Biekorf. Jaargang 73

[p. 5]

[Nummer 1-2]

Heiligenverering en lokale naamgeving in de kasselrij Kortrijk van 1350 tot 1400

I. De lokale heiligen

In ons proefschrift over de persoonsnamen in de kasselrij Kortrijk in de tweede helft van de veertiende eeuw⁽¹⁾ hebben we uitvoerige en gedetailleerde frekwentietabellen van de voornamen opgemaakt. Daarbij werd voor elke voornaam per gemeente de frekwentie aangegeven; van de minder zeldzame namen werd zelfs het percentage berekend. Bovendien werden ook de totalen voor elke roede van de kasselrij (er waren er vijf: Dertien parochies, Harelbeke, Menen, Tielt en Deinze) en voor de stad Kortrijk meegedeeld. Zo kwamen we tot een totaal van 12.998 naamdragers, waarvan er 9.103 een Latijnskristelijke naam droegen en 3.895 een Germaanse naam (70,03% tegenover 29,96%). Deze ± 13.000 naamdragers waren als volgt over de kasselrij verspreid: Stad Kortrijk: 2.269; Dertien Parochies: 1.800; Roede van Harelbeke: 2.317; Roede van Tielt: 3.241; Roede van Menen: 2.803; Roede van Deinze: 568. Dat statistisch cijfermateriaal maakte het ons mogelijk de populariteit van de verschisllende voornamen geografisch te vergelijken. Vooral door vergelijking van de percentages vielen die voornamen die hier of daar lokaal meer in trek waren, direkt op. In veel gevallen kon de populariteit van een voornaam door de verering van een lokale heilige worden verklaard. De heiligennamen die in onze bronnen als voornamen voorkomen, vinden we trouwens ook als namen van lokaal vereerde heiligen terug:

(1) F. Debrabandere, Studie van de persoonsnamen in de kasselrij Kortrijk, 1350-1400, onuitg. dokt. proefschrift, Leuven, 1965, XLVII + 796 blzn. (zie vooral blz. 685-697, 743-755). Werd voor het grootste deel onder dezelfde titel uitgegeven bij Familia et Patria, Handzame, 1970, 558 blzn. (zie vooral blz. 497-545).

[p. 6]

1328 in honore beatorum Thome apostoli et Blasii episcopi el martyris in ecclesia memorata deserviendam perpetuo ad altare beati Nicholai⁽²⁾.
1328 unam capellaniam in hac ecclesia in honorem sancti Thome apostoli ad altare sanctorum Blasii et Nicolaii⁽²⁾.
1348 et in dicte ecclesie sanctorumque Stephani, Laurentii, Georgii, Martini, Nicholaii, Gregorii, sanctarumque Marie Magdalene,... Margarete⁽³⁾.
1349 ter capelrie van den hospitale van Curtrike voer sente Ghileine behoerende⁽⁴⁾ = 1399 rente sire capelrie toebehort van zente Ghelaine⁽⁵⁾.
1370 inter hospitale sancti Georgii... et fundum Georgii Brune⁽⁶⁾.
1371 in capella beate Katerine contigua ecclesie beate Marie Curtracensi⁽⁷⁾.
1395 en leglise nostre dame a Courtrai devant laulter saint Jaques et saint Christoffle⁽⁸⁾.

De hier genoemde namen zijn ruim bekend en verspreid, al schuilen er onder de mansnamen geen topnamen (zoals Johannes, Pieter). Jakob b.v. was de voornaam van 3,23% van de jongens en mannen uit ons materiaal. Hij dankt zijn populariteit ongetwijfeld veeleer aan Sint-Jakob van Compostella⁽⁹⁾. De procenten voor de overige boven genoemde heiligennamen zijn: Nicholaus 1,87%, Maarten 1,05%, Laurentius 1%, Thomas 0,52%, Joris (Georgius en Gregorius) 0,36%, Stepfaanus 0,35%. De naam Gislenus (Gelein, Lein) kwam slechts viermaal voor, maar we voegen eraan toe, dat de naam Gijzelbrecht - waarvan Gislenus een Latijnse afleiding is - bij 1,13% voorkomt. De naam Kerstoffel komt maar drie keer voor en Blasius vinden we als voornaam helemaal niet terug. Zijn vroegere bekendheid blijkt evenwel uit de toenaam Blase. Deze namen van algemeen bekende heiligen kunnen bijgevolg niet dienen om de invloed van de heiligenverering op de naamgeving te bewijzen. Zo is Sint-Maarten wel de patroon van de stad Kortrijk, maar de algemeen be-

