Biekorf. Jaargang 71

[p. 34]

De vlucht van Gezelle naar Kortrijk
1872

De pijnlijke omstandigheden van het vrij haastig heengaan van Gezelle uit Brugge naar Kortrijk in september 1872⁽¹⁾, terecht bestempeld als een vlucht⁽²⁾, zijn voldoende bekend. Dit had voor gevolg dat zijn verhuis ook vrij vlug moest geschieden, ongetwijfeld in een zekere wanorde. Het kon dan ook moeilijk anders of personen, die soms waardevolle zaken aan de redakteur van ‘Rond den Heerd’ hadden in bruikleen afgestaan, met een zekere bezorgdheid naar het uitgeleende informeerden. Zo schreef kanunnik Félix Béthune, op 29 september 1872 - Gezelle is pas sinds enkele dagen te Kortrijk - aan zijn schoonzuster Emilie van Outryve d'Ydewalle, echtgenote van bouwmeester Jan-Baptist Béthune, het volgende: ‘Nous avons eu pendant votre absence quelques modifications dans le clergé que nous connaissons intimement. Ainsi M. Prévost⁽³⁾ par exemple, qui a donné des leçons particulières à Félix⁽⁴⁾, vient d'être nommé Directeur des Dames de St. Nicolas et à Courtrai il est remplacé comme vicaire à Notre Dame par M. Gezelle. A l'occasion de son déménagement, M. Gezelle a fait la révision des livres qu'il avait et il m'en a renvoyés plusieurs qu il m'avait empruntés; j'aurai encore quelques réclamations à faire et c'est afin de les combiner avec celles que Jean-Baptiste⁽⁵⁾ croirait aussi devoir faire peut-être que j'ai inseré la liste que vous trouverez ci-incluse; je garderai les livres qu'elle mentionne à votre disposition pour une prochaine occasion’⁽⁶⁾.

Enkele dagen later, op 1 oktober 1872, schrijft Emilie van Outryve d'Ydewalle aan haar schoonvader, baron Félix-Antoine-Joseph Béthune, een vurig parochiaan der Onze Lieve Vrouwkerk te Kortrijk, dit: ‘Je désire encore demander, à

(1) Zie Jozef Geldhof ‘Het eerste jaar van Gezelle te Kortrijk. 1872-1873’ in ‘Biekorf’ 1965, blz. 87-88; J. De Cuyper ‘Guido Gezelle te Kortrijk’ in ‘Vlaanderen’, nr. 85 (Gezelle-nummer) blz. 36-43.

(2) Zie A. Viaene ‘De verwijdering van Gezelle uit Brugge. 1872’ in ‘Biekorf’, 1960, blz. 6.

(3) Voorganger van Gezelle op de O.L. Vrouwparochie te Kortrijk. Zie: J. De Cuyper, art. cit. blz. 36.

(4) Bedoeld wordt Félix Béthune (^o 1855) tweede zoon van de architect.

(5) Betreft Jean-Baptiste Béthune, oudste zoon van de architect. Medewerker aan “Rond den Heerd”, zoals zijn intieme vriend Jozef van Caloen uit Loppem, bleef hij bevriend met Gezelle. Zie onze bijdrage “Een getuigenis over de laatste levensuren van Gezelle” in “Gezellekroniek”, nr. 4, januari 1967, blz. 102-104.

(6) Huisarchief Béthune (HB). Kanunnik Félix Béthune was stellig duidelijk op de hoogte van Gezelle's onhoudbaar geworden toestand te Brugge die de vlucht naar Kortrijk voor gevolg had.

