Biekorf. Jaargang 70

Taliehout en kanthagen

Talie (taille, tallie) is een oud woord, te Aartrijke reeds bekend in 1444 (Biekorf 1964, 330), en nog heden in heel de streek van Brugge tot Maldegem en verderop bekend. Ontleend aan ofr. tail (bois de tail), taillis, met betekenis van ndl. hakhout, schaarhout.

Talie is dus: hout dat afgekapt wordt (tailler: afkappen). Alle loofbomen immers kunnen scheuten onder aan de stam voortbrengen. Dit gebeurt zeker wanneer men de stam van vier of vijf jaar (of ouder) laag boven de grond afkapt. In de volgende lente schieten dan talrijke scheuten uit de wortelstruik op. Deze boomscheuten ontwikkelen zich verder tot struiken die, naar gelang hun ouderdom, tot echte bomenbundels kunnen uitgroeien.

In onze streek (Oedelem en ommeland) kan men zowat overal talie vinden, hetzij als onderhout in bossen van hoogstammige bomen, hetzij als taliebos alleen.

Opvallend in onze streek, vooral te Moerkerke, Sijsele, Oedelem, Maldegem en in heel het Meetjesland, ja zelfs tot in 't Houtland, waren steeds de talrijke kanthagen.

Kanthagen zijn lange rijen (soms 100 m.) taliestruiken die de partijen land of weiden omzomen. Dikwijls lag een gracht tussen twee rijen struiken. Beken of waterlopen waren ook soms met kanthagen afgehoord.

Om die kanthagen aan te planten werden verschillende

soorten houtgewas aangewend. Meest gebruikt was de witte els, ook veel de zwarte els, hier en daar de hondselaar of sulferhout (Frangula). Eik, berk en hazelaar kwamen ook voor, hier en daar kwam zelfs een sleedoorn met z'n witte bloemen in de kanthaag 'n schilderachtig motief bijzetten.

De kastanje was er zeldzamer. Deze talie immers was duur, moest langer groeien, immers de mooie rechte 12- of 15-jarige scheuten werden gespleten tot banden of hoepels voor ton-

[p. 106]

nen. Sommige brouwers plantten hiertoe zelfs kastanjetalie voor eigen gebruik.

Het hout van de kanthagen werd verkocht als brandhout. Tot in de 19e eeuw werd het dikwijls gebruikt om zompige plaatsen in de aardewegen op te hopen en te verstevigen.

Geen wonder dat een boer die veel kanthagen op zijn bedrijf had staan, daar 'n schone stuiver aan verdiende. In de jaren 1850 en volgende bracht het hout meer op dan het land.

Het beheer van die kanthagen vergde natuurlijk een zekere kennis van toezicht en onderhoud. Normaal werd een kanthaag om de zeven jaar gekapt of geschalmd. De zware talie om de tien of zelfs om de twaalf jaar (kastanjen). Dit gebeurde vanaf 't vallen van 't blad (november) tot in den uitkomen (maart). Een goede houthakker moet dan de tak of scheut zeer schuin afkappen opdat niet te veel water in 't hart van de struik zou dringen en er verrotting veroorzaken.

De pachter had doorgaans het recht het hout van de kanthagen te verkopen. Leed hij soms schade door het uitzuigen van de grond of door de afscherming van de zonneschijn, toch bewees de opbrengst dat het de moeite waard was de kanthagen te bezorgen. Kanthagen waren rendabel.

Een voorbeeld uit honderden. Een houtvenditie te Moerkerke, op het hof van Sarepta, in 1873 bracht 875 fr. op; in 1874 zelfs 1607 frank, gerekend in de goudwaarde van die tijd. De hofstede, in 't geheel 300 gemeten groot, werd verpacht aan 2400 fr. voor 180 gemeten: dus meer dan de helft van de pacht kwam in 1874 van het hout van de kanthagen.

In 1808 betaalde Joannes van Damme als prijzij voor de

overname van 87.000 struiken talie in de kanthagen 179 ponden 1 schelling en 9 groten aan zijn moeder, Cecilia Meuleman. In juli 1837 werd de talie geschat op 300 fr. (goudwaarde) bij de verdeling van de weduwe van Jan van Damme, Maria Theresia Cuelenaere.

J. Raes