Biekorf. Jaargang 68

[p. 273]

Rond den Heerds volkskundige bibliografie

Nederlandse Volkskundige Bibliografie. Systematische Registers op Tijdschriften, Reekswerken en Gelegenheidsuitgaven.
Deel III Rond den Heerd 1865-1902 door Lic. Dirk Callewaert. Antwerpen, Centrum voor Studie en Documentatie, 1966, XXX-320 blzn., ill., geb.

In de onuitputtelijke voorraad van voetnota's door Paul Allossery opgesteld bij zijn uitgebreide bio-bibliografie van Adolf Duclos vindt men ook een relaas over de lotgevallen van geplande RdH.-tafels (Hand. Emulatie 1928, blz. 315). ‘RdH., ook een goudmijn, is haast onbenuttigbaar bij gemis aan degelijke tafels, tenzij voor hem die het doet met een buitengewone dosis geduld, en tijd’, schrijft Allossery en hij verwijst naar de intenties van Duclos om al in 1871 een tafel op te stellen, en naar een tweede poging in 1882 ondernomen onder de mom van een prijskamp, maar beide bleven zonder gevolg. Het is bekend dat Duclos een uitstekende persoonlijke tafel bezat die hij nooit publiceerde en die overging in de handen van zijn erfgenaam Michiel English.

In 1921 schrijft Biekorfs hoofdredacteur Lodewijk De Wolf: ‘'n Gaan we nooit van RdH. niet een inhoudwijzer zien: een gedrukten, een algemeenen, volledigen en die de 25 jaargangen overgaat? Onder gevrienden hadden wijzelf een gemaakt... vóór den oorlog; 'n eendelijk werk... eens voor altijd! Maar de bommen zijn er ook al mee door. Ware er nergens entwie meer, die er ook nog een heeft, een... waar dat er 'ne mensch nu en dan mocht in kijken’ (blz. 142). Het wrange in die noodkreet spruit voort uit de vernietiging van De Wolfs historische en volkskundige documentatie door het oorlogsgeweld, dat hem als onderpastoor te Beselare verraste. En zijn noodkreet werd vaak overgenomen ook al bestonden er enkele persoonlijke en beperkte registers, die door historici en volkskundigen in onze gewesten voor eigen gebruik werden vervaardigd. Dit geschiedde ten koste van schromelijk veel tijdverlies, omdat niemand het register eens systematisch tot nut van de gemeenschap samenstelde. Niet van RdH.'s register alléén bleef men gespeend, ook onze Biekorf lag in hetzelfde beddeke ziek...

Het blijft de grote verdienste van Prof. Dr. K.C. Peeters, hoogleraar volkskunde te Leuven, een reeks te hebben gesticht uitsluitend voorbehouden aan registers op tijdschriften. In 1946 publiceerde hij hierover een scherp memorandum in Oostvlaamsche Zanten, in 1964 realiseerde hij zijn droom en leidde

[p. 274]

het eerste deel van de nieuwe reeks in gewijd aan het tijdschrift Volkskunde (1888-1938), in 1965 gevolgd door een tweede deel Volkskunde (1939-1960), de afwerking van het voornaamste tijdschrift voor volkskunde in de Nederlanden. In 1966 volgde RdH. en onlangs verscheen de register op Grootmoederken-Wodana samen met de Museumgroep.

Men kan noteren dat in die registers enkel de ‘volkskunde’ uit de vermelde tijdschriften wordt opgenomen, de verdere inhoud komt hier niet aan bod. Ook in RdH. blijft aldus veel onvermeld dat niet tot de volkskundige rubrieken behoort en dit is misschien een ontgoocheling voor andere specialisten op het ogenblik dat de volkskundigen eens mogen juichen! Maar het doel door K.C. Peeters aan de reeks gesteld: in beperkte tijdspanne een systematische bibliografie publiceren van wat in al of niet volkskundige tijdschriften werd gepubliceerd, gaat dank zij de voortreffelijke medewerking van Leuvense universiteitsstudenten in snel tempo in verwezenlijking. Die werkwijze laat eindelijk ook toe dat oorspronkelijke en zeer nuttige licentiaatsverhandelingen met publicatie worden bekroond.

Dirk Callewaert, zoon van het schoolhoofd te Gits die onder de pseudoniem R.C. Gitsberg paedagogisch-vulgariserend heeft gepubliceerd, zorgde voor de eerste Westvlaamse verrassing en stelde de volkskundige rubrieken van RdH. toegankelijk voor alle belangstellenden. De Westvlamingen vooral kennen en waarderen RdH.: de durf en het pionieren van Guido Gezelle; het keikoppig door- en afwerken van Adolf Duclos; het resultaat van al dit wroeten vastgelegd in 25 zware banden van meer dan 300 bladzijden ieder, of meer dan 8.000 bladzijden lezend en schiftend te excerperen en op steekkaarten te noteren... Bibliografisch werk vergt monnikengeduld, zegt men, met reden. Wie Callewaerts werk in de toekomst zal naslaan, mag hem stillekens dank zeggen, en niet vergeten ook dit naslagwerk te citeren.