(2) Oorkonde Onze-Lieve-Vrouwekapittel Kortrijk nr. 271 in kopie in Documenta Capituli Curtracensis V, 86-89 (Stadsbiblioteek Kortrijk, Fonds Goethals-Vercruysse).

(2) Oorkonde Onze-Lieve-Vrouwekapittel Kortrijk nr. 271 in kopie in Documenta Capituli Curtracensis V, 86-89 (Stadsbiblioteek Kortrijk, Fonds Goethals-Vercruysse).

(3) OLV 317 in Doc. Cap. 302-303.

(4) RA Kortrijk, Oorkonde OLV 320a.

(5) ARA Brussel, Rekenkamer 33.152, stadsrekening Kortrijk 1398-99.

(6) RAK, OLV 367.

(7) RAK, OLV 368.

(8) RAK, OLV 406.

(9) Vgl. 1370 ghewijst was te gane te Sente Jacobs in Comporstelle (RAK, Vierschaar 1367-80, f^o 16v^o). - Over heiligennamen en de eruit ontstane familienamen, zie F. Debrabandere, Van voornaam tot achternaam, Brugge, 1971.

[p. 7]

kende heilige heeft hij geen invloed op de frekwentie van de voornaam in Kortrijk zelf. De voornaam Maarten (Maertin) is daardoor in de stad Kortrijk zelf niet frekwenter dan in de andere gemeenten.

De drie bovengenoemde namen van vrouwelijke heiligen zijn evenwel topfiguren onder de meisjesnamen. Magdalena (Madeleene, Mazeleene) is de voornaam van 1,95% van de vrouwen en meisjes. Margareta bereikt zelfs een frekwentie van 17,21% en Catharina (Kateline, Calle) 19,09%. We voegen er evenwel onmiddellijk aan toe dat Catharina in de stad Kortrijk, waar we toch precies de invloed van de Catharinakapel (gravenkapel) zouden kunnen vermoeden, slechts 17,60% haalt; dit procent zal in de periode 1392-1428 nog tot 13,02% zakken⁽¹⁰⁾. Ook hier is de lokale heiligenverering zonder nawijsbare invloed.

De invloed van de lokale heiligen op de naamgeving wordt trouwens betwist. Zo getuigt Bach⁽¹¹⁾, dat ‘Lokalheilige dabei meist und vor allem zunächst nur eine unbedeutende Rolle spielen’. Zelfs voor Vlaanderen beweert Leys⁽¹²⁾: ‘En Flandre comme ailleurs, les saints locaux n'ont d'abord joué aucun rôle dans l'anthroponymie. Les noms des saints évêques et des missionnaires, qui ont évangélisé nos régions, y font complètement défaut avant 1225. Seul du plus grand d'entre eux, Saint Amand, le nom apparaît-il une fois vers la fin du 12e siècle. Encore s'agit-il d'un supérieur de l'abbaye fondée par Saint Amand à Gand, qui a probablement choisi le nom à son entrée au couvent’.
Voor Keulen hebben we een getuigenis van Wagner⁽¹³⁾: ‘Weit auffälliger ist die Tatsache, dass die Kölner Lokalheiligen, die doch sicherlich eine grosse Verehrung genossen, nur wenig, z.T. keinen Einfluss auf die Namengebung ausgeübt haben. So fehlen z.B. die Namen der Kölner Kirchenpatrone’. Ook voor Metz komt Jacobsson⁽¹⁴⁾ tot dezelfde konklusie: ‘L'influence du culte des saints locaux a dû être nulle’.

