Biekorf. Jaargang 71

[p. 109]

Wulfaert Hellinck van Axel
Zangmeester van de St.-Donaaskerk te Brugge
Zijn optreden te Gent in 1539

Voor de biografie van de beroemde Brugse zangmeester heeft zijn optreden in het rederijkersfeest van 1539 te Gent (waarover Biekorf 1967, 153-154) wel enig belang. Zijn afkomst wordt erdoor opgehelderd.

Uit de kapittelakten van de St.-Donaaskerk is bekend dat Wulfaert, zoon van Jan Hellync, een geestelijke was uit het bisdom Utrecht (clericus trajectensis diocesis). Toen A.C. de Schrevel in 1895 (na E. van der Straeten in 1870) dit feit aantekende was zijn besluit: de nationaliteit van meester Wulfaert is niet langer meer een vraag, ‘il est d'origine hollandaise’. Een overhaastige formulering wanneer men bedenkt dat een stuk (van het graafschap) Vlaanderen, met name het dekanaat van de Vier Ambachten (Axel, Hulst, Boekhoute, Assenede), tot in 1559 onder het bisdom Utrecht gelegen was.

(Voor memorie: de onderhorigen van het grafelijk huis van Vlaanderen waren gelegen onder de oude bisdommen Terwaan, (Noyon-) Doornik, Kamerijk-Atrecht en Utrecht; metropoliet van al die bisdommen was de aartsbisschop van Reims, met uitzondering van het Utrechtse dekanaat dat onder de kerkprovincie Keulen ressorteerde).

Meester Wulfaert was in 1539 met zijn Brugse schola cantorum te Gent aanwezig om er de kerkgang van de Dertien (de Brugse H. Geestkamer) muzikaal op te luisteren. Daar ontmoet hij de schepenen van de stad Axel die hun eigen rederijkerskamer van Sint-Ontcommere, alias De Vier Melcteelen, begeleiden. Op hun ‘ontbiedene’ dirigeert hij, met zijn Brugse zangers en organist, de kerkgang van de Axelse rederijkers.

De kamer van Tielt heeft alsdan in de kategorie kerkgang al de andere kamers overtroefd: de mannen van De Roos van Tielt zijn naar huis getrokken met de ‘upperprijs’ voor de kerkgang en de eerste prijs van het schoonst inkomen.

Hoe dan ook, de schepenen van Axel waren Meester Wulfaert zeer erkentelijk en schonken hem een som van negen guldens voor zijn bewezen dienst ‘omme der stede [van Axel] eere ende bijstandt te doene inden goddelyken dienst’.

Die vriendelijke verhouding tussen de Brugse zangmeester en de wethouders en rederijkers van Axel bevestigt het vermoeden dat het ‘bisdom Utrecht’, vanwaar Wulfaert Hellinc afkomstig was, dit Utrechtse dekanaat in Vlaanderen geweest is, waaronder Axelambacht ressorteerde.

De Axelse afkomst van Meester Wulfaert wordt nog waarschijnlijker door zijn familienaam Hellinck, een naam die in

[p. 110]

Axel thuishoorde. Een kind van Axel was o.m. Pieter Hellinck (te Axel geboren ca. 1500), monnik van de Duinenabdij, die in 1558-1566 als Rentier van het kloostergoed in de Vier Ambachten te Kloosterzande verbleef en in 1566 abt werd van de grote abdij te Koksijde. (Over hem: J. Fruytier in Nieuw Ned Biogr. Wdb. I 1063-1064). Was die tijd- en streekgenoot van Wulfaert Hellinck misschien met hem verwant?

Meester Wulfaert Hellinc is een grote naam in de muziekgeschiedenis van de 16e eeuw. Hij komponeerde koraalmuziek en muntte uit als liederendichter; het nieuwe kerklied van Luther heeft hij zeker gekend.

Naar de mode van zijn tijd heeft Wulfaert zijn naam soms ‘gehumaniseerd’ in de latijnse vorm Lupus (wolf), met het gevolg dat zijn werk voor een deel is terechtgekomen onder de naam van een tijdgenoot, te weten de komponist Jehan Leleu, kapelmeester van de katedraal van Kamerijk, die zijn familienaam als Lupi had verlatijnst. Zo ontstond het vraagstuk ‘Lupus Hellinck-Johannes Lupi’ dat o.m. in Duitsland veel studie heeft uitgelokt. (Zie daarover de belangrijke biografie van Meester Hellinck door Hans Albrecht in Die Musik in Geschichte und Gegenwart VI 105-113; Kassel 1957).

De foutieve ‘origine hollandaise’ van Meester Wulfaert zal nog lang in de biographica van de buitenlandse naslagwerken blijven meegaan. Iets wat meer gebeurt met oude ‘Utrechsche Vlamingen van Vier Ambachten’, zoals ze in 1370 in de Properheden van Vlaenderen genoemd worden. Toch wordt onze Brugse zangmeester (uit Axel) stilaan juister gesitueerd als een Nederlands komponist van Vlaamse afkomst.

a.v