Biekorf. Jaargang 54

[p. 181]

Mengelmaren

Gewijde Kunst te Kortrijk.

Door de jubilerende Kon. Geschied- en Oudheidkundige Kring van Kortrijk werd in de lokalen van het ‘Fort’ een merkwaardige tentoonstelling (21 Juli-9 Aug.) ingericht. Het Inrichtend Comité verdient de meeste lof voor de smaakvolle presentatie van de kerkelijke kunstschatten uit de Leiestad, alsook voor de verdienstelijke samenstelling van de Catalogus (Druk. Rob. Beyaert, Kortrijk; 88 blz.; 25 fr.)

Het edelsmeedwerk uit de kerken en kloosters had er de eerste en meeste plaats met 110 op de 171 tentoongestelde nummers, een tiental kandelaars niet medegerekend. Op de overige nummers stonden schilderijen, beeldhouwwerk en enkele getijdenboeken.

Voor de identificering van het edelsmeedwerk is men te Kortrijk jammerlijk belemmerd. In de Verantwoording van het Comité lezen we de volgende droevige vaststelling: ‘Door de jongste oorlogsomstandigheden zijn de stempelplaten met de merken der Kortrijkse meesters (bewaard in het Museum en jammerlijk nooit gefotografeerd), alsook het “Register van alle de placcaeten, ordonnantien regarderende de Neeringe van de Goudt- en Silversmeden binnen de stadt Cortryck, 1515-1769” (bewaard in het Stadsarchief) zoek geraakt. Vooralsnog konden die beide uiterst belangrijke documenten niet teruggevonden worden.’

Jubileum en tentoonstelling vestigen eens te meer de aandacht op onherstelbare en zelfs niet te controleren verliezen die de Kortrijkse collecties sedert 1940 hebben ondergaan. We bedoelen de collecties van het vroeger zo rijke Museum voor Oudheidkunde en Sierkunst, in de Kortrijkse volksmond: het Museum ‘van d'Hallen’. De Hallen zelf werden zwaar getroffen en hun sloping zal weldra het verarmde stadsbeeld van Kortrijk nog verarmen. Niet zonder weemoed leest men de officiële mededeling (1950) van het Stadsbestuur:

‘Dit zeer rijk museum werd tijdens de oorlog geheel vernield, slechts een gedeelte van de voorwerpen, die licht vervoerbaar waren, konden in veiligheid gebracht worden. Niets laat voorzien dat het museum spoedig opnieuw ingericht zal zijn, daar de stad over geen geschikt lokaal beschikt.’

Wanneer vindt Kortrijk een baron Joseph de Bethune terug, stichter van de Kling, vrijgevige verzamelaar, onvermoeide inrichter ja schepper van een Museum dat niet weinig heeft

[p. 182]

bijgedragen om de naam ‘Kortrijk Kunststad’ te rechtvaardigen? Door zijn ijver en mildheid was de Broeltoren te klein geworden: hij verkreeg, niet zonder moeite, de verdieping van de herstelde Nieuwe Hallen - een heerlijke ruimte! - en leidde de verhuizing en inrichting van zijn geliefd Museum, dat op oudejaarsavond 1911 ingehuldigd werd. De herinrichting na 1918 mocht hij zelf niet meer voltooien; zijn werk werd echter door mannen als Viérin en Dobbelaere behartigd en, dank zij de bekwaamheid en verkleefdheid van conchierge Pol Deloddere, was het Museum in 1921 weer toegankelijk, mooier dan te voren.

Tot deze tentoonstelling heeft de collectie van het Museum weinig bijgedragen. Men had er gaarne het kerkelijk borduurwerk gezien en vooral de mooie reeks kostuums en geborduurde mantels, zilveren kronen en schepters van oude geklede Lieve Vrouwenbeelden, die men eertijds in de zaal der Hallen mocht bewonderen. Ook de prachtige figuren van de Italiaanse kerstkribbe, weleer door Mevrouw Joseph Laigneil aan het Museum geschonken, hadden voor deze gelegenheid de bergplaats mogen verlaten.