Ons materiaal - kasselrij Kortrijk in de tweede helft van de 14de eeuw - levert evenwel ondubbelzinnige bewijzen,

(10) F. Debrabandere, Kortrijkse persoonsnamen omstreeks 1400 (Werken Kon. Comm. Top. Dial. 8), Tongeren, 1958, blz. 236 en 260.

(11) A. Bach, Deutsche Namenkunde I. Die deutschen Personennamen, Heidelberg, 1953, II, 17.

(12) O. Leys, La substitution des noms chrétiens aux noms préchrétiens en Flandre Occidentale avant l'an 1225. Actes et Mémoires du Ve Congrès Internat, des Sciences Onomastiques I, Salamanca, 1958.

(13) F. Wagner, Studien über die Namengebung in Köln im 12. Jahrhundert, Göttingen, 1913, blz. 46.

(14) H. Jacobsson, Etudes d'anthroponymie lorraine. Les bans de tréfonds de Metz (1267-1298), Göteborg, 1955, blz. 22-24.

[p. 8]

dat de heiligenverering zich wel degelijk in de keuze van de voornaam liet voelen.

Amandus

Sint-Amand wordt vereerd in Kortrijk (Sint-Amandsproosdij), Bavikhove (patroonheilige), Bellegem, Gullegem, Ingelmunster, Lowingen (Luingne), Markegem, Meulebeke, Oostrozebeke, Otegem, Spiere, Waregem, Wingene, Zwevegem⁽¹⁵⁾.

De Vn. Amand komt voor in Kortrijk (3x in 1350-1400; 8x in 1392-1428), Bavikhove (1x), Bellegem (2x), Gullegem (1x), Ingelmunster (1x), Meulebeke (2x), Wingene (1x), Zwevegem (5x); bovendien nog in Dottenijs (1x, grenst aan Bellegem, Lowingen en Spiere), Harelbeke en Deerlijk (elk 1x; liggen tussen Waregem, Bavikhove, Kortrijk en Zwevegem), Lendelede (1x; ligt tussen Gullegem, Bavikhove en Ingelmunster), Wakken (1x; grenst aan Markegem), Tielt (1x; ligt tussen Wingene en Meulebeke).

De toenaam Amand of Mantin komt voor in Kortrijk, Rollegem (ligt tussen Kortrijk, Bellegem en Lowingen), Bavikhove en Ingelmunster.

(15) L. Defraeye - L. Simoens, Onze heiligen in kerk en kapel. I. Bisdom Brugge, Antwerpen, 1950. - L. Simoens, Onze heiligen in kerk en kapel. II. Bisdom Gent, Aalst, 1952. - Deze beide interessante werkjes hebben we hier doorlopend geraadpleegd.

Brixis

De H. Brixius (Bricius, Britius, Brictius) wordt als titelheilige vereerd in Marke en Ooigem. De Vn. komt wel niet voor in Marke, maar toch in sommige gemeenten in de buurt, nl. Kortrijk, Gullegem, Geluwe, Wervik. De Tn. (ook Brike, Brickel, Brits) vinden we bovendien in Kortrijk, Wevelgem en Wervik. De Vn. komt nog voor in Ooigem (verering!) en Tielt. We wijzen er ook op, dat de Vn. in Wervik en Geluwe samen alleen zesmaal voorkomt, tegenover viermaal in de rest van de kasselrij.

