Biekorf. Jaargang 68

[p. 300]

Het haarwasmiddel van de gladden

‘Figaro! Figaro!’
Beaumarchais

Ge kent zo goed als ik de wijze spreuken die bij de barbier ten beste worden gegeven: krulhaar-dulhaar, grijs haar 't 'n groeit op geen dommekoppen, twintig jaar verjongd of een oude kapelle moet versierd zijn, en andere diepzinnige vondsten. Ofwel iets over de kanarievogel die zit te brobbelen zo gauw de schare knipt, of over de vink die buiten aan de muur in 't bakje hangt, over 't zangzaad of over de instelpenning in de laatste verkopingen.

En in mijn jongde was 't over muziek en toen René, bijgenaamd ‘den gladden’, mij vroeg wat ik had moeten spelen voor de prijskamp in de muziekschool, en ik zei de vierde Concerto van Viotti, ging hij in de pronkkamer zijn viool van de nagel halen, liet zijn ingezeepte klant zitten en begon in de coiffeurssalon Viotti te spelen glad van buiten en vol drift en zwier dat 't schonderde.

Op de spiegel van de wastafel, boven 't kraantje hing een vers:

‘Voor het snijden van het haar
Laat, bid ik, de zondag daar;
Uw dienaar moet dan vroeg ontwaken
Om met baarden klaar te geraken.’

Dat had Florin, de Kortrijkzaan, de baas van de ‘Café des Nations’, hem uitgeschilderd op een scheetkleurde paneel, de man die mij later een Servaes vertijkelde voor een Chinese zonnewijzer. Lucas Seeuws, die vers de grote schole uitgedaan had, zei dat er een fout in 't gedicht stond en dat het moest zijn den zondag, accusatief.

'k Heb daar in die dagen een buitenmens weten binnenkomen en 't kwam ter sprake van Leopold II, de Beschaver, die toen al een maand of drie dood was. Zei de boer, ‘wel 'k heb nu moeten horken; is onze koning dood? 'k Sta daar versteld van en in Zulte 'n weten wij van niets’.

De Gladden was een kunstzinnig man en speelde d'eerste viool in 't symphonisch orkest en als hij een keer murkelde dat 't zo flauw ging met de baarden sichten 't opkomen van die kleine scheermesjes, zei de burgemeester ‘Ah, René ge zult moeten naar Tielt gaan wonen, daar 'n zijn nog geen coiffeurs’. En inderdaad iedereen schoer hem ginder zelve met 't ouderwets maaimes en bij ons heeft het lang geduurd eer ze met de zogezeide raspe of kleine schave wilden beginnen den baard aftrekken.

[p. 301]

Zo ge kent nu daar of omtrent René en zijn salon, waar Elodie de vloer proper hield en het al te blinken stond van de marmeren waskom tot de nickelen kapstok. En in de jachtige uren zeepte Elodie in.

't Werd oorlog en er waren twee coiffeurs verdwenen. Jan de Barbier gestorven in d'Oude Gentstraat, en Leonce Neirynck, de agent van de Red Star Line, die gevlucht was naar Engeland en daar een tijdje zat met zijn buurman Charel Calewaert, later aalmoezenier aan 't front en nog later bisschop van Gent.

De coiffeurs waren mannen van serieuze functie, goed gezien bij d'heren die ze in geval van ziekte of zuchtigheid thuis gingen scheren, in den tijd dat klanten vrienden waren.

De oorlog deed de klanten wat verbijsteren. Ze lieten den baard acht dagen groeien gelijk vroeger jaren, en zelfs voor 't haar was 't dikwijls moeder de vrouw die schaar en vuilblik hanteerde. En 't ging ook. 't Was toch oorlog.

Zekeren dag als ze al enkele maanden aan den IJzer stonden stapt een Duitse generaal binnen. Zijn ordonnans bond 't peerd vast aan de gevelringen van de oude peerdeposterij op de Knokke.

Het was een echte generaal, te zien aan de rode striepen vanzijds zijn broekspijpen.

Hij mag zitten in de grote stoel, laat zijn haar millimeteren en den baard scheren. Bij den eersten trek van 't scheers vraagt de Gladden: ‘Is 't scheersje glad, mijnheer de generaal?’

De generaal zegt, ‘Jawohl, prima sogar’ en komt uit de zetel tien jaar verjongd.

's Anderendaags was hij daar weerom en zo kwam hij schier elke dag te peerde van Tielt. Mijnheer Van den Heede van Tielt zei, dat het Rupprecht van Beieren was. Hij had er te Tielt de parademarsch voor zien stappen en verkende hem beschedelijk.

