Biekorf. Jaargang 70
(1969)– [tijdschrift] Biekorf–
Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 22]
| |
Abraham a Sancta Clara in Nederlandse drukken en herdrukkenOp de vraag in Biekorf 1965, 224. De aldaar genoemde Maastrichtse herdruk, in 40 afleveringen bij J.J. Vos, te verschijnen in 1880 heb ik tot nu toe niet gevonden. Is die herdruk werkelijk op de markt gekomen? En welke werken van de beroemde Weense predikant waren daarin opgenomen? Omstreeks 1880 moet te Antwerpen bij H. Sermon een herdruk van de ‘Kapelle der Dooden’ verschenen zijn. Duclos heeft die uitgave in handen gehad en stelde vast (in Rond den Heerd XV, 1880, 200) dat de tekst ervan zeer afweek van de Amsterdamse uitgave (1737). | |
Zuidnederlandse drukkenIn het Zuiden werd Abraham a S. Clara zeer weinig herdrukt. Niet meer dan twee titels konden we achterhalen: 1. De Kapelle der Dooden (alias ‘Den algemeynen doodenspiegel oft de capelle der dooden’): - Brussel, Wed. G. Jacobs, 1730. 8o 386 pp. fig. - Leuven, J. Jacobs, 1767. 8o fig. - Leuven, 1792. 8o. Ex. van die drie uitgaven in de Kon. Bibl. te Brussel. 2. Des Werelds Schoonheyd en Leelykheid, in menigvuldige en zedige gedagten, historien en fabelen voôrgestelt... In deézen laesten Druk met Aenmerkingen vermeerdert, en van veéle fouten verbeterd. I. Deel. Tot Lier, By J.H. Le Tellier, Boek-drukker en Boek-verkooper. 1786. 8o VI-232 pp. Frontispice: portret van Abraham a S.C. gegraveerd door ‘F. Meulemeester 1786’. (Gegraveerd naar het model van de Amsterdamse uitgaven). Ex. in particuliere verzameling. Tweede deel ontbreekt. De pp. I-IV van Deel I bevatten een ‘Kort Begryp van den Levens-loop van Pater Abraham à St. Clara’, naar het Amsterdamse model van de ‘Kapelle der Dooden’ (ed. J. Roman de Jonge, 1741). De Brusselse druk in 1730 van de ‘Kapelle der Dooden’ moet, zoals de Leuvense en Lierse herdrukken, op de Nederlandse tekst van de Amsterdamse uitgave teruggaan. De datum van de eerste druk ervan is mij niet bekend, de oudste (in bibliotheken aanwezige) Amsterdamse druk is van 1737. Tot zover het aandeel van de Zuidnederlandse drukkerij in de uitgave van de (in het Noorden vertaalde) werken van Abraham a S. Clara. | |
[pagina 23]
| |
De volgende lijst geeft een summier bibliografisch overzicht van de Amsterdamse drukkenGa naar voetnoot(1). Alleen de datum van de verschillende uitgaven wordt opgegevenGa naar voetnoot(2). De datum tussen haakjes nevens de titel is de datum van de originele Duitse uitgave. | |
Amsterdamse uitgaven van Abraham a S. ClaraJudas den Aarts-Schelm (1686-1694) 3 delen:
Iets voor allen (1699) 4 delen:
Sterven is erven (1702)
Nuttelyk Mengelmoes (1704)
's Werelds mooi- en leelykheid (1707) 2 delen:
Narrinnen-Spiegel (1707) 2 delen:
De geleerde Nar (1709)
Gekheyd der Wereld (1707) 2 delen:
De Welvoorziene Wynkelder (1710)
Redevoeringen over verscheyde stoffen (1710?)
Kapelle der Dooden (1710)
Abrahams Loofhut (1721-1723) 3 delen:
Vaert-wel of laatste schriften (1729)
Mercurius of Wintergroen (1733) 2 delen:
Al die uitgaven - waaraan goede vertalers als Isaac Le Long en J. Schoolhouder hebben meegewerkt - zijn in Vlaanderen zeer verspreid geweest. Al de titels waren in 1796 nog in voorraad in de Gentse boekhandel van de Gebroeders Gimblet. Heel wat spreuken en uitspraken, exempelen (motieven) en vertellingen van de onuitputtelijke ‘Meester van het barokproza’ zijn door die uitgaven alhier doorgedrongen. Na Vader Cats is de | |
[pagina 24]
| |
Weense predikant in ons Zuiden een van de meest gelezen auteurs ‘uit het Noorden’ (d.i. in de taal van het Noorden geweest. Tot de populariteit heeft ook, zoals voor Cats, de goede illustratie bijgedragen. In de vier delen van Iets voor allen werd heel de belangwekkende serie platen van ‘Het Menselijk Bedrijf’ van Jan Luyken (1649-1712) opgenomen: een enig panorama van ambachten en neringen. Ook een eerste uitgave van Nuttelyk Mengelmoes (bij de Janssoons van Waesberge, 1718) is een festijn van gegraveerde platen. De oudste drukken zijn natuurlijk - vooral wat de plaatjes betreft - de beste. In latere uitgaven is de sleet op de koperplaten soms hinderlijk voor een moderne reproductie.
Hans Ulrich Megerle was een boerenjongen uit Baden (geboren in 1644 te Kreenheinstetten, distrikt Messkirch). Hij geraakte in de studie bij de Jezuieten te Ingolstadt en de Benediktijnen te Salzburg. Als Augustijner (Eremiet) droeg hij de naam (pater) Abraham a Sancta Clara en werkte en predikte te Wenen, waar hij de grote pest (1679) en het beleg van de Turken (1683) meemaakte. In de Oostenrijkse hoofdstad werd hij de populaire prediker, gevierd door alle standen, gezocht en vereerd ook door het Habsburgse Hof. Zijn meesterschap over de taal, zijn hantering van satire en parodie, verzekerden hem een blijvende plaats in de Duitse letterkunde met de eretitel ‘Meester van het Barokproza’. Lang is de reeks populaire traktaten die hij van 1686 tot aan zijn dood in 1709 liet verschijnen. Een zestal werken werden nog postuum uitgegeven. - De Passau-Lindauer uitgave van zijn werken (1835-1846; in 20 delen) was nog niet volledig. Belangrijk is de zesdelige bloemlezing (1904) van Prof Hans Strigl. De Akademie van Wenen ondernam in 1943 een uitgave van de volledige werken o.l.v. Prof. K. Bertsche. In de biografische notities over A. in onze Nederlandse encyclopedieën vindt men geen woord over zijn bekendheid en verspreiding in de Nederlanden, zelfs niet in de Moderne Encyclopedie der Wereldliteratuur (1963). Alleen K. ter Laan noemt een vijftal vertalingen in zijn Letterkundig Woordenboek (1952). Duitse bibliofielen kennen echter wel hun Abraham en verzamelen op alle markten de Amsterdamse drukken die er maar opduiken. a. viaene |
|