Een historisch overzicht over de beoefening van de volkskunde in ons taalgebied leidt RdH.'s register in. Voor de jonge auteur bleek dit deel van zijn werk de moeilijkste taak. Hij kende hier zelfs enige tegenslag daar hij geen gebruik kon maken van Biekorfs extranummer gewijd aan RdH.'s Geboortejubileum in 1965, verschenen op het ogenblik dat zijn boek reeds ter pers lag. Men zal een beknopte inleiding van 16 bladzijden zeker niet als een definitieve studie beschouwen. De auteur zocht en vond steun in talrijke beschikbare voorstudies om samen te vatten wat over oprichting, werking en verval van het tijdschrift bekend stond. Verdienstelijk zelfs zijn de vermeldingen uit RdH. i.v.m. voor- en tegenspoed van het weekblad. Toch hebben we de indruk dat niet voldoende van Allossery's oordeel - voornaam bibliograaf en vooral tijdge-

[p. 275]

noot - over de RdH.-aangelegenheden werd gebruik gemaakt.

Het belangrijkste deel is natuurlijk het volkskundig register zelf. De auteur volgde hier nauwkeurig de richtlijnen door K.C. Peeters in het algemeen voor de reeks verstrekt. Het classificatieplan van Hoffmann-Krayer, reeds vele jaren gevolgd in de ‘Internationale Volkskundige Bibliografie’ en in de ‘Jaarboeken’ van de Belgische Volkskunde-Commissie, werd voor de hele reeks aanvaard en overgenomen, zodat de bruikbaarheid voor wetenschappelijk onderzoek ook op internationaal plan verzekerd blijft. Door een speciale voorzorg bij het opstel en het drukken van iedere bibliografische nota wordt tevens de mogelijkheid geboden het hele boek te knippen en op steekkaarten te kleven. Dit geschiedde met het vooruitzicht verschillende universitaire instituten belangrijke diensten te bewijzen.

Alle rubrieken van de volkskunde vindt men in dit classificatieplan terug, RdH. levert voldoende volkskundige stof om zeer veel rubrieken open te stellen. Na raadpleging van Callewaerts handschrift hebben we vroeger (Biekorf 1965, blz. 336) de densiteit van de volkskundige belangstelling in de Dagwijzer van RdH. onderzocht. Thans kan men aan de hand van het register zelf een volledig statistisch verantwoord overzicht opstellen van de algemene volkskundige bedrijvigheid in het Brugse weekblad, met een lichte waarschuwing dat een reeks bijdragen onder verschillende rubrieken worden vermeld, in een totaal van 2.980 steekkaarten of bibliografische nota's.

Tot de belangrijkste rubrieken behoren:

nrs	rubriek	afdeling	totaal
204-427	Volkskunst Prentkunst (imagerie populaire)		224
532-667	Zeden en gebruiken	Levensloop	136
668-810	Zeden en gebruiken	Kalendergebruiken	143
1050-1097	Mythologie en cultus (niet-christelijk)		48
1098-1603	Christelijke volksdevotie en heiligenverering		643
1651-1692	Toverkunst en tegentover		43
1845-2057	Volkspoëzie	Volkslied	214
2113-2281	Volkspoëzie	Kinderlied	170
2305-2445	Het Volksverhaal	Sprookjes	142
2446-2515	Het Volksverhaal	Volkssagen	70
2516-2610	Het Volksverhaal	Legenden	95
2653-2689	Volkstaal	Raadsels	37
2690-2767	Volkstaal	Spreekwoorden	78

Die kleine keuze laat voldoende blijken hoe waardevol sommige rubrieken in RdH. zijn gebleven t.o.v. het modern volkskundig onderzoek. Ook al moet men steeds RdH.'s nota's met omzichtigheid verwerken en veelal vaststellen dat gedurende de ‘zantersperiode’ zelden aan nauwkeurige lokalisatie wordt gedacht en bijna nooit over de zegslieden wordt gehandeld.

[p. 276]

Tot besluit van het register geeft de auteur een index op de auteurs of medewerkers van RdH. Wie het weekblad kent en vaak gebruikt, verklaart zich meteen akkoord om heel wat sympathie op te brengen voor de calvarie van een jonge auteur, die poogt wegwijzers te plaatsen in RdH.'s doolhof van pseudoniemen en initialen die de bijdragen plegen te versieren. Zonder dan de anoniemen te vergeten die eens schuilgingen onder de kenletters X, XD, XXX, XXXZ, XY, XZ en Y... Een paar initialen zijn nog nader te bepalen: J.D. is Joseph Duclos als muziekrecensent; O ofte Omicron is Leopold Slosse; mogelijk is er wel meer nog bekend. De auteur leverde al een verrassende prestatie, dit mag men hier wel toegeven.

Van heden af wordt Callewaerts index een onmisbaar naslagwerk, dat ook bij iedere nog bewaarde RdH.-reeks zijn plaats moet innemen. Zowel Dirk Callewaert als Prof. Dr. K.C. Peeters, die ons dit werkinstrument ter beschikking stelden, verdienen onze grote bewondering, onze lof en onze dank, en mogelijk onze steun bij het bekendmaken en verspreiden van de hele reeks. Men mag het reeds noteren: ook Biekorfs volkskundige index wordt door Dirk Callewaert bewerkt om binnenkort in dezelfde reeks te verschijnen, terwijl in een later deel alle andere Westvlaamse tijdschriften samen op hun volkskundige documentatie worden geïndexeerd. Dit is betrouwbare en welluidende toekomstmuziek.

Hervé Stalpaert