later een tweede verwoesting ondergaan, waarbij de boomkruinen onder de kopmesslagen van hun belagers sneuvelden. Toen brak een tijd van betrekkelijke rust aan voor onze Lindendreef, die echter allengskens de nabijheid van menselijke wezens moest gedogen. Het bouwen van een rij lage huisjes ‘de vuilpotshaven’ genoemd, langs haar noordzijde, waar wij op onze dagen de herberg ‘De Boulevards’ vinden, sloeg de noot toe. Aan de evolutie van de tijd viel niet te tornen en de eens zo prachtige Koninklijke Wandeling werd tot gewone straatweg gedegradeerd toen de Sporkinstraat haar uitgang vond ongeveer halfweg ‘de dreve’.

A. Dawyndt.

Kwintebank en ‘te kwinte varen’

De Kwintebank, gelegen ca. 15 km noordwest van Oostende, is bij de vissers een goede bekende. De Kwinte zelf is volgens De Bo (Idioticon s.v. kwinte en hinderbank) vooral ook de naam van de geul waar men vist.

[p. 311]

De Kwintebank heeft twee geulen: de Kwinte en het Negenvaam, van elkaar gescheiden door een zandbank die de hinderbank van de Kwinte en tevens de zeebank van het Negenvaam geheten wordt.

De uitdrukkng te quinte varen komt reeds voor te Nieuwpoort in 1383: de grafelijke tolheffing maakt in deze haven een onderscheid tussen kleinere en grote schepen die ‘te quinte varen’. De tolrekening over 1383-1384 noteert de volgende tarief:

‘Ontfanghen van mijns heren haringhe, die men heet sgraven haringh, daer of dat elc scip dat balken heift ende harinc of visch brinct, die te quinte varen, ghelt 9 s. 4 d. Ende die te quinte ende te hoeke varen ende sonder balken syn ende harinc of visch bringhen, ghelden elc scip 4 s. 9 d.’. Deze laatste zijn de kleinere, niet doorbalkte schepen.

De Oostendse rekening van 1522 noemt ‘de quinters deser stede’ en ‘de quintboots deser stede’.

Bij deze archiefteksten, door R. Degryse medegedeeld in een belangrijke recente Studie (Ostendiana I 137-158; blz. 142), noteert de auteur dat de term quint kan slaan op de Kwintebank, met echter een alternatief: dat quinte kan slaan op de 5 % die de vissers aan hun waard (reder) hadden af te staan. Dit laatste moet zeker niet uitgesloten worden.

Tot staving van dit voorbehoud van de auteur mag misschien gewezen worden op het feit dat de Kwinte als bank- en geulnaam oude bewijsplaatsen mist. De oudste vermelding door De Flou (VIII 1123) aangehaald is de beschrijving door De Bo, die in 1870 de Kwintebank ook in zijn kaart van West-Vlaanderen opneemt.

Reeds in 1645 verschijnt de Quinte Bank in de gegraveerde kaart van het graafschap Vlaanderen (Flandriae Comitatus) door Nicolaus Visscher uitgegeven te Amsterdam. Een andere vermelding heb ik totnogtoe niet gevonden.

Ook met een vermelding van de Kwintebank uit 1645 staan we nog ver van de zegswijze te quinte varen uit 1383. Binnen een ruimte van bijna drie eeuwen kan zich het toponiem kwinte hebben ontwikkeld uit mnl. quint dat in 1383 als rekeningterm (5 %) bij de vissers van Nieuwpoort voorkomt

A.V.

Nog de term ‘tenement’

Over het woord ‘tenement’ hebben we in Biekorf 'n paar korte noten medegedeeld (zie jg. 1969, blz. 243 en 378), naar aanleiding van een vraag of deze term iets zou te maken hebben gehad met de taalgrens. Onze noten hadden hoofdzakelijk betrekking op het ‘Tenement van Komen’, maar haalden ook een tekst aan waar er sprake is van tenement van Nevele.

Het woord zijn we nu tegengekomen in een weliswaar Franstalige maar klaarblijkelijk Vlaams geïnspireerde tekst. Voor Burgemeester en Schepenen van Wervik is, van 1695 tot 1697, proces gevoerd tussen Jan Baptiste van Staen, brouwer te Wervik, tegen Nicolas Petit, koopman, of vertegenwoordiger (ballotteur) uit Estaires (Frankrijk, Noorderdepartement, arr. Hazeboek, op de Leie). Deze laatste had namelijk aan de Wervikse brouwer hoppe geleverd die op verre na niet zou hebben voldaan aan de geboden hoedanigheid, en werd daarom in gerechte betrokken.

[p. 312]

In het proces werd bepleit dat de in Wervik geldige costume van de kasselrij Kortrijk het geval niet voorzag en dat alsdan te rade moest gegaan worden bij de costume van het Brugse Vrije, ‘-en ce que la ville de Wervy est un ancien tenement de la ville de Bruges’ (Oud Stadsarchief Wervik, nr 569). Inderdaad werd Wervik, nadat het door de Transport van 1517 uit het gebiedsverband met de kasselrijen Ieper en Kortrijk financiëel was losgemaakt, beschouwd als deel uitmakende van het Kwartier van Brugge.

We hebben hier te doen met een laattijdig gebruik van het woord dat eveneens niets te maken heeft met de taalgrens, maar ook nog met een andere betekenis. Voor Komen en Nevele betekende ‘tenement’ het feodaal verband terwijl, in het onderhavig geval, tenement van de stad Brugge wijst op gebiedshorigheid.

J. Roelandt