Denijs

De H. Dionysius (Sint-Denijs) wordt vereerd in Geluwe en Sint-Denijs. De Vn. Denijs komt in de hele kasselrij maar 25 maal voor (= 0,24%), in Geluwe echter elfmaal (= 6,47%!),

[p. 9]

De kasselrij Kortrijk
Verering van de H. Dionysius en naamgeving (de)nijs

[p. 10]

in Wervik, dat eraan grenst, viermaal (= 0,75%) en in Menen éénmaal. Dat maakt voor de gemeentengroep Geluwe, Menen en Wervik samen 16 maal (op 25x in de kasselrij) of 0,71% (tegenover 0,24% in de kasselrij). De Vn. vonden we niet in Sint-Denijs, maar wel in de buurt, nl. in Moen en Heestert.

De Tn. Denijs of Nijs komt voor in Geluwe, Wervik, Rekkem, Aalbeke, Rollegem, Kortrijk, enz. (zie kaart).

Elooi

De H. Eligius (Sint-Elooi) wordt vereerd in Kortrijk (Sint-Elooiskapel, Sint-Elooishospitaal, nu Sint-Elooiskerk)⁽¹⁶⁾, Moen en Sint-Eloois-Vijve. Vgl. ook 1367 in hospitali beati Eligii in dicta villa Curtracensi = 1392 voer sente Loys = 1399 Iospitael saint Eloy⁽¹⁷⁾.

De Vn. Elooi komt achtmaal voor in Kortrijk en tweemaal in Kortrijk-Buiten, samen tienmaal, tegenover slechts 28 maal in de hele kasselrij. De Vn. komt niet voor in Moen, maar in Sint-Denijs; ook niet in Sint-Eloois-Vijve, maar in Sint-Baafs-Vijve.

We stellen ook vast dat de voornaam in een groep vrij goed aaneensluitende gemeenten voorkomt: Kortrijk, Kortrijk-Buiten, Rollegem, Lauwe, Menen, Wervik, Geluwe, Dadizele, Moorsele, Wevelgem, Bissegem, Heule, Bavikhove, Izegem. Is dit misschien de invloedssfeer van de Kortrijkse Sint-Elooi? In Kortrijk kwam de Vn. Elooi in 1392-1428 17 maal voor.

(16) J. De Cuyper, Stichting van het gasthuis en de kapel van Sint-Elooi te Kortrijk (1366). De Leiegouw VI (1964), 133-152. - A. Loontjens, Geschiedenis van Kortrijk. I. Overleie, Kortrijk, z.d., blz. 15. - F. De Potter, Geschiedenis der stad Kortrijk, Gent, 1876, III, 70-71.

(17) F. Debrabandere, Kortrijkse plaatsnamen voor 1400. De Leiegouw II (1960), blz. 169.

Hilarius

De H. Hilarius is de titelheilige van Wevelgem; de Vn. komt voor in Gullegem (1x Laris) en in Kortrijk (2x).

Hilonius

Aangezien Sint-Hilonius de beschermheilige van Izegem is, mogen we wellicht veronderstellen dat de Vn. Lords, die precies in Izegem éénmaal en in Emelgem éénmaal voorkomt,

[p. 11]

hier een verkorting zou zijn van Hilonius. Dit is trouwens de enige plaats in de roede van Menen waar de vn. Lonis aangetroffen wordt⁽¹⁸⁾.

(18) Emelgem werd intussen bij Izegem ingelijfd. De naam Lonis wordt nl. gewoonlijk uit Apollonius verklaard, soms uit Leonius.

Cornelis

De H. Cornelius wordt vereerd o.m. in Kortrijk (hospitaal) en Meulebeke⁽¹⁹⁾. Defraeye en Simoens 70 noemen ook Wingene, maar zonder datering (jongere verering?).

De Vn. komt in de kasselrij slechts tienmaal voor, w.o. tweemaal in Kortrijk en achtmaal in de roede van Tielt (Tielt 4x, Aarsele 1x, Dentergem 1x, Kanegem 1x, Zwevezele 1x), in een groep gemeenten die bij Meulebeke aansluit.

De Tn. is vooral verspreid in het Kortrijkse (Kortrijk, Gullegem, Zwevegem, Harelbeke, Deerlijk).

