|
| |
| |
| |
Weeklacht van de Westhoek in de kroniek van Duinkerke
1582
De kroniekschrijver van Duinkerke - mogelijk pastoor Gheeraert van de Sint-Elooiskerk - heeft in het tweede deel van zijn handschrift, onder het jaar 1582, een paar bladzijden ingelast waarin hij de benarde toestand van zijn ‘Westhoek’ en van de (oude) provincie Vlaanderen samenvat. De ekomische gevolgen van de strijd tussen Zuid en Noord, die nog fel aan de gang was, worden door de auteur duidelijk gezien en getekend.
Gouverneur van Duinkerke was alsdan admiraal de Trelon die, in dienst van de Staten, de defensie van de haven binnenwaarts trachtte te verzekeren. De daartoe uitgevoerde graafen dijkwerken veroorzaakten veel schade aan de bouwlanden. (Duinkerke keerde eerst op 17 juli 1583 onder Spanje terug).
We laten nu de kroniekschrijver zelf aan 't woord.
a.v.
| |
[Welvaart door handel en negotie.]
‘Ende alzo dit landt, over langhe tyden boven veele andre landen, den name ende renommeee heeft ghehadt van zeer opulent ende machtich, zoot inder waerheyt was, met zo veele schoone steden ende dorpen, zo schoone bynaest als steden overal, waeromme zeer grooten handel ende neeringhe dede, zo van draperye, lyne-weverye, weverye van sayen ende diverssche andre fraye manufacturen, twelcke al ghevoert wiert in andre vreemde landen, danof groot geit procedeerde. Ende metten retoure van dien wiert wederomme andre coopmanschap hauwaert ghebrocht ende alhier in tfaict der manufacture gheaccoustreert ende gheraffineert, elck naer den heesch van den wercke.
| |
[Bloeiend handwerk van weleer.]
Want men moet considereeren dat dese Nederlanden maer en zyn een boye ofte packhuus om de goedinghen uut andre landen te logieren ende accoustreren, wolle, olyen, wynen, pastellen, zaut, canevetsen, zyden, suckeren, cyropen ende veel ander zaeken, die wy niet en hebben, midts onse landen daertoe niet bequame, alzo de upperste Heere dat alzo voorzien ende gheordonneert heeft, updat theen landt by tandre zoude moeghen leven.
Men moet considereren wat benedictie Godts dat was dat alle de mans, vrauwen ende kinderen gheoccupeert waren int
| |
| |
faict van de manufactuere voorseyt. Ende midts dien waren exemt van alle andre raserie, heresie ende inobedientie, danof gheprocedeert is alle dese desolatie ende ruyne, ende onse conste ghespreet in andre vreemde landen. Zodat wy, volghende de rechte oordeelen Godts, teene met tandre verlooren hebben.
| |
[Velden en weiden verlaten of overstroomd.]
Onse landen, de welcke gheextimeert waren boven alle mate als twintich, dertich ja veertich ponden grooten tghemet in zommeghe quartieren, ende alsnu ligghende voor de voghelen onghebaut, gheen ghelt of te cryghen, al storve de proprietaris van haermoed, alzoot met diverssche ghenouch ghebuert is.
Ja, zommeghe landen zyn zo verzant doir het inbreken vande sluusen ende overloopen van der zautewateren, twelcke tanderen tyden schoone vette weeden plaghen te zyne. Zo datter gheen apparentie en is in menich jaer danof eenich proffyt te verwachten.
| |
[De lijnwaadhandel vervallen.]
Nu als, aengaende de draperyen ende sayerye, is oock al te nietten.