Scheren, betalen met twee markjes van een frank en een kwartje en weer naar Tielt langs den Bek en al over Het Hooge van Aarseele, waar hij van op zijn peerd Kruishoutem en Dentergem in de verte zag liggen.

Rupprecht van Beieren, moet ge weten, was de kozijn van onze koningin Elizabeth, die langs den anderen kant van den IJzer zat en daar de gekwetsten ging bezoeken in het Hospitaal van den Oceaan. Hoe dat 't toch allemaal gaat in den oorlog. Elizabeth in De Panne en koning Albert bij zijn soldaten in de loopgrachten en kozijn Rupprecht langs deze kant van den IJzer, de zieken bezoeken in 't veldlazaret van Deinze. Hij was immers bevelhebber van de Vierde Divisie van het Duitse leger te Tielt en zijn tochten te peerde deed hij om na de vermoeienissen van 't werk zijn zinnen te verzetten. Te Deinze had hij

[p. 302]

genoeg volk in 't lazaret, en in 't badhuis van 't Cauwenshoekje ging hij al een keer goendag zeggen aan de weergekeerden van 't front die, vóór ze mochten rusten, wat moesten geschuurd en geschrobd en ververst worden. Op de gevel van dat badhuis - een oude fabriek - stond het opschrift in 't duits:

‘Hellen waar de luizen braden,
Zijn een hemel voor soldaten’.

In de stad kregen al de officieren een bijnaam waarin een persoonlijk gebrek of vermeend gebrek werd afgeschilderd.

Maar Prins Rupprecht had geen bijnaam en elk-end-één kende hem met naam en toenaam.

Zekeren dag op een schone zomermorgen vraagt Prins Rupprecht aan de Gladden: ‘Maar friseur waarom noemen ze u hier de Gladden?’

- Ah! zegt René, dat is zo simpel of dat groot 'n is. Als ik iemand aan 't razieren ga vraag ik altijd aan de klant ‘Is 't scheersje glad? en van daar mijnen bijlap.’

Prins Rupprecht moest lachen.

- Maar, zei hij, Herr friseur, ge hebt verleden week mijn kop gewassen en dat was prima. Wat gebruikt ge daarvoor?

Zegt René: dat doe ik met ‘franschen’, met brandewijn dat men zegt. Met den oorlog stookt iedereen een beetje op zijn eigen en alleman maakt zeep met lijzolie. Zo ik heb mijn gerief. Zo lang er klijte is en lijnzaad zal er zeepe zijn.

- Ah! ah! roept de prins, maar ge zoudt dat moeten bekend maken en dat verkopen aan klant en voortverkoper. En in een schone fles laten gieten met een etiket en daarop ‘Haarwasser’ met het beeld van een zwaardvechter en de naam GLADIATOR. Iedereen in de Leiestreek zou weten dat het van hier komt.

De Gladden denkt na en zegt: de prins heeft een goed gedacht en hij heeft gelijk.

Hij vraagt aan kunstschilder Saverys om hem een Gladiator uit te tekenen, een gladde, gespierde jonge man met naakt bovenlijf en met lederen knie- en schenelappen en een speer ter hand, laat de tekening graveren en in 't kleur zetten in de drukkerij waar ze etiketten voor de sulferdoosjes van Ninove drukten, en de flessen van de witte wijn kwamen uit de kelders van 't gebuurte.

Zo gevuld met genever en wat reukwater werden die flessen de droom van den Prins.

Ze verkochten gelijk vers gebakken maïsbroodjes.

En René, de Gladden, heeft er den oorlog mee gewonnen juist in 't kweken van de kinders. De stoker vaarde er wel bij,

[p. 303]

de rijke mensen werden van hun leeggoed afgeholpen want ze dronken de wijn uit om ter zeerst omdat de mannen van 't lazaret hem opeisten. Het Haarwasser van de Gladden kwam in de mode.

Zo is dat gebeurd. En waar zijn. Mijn vriend aan wien ik het onlangs vertelde zei mij, ge moet dat uiteendoen aan Biekorf; dat is geschiedenis.

En René, na den oorlog, toen hij nog een keer van de Prinse sprak: ‘Ge moogt peinzen van mij wat dat ge wilt, maar 'k zegge dat alle prinsen geen uilen 'n zijn. 'k 'n Zegge niet allemaal, maar sommigte. Rupprecht had meer verstand van commercie in zijn pinkels dan al die hoge mannen thope, die hier rondliepen al nietsdoen, met hunnen dikken blaaskop. Dat g'u afvraagt waar dat onz' Heere allemaal zijnen kost in steekt.

Dat heeft mij den oorloge geleerd.’

g.p. baert