(19) 't Beertje. Volkskundige Almanak voor West-Vlaanderen, 1963 (Uitg. Bond Wvl. Folkloristen), blz. 10.

Maarten

Sint-Maarten is de patroonheilige van Kortrijk, Aarsele en Moorsele. De Vn. Maertin kwam in Kortrijk 21 maal voor, d.i. 1,13% of heel eventjes meer dan het gemiddelde voor de kasselrij (1,05%); voor Kortrijk mogen we dus niet spreken van invloed van de lokale heilige. In Aarsele zijn er echter vijf mannen die Maertin heten (= 4,3%); ook enkele omliggende gemeenten delen in deze populariteit. In Moorsele treffen we Maertin viermaal aan (= 3,1%); ook in de buurt van Moorsele is de Vn. vrij frekwent (Geluwe 2 = 4,1%), zodat het gemiddelde voor de roede van Menen 1,43% bedraagt. Ook de Tn. Maertin komt in Moorsele, Geluwe, Wervik en Wevelgem voor.

Michiel

Sint-Michiel is de patroonheilige van Kuurne en Machelen. In Kuurne komt de naam amper éénmaal voor; er is hier dus geen sprake van invloed van de beschermheilige. In Machelen echter zijn er drie Michiels (2,6%).

Medardus

Sint-Medard is de patroonheilige van Wervik. De Vn.

[p. 12]

Moddaerd/Medaerd/Madaerd⁽²⁰⁾ kwam maar zevenmaal voor in de hele kasselrij, nl. driemaal in Wervik, éénmaal in Dadizele en driemaal in Kortrijk. We hebben er in een afzonderlijke bijdrage⁽²¹⁾ aan de hand van nog meer voorbeelden op gewezen dat de voornaam werkelijk beperkt is tot Wervik en omgeving (Wervik, Dadizele, Moorsele en Kortrijk). Invloed van de lokale heilige valt niet te ontkennen.

(20) Er is hier wrsl. een verwarring gebeurd tussen twee verschillende Germaanse namen, nl. Mada(l)-hard (waaruit Fn. Maddens) en Möd-hard (waaruit Mozart).

(21) F. Debrabandere, Medardus en Mozart. Verslagen en Mededelingen van de Sted. Oudh. Comm. Wervik IV (1969), 10-13. - Zie ook A. Viaene, Sint-Medard persona ingrata. Biekorf LXIII (1962), 399-400.

Pieter

De H. Petrus is patroon van Emelgem; de voornaam Pieter bereikt er 8,82% (tegen 6,44 in de kasselrij).

Ook van Tielt is Sint-Pieter de patroon, maar daar blijft het percentage (3,85%) ver beneden het gemiddelde.

Steven

De Vn. Stevin (Stephanus) komt 36 maal (= 0,35%) voor in de kasselrij, waarvan 18 maal in de roede van Tielt (0,75%), nl. in Tielt, Aarsele, Dentergem, Oostrozebeke, Pittem, Ruiselede. De H. Stefanus wordt nl. vereerd in Dentergem.

In veel gevallen moeten we echter toegeven dat de lokale heilige helemaal geen invloed schijnt te hebben uitgeoefend.

De H. Brixius is de patroon van Marke, maar de Vn. komt er niet voor.

Voor Sint-Denijs kunnen we nog laten gelden dat de Vn. Denijs in de naburige dorpen voorkomt, maar de andere patroonheilige van dit dorp (Fr. Saint-Genois), nl. de H. Genesius⁽²²⁾, liet geen spoor na in de naamgeving. Vgl. 1358 in parochia et territorio santi Genesii⁽²³⁾.

(22) S. Deseure, Geschiedenis der gemeente Sint-Denijs of Saint-Genois, Brugge, 1876, blz. 8-10.

(23) RAK, OLV 341. - We mogen trouwens veronderstellen dat Genesius (Genois) door volksetymologie ontstaan is uit Denijs (of omgekeerd), doordat de d gemouilleerd en over dzj tot zj (Fr. g) werd. Vgl. in de Beatrijs, vers 654 Gisemast, voor Dismas, de naam van de goede moordenaar; ook Dillis uit Gillis.

