Biekorf. Jaargang 55

[p. 245]

Wratten afwerpen en overdragen

Dat gebruik is in West-Vlaanderen tegenwoordig nog zeer verspreid, zoals blijkt uit rapporten van ziekenverpleegsters.

Zeer algemeen is de methode van het wijwatervat. De varianten komen hier zeer talrijk voor.

Men moet de hand met de wratten (worten) indompelen in het wijwatervat ‘in een kerk waar men nog nooit geweest is’ (Brugge, driemaal. St. Andries. St. Michiels. Lissewege. Oedelem. Wingene. Oostende. Roksem. Veurne. Izegem. Ledegem. Menen. Vichte. Wervik). Voor Zuienkerke noteert men: ‘in een niet-parochiale kerk’. Volgens een paar opgaven mag het ‘in gelijk welke kerk’ zijn (Brugge. Meulebeke); te Zwevegem luidt het: ‘de handen wassen in een kerk’, zonder meer.

Na de indompeling moet men ‘weggaan zonder omzien’ (Brugge). De handeling wordt ook omstandiger uitgevoerd: indompelen, zijn kruis maken en de hand met de wratten afwissen aan iemand die vóór u gaat. (Assebroek).

Bij het indompelen (in een kerk, zonder nadere bepaling) laat men een geldstuk in het wijwatervat vallen. (St. Andries. Moere. Klerken. Roeselare. Dadizele. Moorslede. Staden). Anders nog: indompelen, een geldstuk inwerpen en zijn kruis maken met wijwater. (Wielsbeke).

Eén geval zegt: ‘ze [de wratten] gaan verkopen’ - en wel op de volgende wijze: de hand in een versen wijwaterbak na Pasen of Sinksen indompelen en een geldstuk inwerpen; degene die het geldstuk wegneemt, krijgt de wratten mee (Ieper).

Het Zuiden komt ten slotte met ‘geld inwerpen’ alleen, zonder indompeling van de hand. ‘Een kwartje (0,25 fr.) inwerpen (in gelijk welke kerk): die volgt neemt de worten over’. (Kortrijk, tweemaal). Een kluite (0,05 fr.) inwerpen in een vreemde kerk’. (Bissegem).

Tot hier het wijwatervat.

Andere bemiddelaars bij het afwerpen en overdragen zijn: de aardappel, spek (vlees) en stro (strohalmpje).

Op de wratten wrijft men de binnenzijde van een doorgesneden aardappel, deze stopt men dan in de grond; wanneer hij rot is, zijn de wratten verdwenen. (Brugge. Zedelgem. Pittem). Dezelfde behandeling wordt uitgevoerd met een doorgesneden appel (St. Andries); met een stukgesneden ajuin (Izegem) die men moet wegwerpen in de beerput zonder dat de patiënt ervan weet (Oostende).

[p. 246]

De wrat wrijft men in ‘met een schelletje spek’ dat men daarna in de grond delft; is het spek verteerd, de wrat is verdwenen (Handzame); hetzelfde met bijvoeging van een gebed - 5 Vaderonzen en Weesgegroeten - met goede intentie (Oedelem). Varianten hierbij zijn: het inwrijven ‘met ongezouten varkenshuid’ (St. Andries); het indelven van het spek ‘tussen twee potscherven’ (Wingene). De behandeling gebeurt ook ‘met vers vlees dat men een nacht op de wrat legt en 's morgens vroeg moet begraven met zijn ogen toe’ (St. Michiels).

De wrat raakt men aan met een strootje; daarop maakt men zijn kruis en men delft het strootje; is het rot, dan is ook de wrat verdwenen (Assebroek). Een kruis uit stro, na aanraking, in de grond steken (Wielsbeke). Belezen ‘met een kruisje en een strootje’ (Menen).

Ook het afbinden wordt bij deze behandeling betrokken. Rond de wrat bindt men de knoop van een opschietende roggehalm; men steekt deze in de grond; is hij rot, de wrat zal verdwenen zijn (Eernegem).

Het afbinden zonder meer wordt ook aangewend: ‘afbinden met een zijden draad’ (Brugge); ‘afknopen met een draadje’ (Kortrijk); ‘de worten afknopen’ (Zwevegem).

Andere praktijken zijn nog de volgende.

Men moet, onder het luiden voor de doden, geknield bidden en zijn handen (met de wratten) onder d'aarde steken, en alzo negen Onze Vaders en negen Weesgegroeten bidden (Woumen).

Men telt de wratten alle dage achteruitgaande: (b.v. 18 - 17 - 16 enz. - tot ze weg zijn (Lissewege).

De aanraking met een lijk doet de wratten verdwijnen (Kortrijk. Izegem. Zarren).

Allerlei wassingen en inwrijvingen zijn in gebruik. Met sap van melkkruid (Brugge. Loppem. Waregem. Roeselare); met sap van de boterbloem (Tielt); met kroontjeskruid, te vinden in de weiden (Oostende. Zuienkerke); met dauw (Geluwe); met z'n eigen urine (St. Michiels. Veurne); met zwijnebloed (Roksem); met nuchter speeksel (Torhout. Oostende. Stene. Beernem. Zwevezele. Kortrijk. Wielsbeke. Menen. Moen. Izegem. Roeselare. Eernegem. Staden).

Ten slotte komt nog het ‘opleggen’ (kompressen): aardappelsap, drie-viermaal daags, tot men de wrat kan afkrabben (Oostende); leliebladeren geweekt in fijnolie (Loppem); gepelde donderbladeren (Wielsbeke); bruine slakken (Zwe-

[p. 247]

vezele). Men behandelt de wrat ook met schapenvet (Kortrijk) en met petrol: dagelijks afdoppen (Wielsbeke).

Geen enkel rapport vermeldt een ziektediening tegen de wratten. Wordt er ook ergens daarvoor of daartegen gediend?

A.V.