Biekorf. Jaargang 58

[p. 176]

Een misrekening van P. Pourbus in zijn plan van de duinenabdij

In het van 1580 gedateerde en door P. Pourbus geschilderde plan van de abdij Ter Duinen, worden in de legenda o.m. de volgende bijzonderheden over de abdijkerk medegedeeld: ‘Aldereerst 't portael vande selve kercke is lanck van 't noorden tot in 't zuijden van binnen de meuren 84 voeten ende breedt ook van binnen de meuren 24 voeten... Van 't portael van binnen de meur vande kercke voorseijt oostwaerts streckende tot aen 't eerste afsluijtsel van de voor koor is lanck 161 voeten. Van daer tot aen het tweede afsluijtsele daer dat de zijtsels tegen kommen vande principale koor is lanck 56 voeten van daer tot aen de trappen gepassert de zijtsels daer dat de deuren van de koor staen over de noordt zijde en de zuijt zijde om aldaer in 't cruijswerck te gaen is lanck 77 voeten. Van de trappen tot achter den hoogen altaer tegen de meur vande kercke voorseijt is lanck 77 voeten. Somma soo dat de kerck met het portael ende de meuren met de pilaren daer tegen is in 't geheele lanck 455 voeten. Het cruijswerck vande zelve kercke met de koor is lanck van binnen de meuren 145 voeten en ½... Ende de wijde vande zelve kercke aen de west zijde voor de eerste koor tusschen beijde de meuren is breedt 73 voeten.’

Volgens Pourbus bedraagt de totale lengte van de kerk met het portaal 455 voeten. Volgens de opgegeven maten bedraagt de lengte van de kerk binnenwerks gemeten 161 + 56 + 77 + 77 = 371 voeten. Er blijven dan nog 84 voeten over voor het portaal, hetgeen een vergissing is. Pourbus is klaarblijkelijk misleid geworden door de tekst over het portaal die 84 voeten geeft voor de lengte van het noorden naar het zuiden. Het is deze afmeting, - die eigenlijk met de breedte van de kerk overeenstemt, - die hij, i.p.v. 24 voeten bij de 371 voeten heeft geteld. De totale lengte bedroeg dus 395 voeten en niet 455.

Voor het berekenen van de voetmaat door Pourbus aangewend, beschikken we nu over enkele kontroleerbare afmetingen, o.a. het portaal, de breedte van de kerk en de breedte van het pand. Volgens onze eigen opmetingen⁽¹⁾, moet de voet ongeveer 29 cm bedragen hebben; op enkele millimeters na is de juiste maat niet te bepalen. Er werd vroeger geschreven dat de gebruikte voet 24,26 cm bedroeg⁽²⁾; deze foutieve berekening komt waarschijnlijk

(1) Blz. 249-255 van ‘De opkomst van de kerkelijke gotische bouwkunst in West-Vlaanderen gedurende de XIII^e eeuw’ I. (Bulletin van de Koninklijke Kommissie voor Monumenten en Landschappen, V, 1954). De XIII^e eeuwse abdijkerk had binnenwerks een engte van ongeveer 107 m.

(2) H. Roosens, Quelques fouilles récentes et leurs rapports avec d'autres disciplines, blz. 230. (Archives, Bibliothèques et Musées de Belgique, XXI, 1950, 225-235).

[p. 177]

K1. Kon. Kom. Monum. en Landsch.
De abdijkerk Tee Duinen
volgens het plan van Pourbus (1580. Gruuthuse Museum Brugge.

voort uit de opgegeven ‘lengte’ van het portaal (84 voeten), dat nochtans even breed is als de kerk (73 voeten), nl. 21 m; we kunnen dit verschil van 11 voeten in de legenda van het plan niet verklaren⁽³⁾.

Luc Devliegher.

(3) De schilder heeft zich ook nog op een andere manier voor de kerk misrekend: tot aan de Maeakapel tekent hij negen traveeën, terwijl we nu door opgravingen weten dat er maar acht waren.