[p. 13]

Elooi komt niet voor in Sint-Eloois-Vijve, maar in Sint-Baafs-Vijve.

In Aalbeke vinden we geen enkele Cornelis, hoewel de kerkpatroon er de H. Cornelius is.

Sint-Michiel is de patroon van Kuurne, maar de voornaam van Michiel troffen we er maar één keer aan (0,90% tegen 1,36% voor de kasselrij); Rumbeke, eveneens met één Michiel, schijnt niet de minste invloed ondergaan te hebben van de patroonheilige van het naburige Roeselare.

De naam Pieter wordt door 6,44% van de inwoners van de kasselrij gedragen, maar in twee gemeenten die precies onder de bescherming van de H. Petrus staan, blijft het percentage ver beneden het gemiddelde, nl. Tielt (3,85%) en Hulste (4,04%).

De titelheilige van de hoofdkerk van Menen is de H. Vedastus, maar evenmin als in de hele kasselrij was er in Menen een Vaast te bespeuren.

Zo is er in Heule ook geen Eutropius⁽²⁴⁾ of Job te vinden. Het ‘nomen est omen’ indachtig, zal wel niemand aan een kind de naam Job geven.

De invloed van de lokale heiligen op de naamgeving is dus wel geen algemeen geldend feit, maar onze voorbeelden hebben toch duidelijk aangetoond, dat de populariteit of de hogere frekwentie van een bepaalde naam in een bepaalde gemeente door niets anders te verklaren is dan door de heiligenverering. Bovendien hebben we kunnen vaststellen, dat zo een lokale voornaam vaak naar de omliggende gemeenten kon overslaan. De meeste van bovengenoemde heiligen werden trouwens vereerd, omdat hun de macht om een bepaalde ziekte te genezen werd toegeschreven. We kunnen ons goed voorstellen, dat er uit de naburige dorpen op bedevaart getrokken werd, om voor die heilige te ‘gaan dienen’. Het is ook aan te nemen dat de naam van de heilige vaak gegeven werd uit dank voor een gunst of vermeende wonderbare genezing.

(24) Hieruit wellicht de familienaam Hiltrop.

II. Geografisch beperkte voornamen

Het valt op, dat sommige voornamen alleen in een bepaalde gemeente of in een bepaalde streek voorkomen, of op een bepaalde plaats veel frekwenter zijn dan elders.

[p. 14]