[p. 35]

Sidonie⁽⁷⁾, un petit service: nous avons, dans le temps, prêté à Mr. Gezelle un manuscrit, relatant un miracle arrivé au couvent (supprimé) des dames Anglaises à Gand, ainsi que quelques planches en cuivre destinées à illustrer “rond den heerd”. Ces objets ne nous ont pas été rendus avec les livres restitués. Nous prions Sidonie de demander à Mr. Gezelle quelques renseignements à cet égard’⁽⁸⁾. Bouwmeester Béthune heeft inderdaad aan Gezelle talrijke stukken uitgeleend die dienden hetzij als illustratie hetzij als bronnenmateriaal voor het weekblad ‘Rond den Heerd’ waarvan hij trouwens een medewerker was. Enkele weken later schrijft Gezelle aan Jozef van Caloen te Loppem: ‘J'ai mis la main à tous mes livres et à toutes mes paperasses à Bruges, moi-même, et je n'ai rien trouvé, à mon grand regret...’. Vanwege onderpastoor Gezelle was dit een antwoord op een vraag van Jozef van Caloen over een door deze laatste uitgeleende gravure, bezit van de Karmelietessen te Ukkel waar Maria van Caloen, zuster van Jozef, moniale was⁽⁹⁾.

Zoals blijkt uit een brief van Gustaaf Flamen aan Adolf Duclos, gedateerd 17 december 1872⁽¹⁰⁾ zou Gezelle reeds tijdens de allereerste weken van zijn verblijf te Kortrijk opnieuw gedicht hebben. Uit een persoonlijke nota⁽¹¹⁾ neergeschreven door baron Félix-Antoine-Joseph Béthune weten wij dat Gezelle reeds op 3 november 1872, samen met de andere priesters van de O.L. Vrouwkerk, te gast was bij de Kortrijkse edelman. Op zondag 3 november 1872 schreef baron Béthune: ‘Nous avons aujourd'hui à diner M.M. Floor, Prévost et Ghezelle’. Deze gastvrijheid, betoond aan de geestelijkheid van de O.L. Vrouwkerk, zou zich nog talloze malen

(7) Bedoeld wordt Sidonie-Félicie-Julia-Maria Bétihune, zuster van bouwmeester Béthune. Geboren op 26 mei 1817 overleed zij, ongehuwd te Brugge op 7 september 1885. Gezelle heeft haar herhaalde malen ontmoet te Roeselare in het Klein Seminarie waar haar broer, Félix Béthune, ekonoom was. Zij heeft veel bijgedragen tot de inrichting van de sakristij en de keuken aldaar. In de Brugse tijd en nog meer in de Kortrijkse tijd van Gezelle heeft zij voor deze laatste kledingstukken vervaardigd.

(8) HB.: Emilie d'Ydewalle aan baron Félix-Antoine-Joseph Béthune.

(9) Zie: Brieven van aan en over Gezelle, t. II, nr. 122b, blz. 144-145. Cf. Dom Francis de Meeûs ‘Guido Gezelle et Monseigneur van Caloen’ in ‘Les Cahiers de Saint-André’, 2, 1963, blz. 10-20 en, 4, 1963, blz. 11-21 en blz. 24-26.

(10) Zie: A. Viaene ‘Vlaams debuut van Rodenbach’ in ‘Biekorf’ 1959, nr. 12, (blz. 4-6 van de afdruk).

(11) HB. Op 2 november 1872 schreef baron Félix-Antoine-Joseph Béthune aan zijn zoon, kanunnik Félix Béthune, te Brugge: ‘Je te recommande aussi nos amis et parents d'outre tombe, comme nous mêmes, dans tes bonnes pières. Les morts ne nous font pas oublier les vivants: nous avons demain à diner Mr. Ghezelle, Mr. Floor et Mr. Prévost, tout à fait entre nous’.

[p. 36]

herhalen, hetzij te Kortrijk hetzij, in de zomermaanden dan op het buitengoed te Marke⁽¹²⁾. Maar 3 november was, voor zover wij konden achterhalen, de eerste maal dat dit geschiedde sinds de aankomst van de nieuwe onderpastoor. Op te merken valt dat het gezelschap, op die dag, onverwacht bezoek kreeg van Mgr. Faict, zoals baron Béthune aanstipt: ‘Le 3, vers le soir, je reçois la visite inattendue, mais très aimable de Mgr. L'Evêque pendant un bon quart d'heure’⁽¹³⁾.

André Demeulemeester

(12) Gezelle was bijna altijd aanwezig op deze vriendenbijeenkomsten zoals ook deken Ferdinand Vandeputte.

(13) Mgr. Faict heeft dus zeker Gezelle ontmoet ten huize van baron Félix-Antoine-Joseph Béthune, zes weken na de verhuizing uit Brugge.