Biekorf. Jaargang 73

[p. 241]

De parabel van de verloren zoon in het dialekt van Duinkerke
Een versie van kapelaan Lodewijk van Haecke
1873

In zijn Algemeen Nederduitsch en Friesch Dialecticon, uitgegeven te 's Gravenhage in 1874, heeft Johan Winkler voor Frans-Vlaanderen niet meer dan drie versies van de ‘Verloren Zoon’ opgenomen: 1. Caestre, in een versie door E. de Coussemaker gepubliceerd in 1859; 2. Sint-Winoksbergen, in een versie bezorgd door de jonge Houtemnaar Frederik De Siere; 3. Duinkerke, in een versie van 1873, bezorgd door Lodewijk van Haecke, alsdan kapelaan van het H. Bloed te Brugge.

Van Haecke, een Bruggeling, was in 1862-1864 leraar geweest te Poperinge. Zijn kennis van het Poperingse dialect kan een aanleiding geweest zijn om de versie in het verwante Duinkerke aan te pakken. De bemiddelaar tussen hem en Johan Winkler was De Bo, die tot in 1873 leraar was in Brugge. Door zijn Westvlaams Idioticon (1870-73) was De Bo in betrekking gekomen met Winkler, en kapelaan van Haecke behoorde tot de vriendenkring van De Bo.

Voor het leven van de Vlaamse volkstaal in Duinkerke, honderd jaar geleden, is van Haecke's versie een getuigenis. De dialektologische waarde van die versie wordt echter beperkt door de metode zelf (de literaire dwang van de parabel) en door de literaire bekommernis van de opnemer. Ook de weergave ‘in nederlandsche spelling’ was uiteraard een handicap.

De gelijkenis van den verlorenen zoon

‘Der wos 'n kèèr è' man, en 'n ad twè zeuns.
En den joengsten wos mar è' gaai, van i zee an ziin vader: vader! gee' mi te fèète ol miin geld, dat ik ga gan vojazjeeren. De vader gaf an ziin twè zeuns elk 't sine.
En den joengsten stak-et up, èle verre, en i depanseerde ol ziin geld met prullen uut te steken.
En os-en aarme was lek djob, die kwamp er nog 'n grote famine in die paji, en i wist nie' wa' gedan van oenger.
En ni meer wetende van wat oet pilen maken, i stak-em karton bi è' boer, die em stak bi ziin zwiins.
En at-i gemeugd, i at uut-en zwinebak ziin mage èvuld.

[p. 242]

I peesde tan in ziin eigen: oe vele werkmensjen in vaders uus, die eten da'-se zwèèten, en ik vergan van oenger!
Mar weet-je wot? ik kère wère nor vader en 'k gan em zeggen: vader! 'k en-en folie èdan egen God en egen joen.
'K-en verdiene nie meer van joen zeune te ziin. La' mi joen knecht ziin!
En-en dee-t-a'. En die goen bloet van ziin vader at er kompasjie mee, en i ombrasseerde em.
E i zee: aald' em te fèète è' nieuwen tenu,
en wi gan 't kermeskalf in de pot steken.
Van aprè-toe, miin zeune wos dod en è leeft, è wos verloren en-en is èvonnen.
En os den oedste zeune da' rook, è wos èpikeerd,
en è zee: dat is nu wel èle vri van vader, van zuk voor 'ne beslag te maken, omdat miin broere wère keert, die-'t al op èmakt et met den bonsjoer te spelen, tandiis da'-k-ik, die hele dagen miin liif in twè werken, nooi nie en aarm keuntje kreeg om op 't eten mè-men kompanjons!
Mar den vader zee darop: ort, joengen! ik en gi weunen altiid te gare, en w'eten uut een en de zelve pot.
Mar nu most-er wat parteklier of, omda' freere dôd wos en è leeft, omdat-en in de dolarsbende liep, en dat-en nu nog è-kè en treflik man ga'-siin’.

- Op zijn reis door Frans-Vlaanderen in 1880 zal Winkler ook Duinkerke bezoeken. In zijn relaas over die reis (in Oud-Nederland, blz. 219; Den Haag 1888) schrijft hij dat ‘de Duinkerkers ook vele leelike fransche basterdwoorden in hunne spreektaal opgenomen hebben’. De voorbeelden die hij aanhaalt: famine, paji, freere, tenu, tandiis, te fèète, vojazjèèren, pikèèren, depansèèren, zijn echter ontleend aan de Verloren Zoonversie van van Haecke. Zelf schijnt hij dan maar èèn nieuwe verbasterde zegswijze te hebben opgetekend, nl. den eskajèèr montèèren (de trap opgaan), en dan niet uit de mond van ‘Duinkerkers’ doch uit de mond van andere Frans-Vlamingen die ermee de bastaardtaal van Duinkerke doen uitkomen.

a.v.