Jongensnamen

Alexander komt 16 maal voor in de kasselrij, maar in de roede van Tielt alleen al 14 maal (Tielt 7 x, Oostrozebeke 3 x, Wakken 3 x, Zwevezele 1 x).
Elooi komt in de roede van Menen 10 maal voor, zoveel als in de vier andere roeden samen.
In de roede van Tielt heten 29 mannen Filips (Tielt 5, Aarsele 8, Wingene 7) op 53 voor de hele kasselrij.
Frans behaalt gemiddeld 0,80%; het procent is echter voor Kortrijk 1,35%, roede van Menen 1,47%, Menen 2,46%, Emelgem 1,47%, Gullegem 2,04%, Rumbeke 1,75%, Wervik 2,08%, Wevelgem 1,60%. We konden geen lokale heilige hiervoor aansprakelijk maken.
Joris, die in de hele kasselrij maar 37 maal voorkomt, werd in Meulebeke alleen 9 maal aangetroffen (3% tegen gemiddeld 0,36%).
Kerstiaen is de naam van 27 poorters over de hele kasselrij; 14 van hen wonen echter in de roede van Menen (Menen 5, Geluwe 2, Izegem 1, Moorsele 2, Wervik 3, Wevelgem 1).
Lotart, een Romaanse naam, komt alleen in de roede van de XIII parochies voor (Kortrijk-Buiten 1 x, Dottenijs 1, Herseaux 5, Lowingen (Luingne) 1, Moeskroen 5).
De frekwentie van de naam Nicolaus (Ciaeis) bedraagt voor de kasselrij 1,87%; in een aaneengesloten groep gemeenten stijgt de populariteit van deze naam echter ver boven het gemiddelde uit: Izegem 12 = 6,03%, Emelgem 5 = 7,35%, Lendelede 3 = 3,37%, Heule 4 = 3,17%, Hulste 4 = 4,04% Meulebeke 10 = 3,27%. Ook in Rekkem is de voornaam goed bekend, nl. 4 x = 3,9%, maar hier kan er invloed zijn van de lokale verering van de heilige. We wijzen er ook op dat de Tn. Claikin in Izegem voorkomt, de Tn. Colar in Hulste en Coel in Hulste en Ingelmunster. De Fn. Claeis is nu nog zeer bekend en verspreid in Izegem.
De Vn. Omaer komt alleen in Tielt voor en wel achtmaal! Een ander vb. is nog in Tielt: 1398 le femme Omar Blancavaine condist dele Must⁽²⁵⁾. Vgl. nog 1429 meester Omaer de Poortre filius Willems van Thielt⁽²⁶⁾; 1444 Omaer Heilbode filius Wouters van Ruuslede (Ruiselede grenst aan Tielt)⁽²⁷⁾. We vermoeden dat er hier invloed kan zijn van gebruikelijke voornamen bij de hogere stand; een baljuw van Tielt heette b.v. Omaer van Croevelt⁽²⁸⁾.
Bij de Vn. Oste is er een zeer duidelijk verschil tussen het noor-

(25) ARA Brussel, Rekenkamer 13.812, baljuwsrek. kass. Kortrijk 1385-1399, f^o 69.

(26) R.A. Parmentier, Indices op de Brugsche Poorterboeken, Brugge, 1938, I, 158.

(27) Idem, o.c. I, 316.

(28) F. Debrabandere, Studie Psnn. kass. Kortr., blz. 259, nr. 1104.

[p. 15]

den en het zuiden van de kasselrij waar te nemen. Het gemiddelde voor de kasselrij bedraagt 0,67%. In de roede van Tielt zijn er maar twee Ostes (in Tielt zelf), wat amper 0,08% vertegenwoordigt; roede van Menen 7 = 0,31%; roede van Harelbeke 12 = 0,66%; stad Kortrijk 26 = 1,41%; roede van de XIII parochies 21 = 1,53%. In Kortrijk 1392-1428 kwam Oste 45 maal voor, of 1,49%. In de roede van Deinze is er helemaal geen Oste te bespeuren. Deze vaststelling komt goed overeen met die van Leys⁽²⁹⁾, dat de Vn. Oste in Maritiem-Vlaanderen in de tweede helft van de dertiende eeuw in onbruik raakte. Vander Schaar⁽³⁰⁾ trof de naam Ost voor het laatst in 1203 aan.
Rase daarentegen komt vooral in de noordoosthoek van de kasselrij voor. Op 26 maal in de kasselrij komt hij 18 maal in de roede van Tielt voor, in een vrij goed aaneengesloten groep van gemeenten: Pittem 4 x , Tielt 6 x, Kanegem 4 x, Aarsele 1 x, Markegem 1 x, Gottem 1 x, Poeke (of Lotenhulle, Vinkt of Zeveren) 1 x; verder Deinze 1 x. Het is jammer dat onze bronnen voor de roede van Deinze niet zeer rijk aan namen waren; ook zou het wel interessant zijn mochten we de Raas-kaart meer naar Gent toe uitbreiden. Wie weet, zou dan niet blijken, dat de betrekkelijke populariteit van Raas in genoemd gebied te verklaren is door de bekendheid van de Rasen van Gavere, op amper een tiental km. van Deinze?
Robert komt vooral in het zuiden voor, nl. op 32 maal in de kasselrij, 25 maal in Kortrijk en Roede XIII parochies (resp. 14 en 11).
Ook Simoen vinden we vooral in het zuiden, gemiddeld bereikt de Vn. 1,12%. In de roede van Deinze vinden we hem helemaal niet; in de roede van Tielt zijn er maar zes (0,25%), waarvan vier in Tielt zelf; roede van Harelbeke 19 = 1,05%; roede van Menen 28 = 1,25%; Kortrijk-Stad 30 = 1,62%; roede XIII parochies 27 = 1,97%
Tristan (8 x) treffen we alleen in de zuidwesthoek aan (Marke 2, Gullegem 2, Moorsele 1, Wervik 3).
Venant (4 x) is alleen in Wervik te vinden (4 x).
Vincent, een Latijns-kristelijke Vn., komt weer vooral in het zuiden (XIII parochies) voor. Het totaal voor de kasselrij bedraagt 45 (0,44%), maar in de XIII parochies alleen zijn er 14 (1,02%): Bellegem 1, Lauwe 2, Marke 2, Rekkem 1, Rollegem 8. In Wervik, eveneens op de taalgrens, komt Vincent 4 x voor.

