Biekorf. Jaargang 73

De kwezels in het Brugse stadsleven
1720

De plaats van de kwezels in het dorpsleven werd, voor de parochie Ardooie 1720-1795, aan de hand van een rijke dokumentatie beschreven door L. van Acker in Biekorf 1971, 321-331. Zo'n levendig beeld kan de stad Brugge van haar kwezels nog niet tekenen. Voor het verzamelen van dokumenten en het opstellen van een werkplan levert de Bruggeling Jan Pieter van Male, die als pastoor van Vladslo in 1735 is overleden, het volgende schema.

In zijn ‘Kerckelicke Saken der Stede van Brugghe’ (deel III f. 96 van zijn onuitgegeven handschrift; in partikulier bezit) besluit hij zijn beschrijving van de kloostergemeenschappen van de stad met een annex over de kwezels. Duidelijk genoeg om hem zonder kommentaar aan't woord te laten.

Beschrijving door Jan Pieter van Male

‘Wat aengaet de devotaire ofte gheestelicke dochters, andersints ook queselen ghenoemt, het heeft my goed ghedacht een weynigh daer af te spreken naer overlopen te hebben alle de cloosters ofte conventen der by een woonende gheestelicke vrauwepersoonen.

Dese sijn in goeden getalle soo binnen Brugghe als in andere steden ende vlecken, doen belofte van zuiverheyd alhoewel niet onbrekelick, ende leven onder het beleijd ende bestieringhe ofte

[p. 302]

vande pastooren der prochiekercken ofte vande religieusen van verscheiden ordens.

Sy gaen meest int sobere ghecleedt, wel te onderscheiden van andere joncvrauwen, bemoeien sigh een deel met schole te houden, de kinderen inden catechismus te onderwijsen ende inde kercken de altaren te vercieren, immers hunne levensmaniere is, Stil ende godtvrughtich wesen volgens de oeffenpoinctjes die sij van hunne zielebestierders ontfanghen.

De weeredlicke priesters hebben doorgaens het minste ghetal van devote zielkens, vermidts sy, andersins met de plichten van hun ampt belemmert, wenighen tijdt hebben om dese gheestelicke dochters te onderhouden.

Maer de religieusen als min belet, ende ruimen tydt hebbende om te voldoen aen de noit gheruste ende yverighe personen, hebben ghemeenlelick het meeste ghetal om hunne ooren, dus sietmen de quesels in sommighe cloosterkercken swarmen.

De vaders van de Societeijt [S.J.] sijn best voorsien van alsulck een volck ende namelick vande aensienelickste in edeldom ende rijckdom, de welcke niet wenigh voordeel bij en brenghen aen hunne gheestelicke vaders ende tot een onderhoudt van kerck en cloosters vele contribueren, soo dat het niet te verwonderen is dat men hunnen kercke soo costelick ende uytnemende verciert siet. (In zijn beschrijving bewondert de auteur de Jezuïetenkerk - tegenwoordige Walburgakerk - als “een proncjuweel van onse stad”. Zie Biekorf 1968, 310-311).

De predicheeren, minderbroeders ende carmeliten hebben oock een goedt ghetal van gheestelicke dochters, de welcke sy vanden derden regel noemen, de discalssers ende augustiners syn wenigh voorsien, ende de capuciners int ghelijcx.

Echter is er een groote menichte van queselen binnen Brugghe van alle der hande staet ende conditie, levende soo als hier vooren gheseght is. Sy erven van hunne afghestorven vrienden ende laten oock aen hunne vrienden achter hunne goederen so bij aldien hunne gheestelicke vaders het beste niet wegh en hebben. Dogh wie bij den altaer wandelt moet bij den altaer leven ende ijder schaper scheert sijn schaepjens’.

De auteur tekende nog aan dat men in de Jezuïetenkerk geen grafmonumenten ziet ‘ofschoon het seker is datter vele edele treffelicke ende rycke gheestelicke dochters, aldaer dierbaer ghenoegh, begraven sijn’. De mooie nette grondvloer wordt er niet ‘door het inlegghen van saerckeplaetsen’ geschonden.

A.V.