Zo verre aengaet tlynwaet, danof twas procedeert uut dese landen, is oock meest al ghefalliert, midts dat tlandt niet benoot en wordt, ofte emmers weinnich, midts dese continuelle oorloghe ende parcialiteyt. Twelcke ic hebbe hooren extimeren van zekere cooplieden daerinne wel gheverseert, als dat tlynwaet, twelcke in Vlaendren wiert ghemaect van tvlas aldaer ghegroyt, was weerdich viventwintich hondert duust guldens van twintich stuvers tstuck tsiaers. Up de plaetse van Yseghem alleene mocht bestiert worden up den marctdach van der weke wel drie duust ponden grooten vlaems, zonder nu alle de andre marcten in Vlaenderen.
| |
[Visserij en zeevaart.]
Ende zo verre alst angaet de visscherye ende neeringhe van de zee, de welcke van ghelycken meest overal is ghesmolten, principalic op de costen van Vlaendren, men heeft ghenouch ghezien hoe die tandren tyden ghefloreert heeft, alser neghen ofte thien hondert buysen voeren ten harynghe, zo van Hollandt, Zeelandt als de Vlaemsche costen tsamen, hoe menich mensche daermede onderhouden was, ende wat schat danof ghemaect wiert, twelck tot niemans schade ofte prejudicie en redondeerde.
| |
| |
Cammende uut de rume zee, doir de benedictie des Heeren, tselve goet wiert al vercocht tot vreemde cooplieden, zo uut Vranckerycke als uut Oostlandt Boven dien nooh al de cabellau, de welcke binden jaere in de Noordtzee ghevanghen wiert ende ghezauten in tonnen ende stapelen.
Voorts alle de schoone coopvaerderie ende abbondance van schepen uut Hollandt ende Zeelandt, zeylende in alle quartieren.
| |
[Veeteelt, Meekrap.]
Voorts int landt groote nombre van bestiael, schoone peerden, koyen, schapen, groot boven alle andre landen; groote nombre van zuvele ende excellent, zo om dese als andre landen te provideren.
Voorts in diverssche quartieren schoone meede, de welcke drie jaeren ofte daer ontrent moeste ligghen in de eerde eer men die uutdelven ende accoustreren mochte om te oorboren tot verwen van de lakenen.
Metgaders overal abbondantie van alle soorten van grane, met diverssche andre commoditeyten, danof wy nu, volghende ons boos leven, meestal af ghepriveert zyn’. - Vlaamsche Kronyk, ed. Piot, 621-623.
| |
Aantekeningen.
Accoustreren: bewerken, verder afwerken, omwerken. - Benooden: wvl. benaten (bedrichten) De Bo. - Canevetsen: tekstielnaam. In die periode (1550-1600) is canevets (kanefas) veel in de handel als voeringstof, zaklinnen, paklinnen. - Costen: kusten; ndl. kust (ontleend ca. 1450 aan ofra. coste) behoudt de vorm coste tot laat in de 16e eeuw. De oude mnl. term was zeecant - Meede: meekrap (Rubia tinctorum). In 't groot verbouwd vooral in Zeeland en Zeeuws-Vlaanderen; zie Biekorf 1931, 375-377. Tot in de ‘beroerlicke tijden’ werd ook in de Westhoek meekrap verbouwd. - Noordtzee: is oudtijds niet de zee vóór de Vlaamse kusten, doch de verre zee van de kabeljouwvangst. - Was: gewas (als grondstof). - Over de lijnwaadmarkt van Izegem in de jaren 1580, zie het art. van J. Geldhof in Biekorf 1954, 89-94.
Die weeklacht van Duinkerke doet denken an de Brugse Lamentatie van Zeger van Male in dezelfde jaren 1580: ‘O Brugghe, waer sitten nu u notabile poorters? die sitten nu en trueren,... midts dat sy van hueren huysen, renten ende landpachten niet ofte letter en ontfanghen, huerlieder renten op het land van Vlaenderen en Brugghe en worden maer van vier, ses, acht jaeren, één betaelt, huerlieden pachtgoederen die staen buyten het landt al gheruyneert, huere huysen, moten, scheuren, stallinghen, ovenkoten, alle ommegheworpen ende ghedestrueert door de soldaten...’ (Lamentatie, ed. C. Carton 38).
|
|
Auteursrechtelijk beschermd