(29) O. Leys, De anthroponymie van een 14e-eeuws renteboek uit Maritiem-Vlaanderen. Med. Ver. Naamk. XXIX (1953), 134-135.

(30) J. Vander Schaar, Uit de wordingsgeschiedenis der Hollandse doop- en familienamen, Assen, 1953, 95-98.

Meisjesnamen

De meisjesnaam Base (5 x) komt alleen in de streek van Tielt voor (Tielt 2 x, Kanegem 1 x, Wingene 2).

[p. 16]

Baselie (4) vinden we alleen in Ingelmunster (1 x) en Meulebeke (3 x).
Een zeldzame naam als Geete (4 x) wordt alleen in Tielt (4 x) gegeven.
Heilsoete (8 x) vinden we alleen in Tielt en oostwaarts (Tielt 2 x, Ruiselede 2 x, Kanegem 1 x, Aarsele 1 x, Grammene 2 x).
Vijftien vrouwen in de kasselrij heetten Ysoye (Isolde) (0,5%), van wie er negen in Kortrijk woonden (2,11%). De overige vindplaatsen zijn in dezelfde streek: Marke 1, Lauwe 1, Wevelgem 2, Moen 1, Waregem 1.
Kerstine (Christina) (kass. 32 x = 1,24%) komt in de roede van Menen 12 maal (2,1%) voor, bovendien alleen in de zuidwestelijke helft van de roede (Menen 1, Wervik 2, Geluwe 5, Moorsele 1, Wevelgem 1, Heule 2). Dit is des te opvallender, aangezien de jongensnaam Kerstiaen in dezelfde gemeenten samen 13 maal voorkomt (de helft van het cijfer voor de kasselrij). Defraeye en Simoens noemen echter geen verering van een H. Christianus of Christina voor deze Streek.
Het procent van Maria ligt in Kortrijk (13,84%) veel hoger dan voor de kasselrij. In Kortrijk 1392-1428 is Maria trouwens de populairste meisjesnaam (13,34%)⁽³¹⁾.
Roete komt alleen in Meulebeke (3 x) voor.
Een andere zeldzame naam, Saelde, is alleen in Tielt en omstreken bewaard: Tielt 1, Meulebeke 2, Ingelmunster 3, Sint-Eloois-Vijve 1.
Ook Vergine (4 x) vinden we alleen in een bepaalde hoek: Meulebeke 1, Oostrozebeke 1, Sint-Baafs-Vijve 1 en Bavikhove 1.

Aan de geografische vergelijking van de namenschat zijn nog heel wat interessante aspekten verbunden. Ze komen later nog wel eens aan de beurt.

F. Debrabandere

(31) F. Debrabandere, De populariteit van de naam Maria in Vlaanderen tijdens de middeleeuwen. Med. Ver. Naamk. XXXV (1959), 27-30.