Biekorf. Jaargang 68

[p. 165]

Den noorderschen stier
Een bijnaam van de Kasteelheer van Dudzele
1670

In de jaren 1650-1680 komt de regering van de stad en van het Vrije van Brugge meer en meer onder de controle van het (Spaanse) Hof van Brussel. Om carrière te maken in de openbare ambten en financiële functies wordt een dosis serviliteit jegens het centrale gezag onmisbaar. Ambten worden tegen kontant toegekend, belastingen worden verpacht. In de stad ontstaat dan ook, vooral in de kring van ambachten en neringen, een partij van misnoegden die niet nalaten hun ‘al te zeer aan Brussel verknochte’ magistraten met boycot en libel te bestrijden. Politieke bijnamen duiken op, zoals de volgende, in een vers dat gelijktijdig door pastoor Carolus Nollet van St.-Jakobs werd opgetekend. (Hs. in particuliere verzameling).

De misnoegde, zo schrijft Nollet, hadden alsdan (in de jaren 1670-1680) ‘duergaens inden mondt dese spreucke:

De brugsche spreeuwe
en de franssche meeuwe
met den noorderschen stier
maken Vlaenderen bijstier.’

Dit ‘bijstier maken’ (wvl. voor verarmen, ruïneren) wordt door de auteur toegelicht met de nota: ‘want dese drie jersoonen sochten het hof voor alles te believen’. En hij geeft ook de sleutel van het raadsel, dat feitelijk de bijnamen van drie politieke personen bevat. De brugsche spreeuwe is de stadsburgemeester Jan-Baptist de Villegas. De franssche meeuwe is Robert de Lavillette, burgemeester van het Vrije, en den noorderschen stier is een andere bekende burgemeester van het Vrije, met name Guillaume Le Febvre.

De bijnaam spreeuwe (reeds in 1659 gegeven aan de Villegas in lasterlijke biljetten) betekende: magistraten die de stadsofficies vermenigvuldigen en verhandelen ‘om geld te trecken ende de stad te belasten noodeloos’. (Biekorf 1959, 260).

De koopman de Lavillette dankte zijn bijnaam ‘franssche meeuwe’ aan de waals-vlaamse herkomst (Torkonje - Tourcoing) van zijn familie en aan de Heilig-Geeststraat in Brugge waar hij woonde.

Over burgemeester Le Febvre geeft pastoor Nollet al de gewenste uitleg. ‘De reden om de welcke hij [burgemeester Guillaume Le Febvre] alhier genaemt wierd den noorderschen stier was om dies wille hy sich seer dickwils onthield (verbleef) op het Schotte-casteel in Dudzele hem toebehoorende, ende aldaer door synen broeder Joncker Philips boerde, ende veel schapen hield sonder aen de boeren die hem ontsaghen iets voor den schaepsdrift te betalen. Maer dede hun als burge-

[p. 166]

meester nu en dan eenighen dienst. Hy is onghetrouwt ghestorven [anno 1681] ende Jo^r Philips liet alsdan den landsbouw en schapen, wierd schepen van Brugghe en trauwde’.

De staat van goed (1681) van Guillaume Le Febvre beschrijft o.m. ‘een huys van playssance, zynde een casteel ghenaempt het Schotte kasteel met opperhoff, nederhoff, huysynghe, scheuren, stallynghen, boomgaerden, saylant ende gars tsamen groot 70 ghemeten 1 lyne 17 roeden landts... in Dudzeele’ (DF XIV 389).

De uitleg van Nollet draagt eenzijdig op ‘noordersch’, wijzend op de ligging van Dudzele, van Brugge uit bekeken. Was de benaming ‘noordse stier’ voor polderstier (polderkoorts) alsdan reeds bekend? Dan zou die zegging mogelijk hebben meegespeeld. Of is het de volksnaam ‘prochiestier’ die achter die benaming uitkijkt? Pastoor Nollet bleef ons hier de uitleg schuldig.

Nollet heeft ook persoonlijk Vincent Le Febvre gekend, een broer van Guillaume en Philips; zoals zijn twee broers was deze ook een tijdlang kapitein van de burgerlijke wacht. Vincent trouwde met Marie van Meulebeke, de dochter van een zeer rijke reder in Duinkerke en Oostende; ze bracht een bruidschat in van 24.000 guldens. Hun zoon Franchois verkwistte echter het fortuin van zijn ouders en dat van zijn grootmoeder van Meulebeke (die van haarzelf een de Melgar was) en raakte in armoede.

De drie broers Le Febvre hadden een zuster, genaamd jonkvrouw van Neele, die een kind had met luitenant der kavalerie Serancourt. Die onwettige kleine, op het platteland uitbesteed, groeide op als ‘eenen volcommen suijderschen boer’. Bij de dood van Guillaume (1681) verdeelden de twee, Philips en Vincent, het goed zonder het zusterskind mede te rekenen. Doch een zekere heer Boddens ‘die op sijn casteel gheseyd ter Panne woonde’ en wist hoe de zaak ineenzat, komt tussen: hij brengt de jonge Serancourt voor de bank van het Vrije om er zijn moeders deel te vragen. Na heel wat onderzoek en ‘advocaterie’ wordt Serancourt als ‘hoir’ erkend en krijgt zijn deel. Hij bleef boer, zijn erfenis voerde hem echter naar landerijen uit de erfenis van zijn oom ‘den noorderschen stier’ in Dudzele, waar hij met een weduwe trouwde. Serancourt stierf kinderloos als hoofdman van Dudzele.

Franchois Le Febvre, de verlopen zoon van Vincent, was er nog bij om van Serancourt te erven ‘maer de kinders van Jonker Philips en wilden noyt naer dat sterfhuys talen’. Aldus besluit Nollet zijn ‘memorien’ over de Le Febvres die hij persoonlijk gekend had.

a.v.