Het sein is nu gegeven. Een tentoonstelling als deze is een wekroep en een programma. Het Museum te Kortrijk mag niet begraven blijven. Veel is verloren, doch veel moet nog bewaard zijn. De énige collectie damastlinnen wordt hersteld. Dat men ook de rijke verzameling aardewerk weer bovenhale en eens ten toon stelle: naast de prachtige reeksen Rouaans en Doorniks, zal men gaarne de merkwaardige vitrine met Torhouts aardewerk terugzien, en vooral ook de Kortrijkse faience: dat zeldzaam stel in wit en blauw, genre Delft, vervaardigd in het enige en kortstondige ceramiekbedrijf dat de Leiestad vóór 1800 heeft gekend. Geen stad kan gedogen dat zulke cultuurschatten zouden verloren gaan. En de herinrichting zal schenkingen uitlokken die de geleden verliezen weer zullen goedmaken.

A.V.

Sint Illeherus vereerd te Brugge.

Illeherus (alias Ilherus, Illarius) is een der metgezellen van de H. Bonifacius die samen met de grote apostel van Germanië de marteldood onderging te Dokkum in Friesland in 754. Uit een studie van de Bollandist P.M. Coens (Le culte ancien, à Bruges, du marter S. Illehère, compagnon de S. Boniface, in Analecta Bollandiana, 71, 1953, 53 73) blijkt dat de Brugse O.L. Vrouwkerk, die onder het patronaat van de bisschoppen van Utrecht stond, reeds in de 10^e eeuw (of ten

[p. 183]

laatste in het begin der 11^e eeuw) relikwieën bezat van de H. Illeherus. Eerst een goede eeuw later, ten tijde van graaf Karel de Goede en proost Bertulphus, zou dezelfde kerk de eerste relikwieën van de H. Bonifacius - haar traditionele ‘stichter en patroon’ - uit Utrecht krijgen. Dat gebeurde bij de beslechting van een langdurig geschil tussen het Brugse kapittel en de bisschoppen van Utrecht. En de meester heeft sindsdien de discipel verdrongen: de verering van St. Bonifacius verving de veel oudere cultus van St. Illeherus. Twee eeuwen later, in 1324, hebben de Brugse kanunniken nieuwe en grotere relikwieën van de H. Bonifacius aangeworven uit Fulda.

In zijn geleerde en oorspronkelijke studie over de overbrenging van de relikwieën der beide heiligen, raakt P. Coens de tere punten aan uit de oudste kerkelijke geschiedenis van Brugge. Een reeks aanwijzingen en vingerwijzingen die voor verdere studie zeer kostbaar zijn en P. Coens eens te meer laten kennen als de Bollandist die in oud en nieuw Vlaanderen thuis is.

Brugse Kroniek van Allaert. 1713-1787.

De schrijver van deze Kroniek, Michiel Frans Allaert (1712-1789), is een man uit de kleine burgerij, parochiaan van St. Salvators. Was hij gehecht aan de ‘waterdienst’ van zijn stad? Men zou het gaan denken bij het lezen van de talrijke aantekeningen over waterleidingen, putten en pompen van Brugge. Allaert begon zijn Kroniek omstreeks 1750: de jaren 1750-1787 vullen dan ook het grootste deel (blz. 19-62) van zijn boek. Zijn belangstelling is strikt locaal, met nu en dan een nieuwsje uit Gent; zij beperkt zich tot het nieuws van de dag: moord en brand, krijgsverrichtingen, openbare werken, feestelijkheden en processies. En daarin ligt ook haar waarde; zij brengt bijzonderheden uit het alledaagse leven die de Brugse kronieken der 18^e eeuw dankbaar aanvullen. Voor enkele bekende gebeurtenissen brengt zij de versie van de kleine man. Dat is o.m. het geval met het relaas van het volksoproer tegen de ‘Patriotten’ in 1787. Burgemeester Coppieters verhaalt in zijn Journal op zijn manier het optreden van zijn schoonzoon, de tresorier de Peneranda, bij de plundering van het huis van kanunnik van Hoonacker; Allaert laat hierover een andere klok horen.

De uitgave brengt niet de oorspronkelijke tekst, doch een zeer getrouwe overzetting in modern Nederlands, bestemd voor het publiek van het locaal nieuwsblad waarin de Kroniek

[p. 184]

in feuilletons verschenen is Een uitvoerig register van personen, plaatsen en zaken maakt de uitgave ten volle bruikbaar.

- A. Schouteet. Ghedinckboeck van M F. Allaert. Brugse Kroniek over 1713-1787. Brugge, Graphica, 1953. 70 blz.; 35 fr.

De Koninklijke Harmonie der Congregatie.
Izegem 1853-1953.

Het Gedenkboek (niet in de handel) uitgegeven door het Bestuur van de Koninklijke Harmonie der Congregatie van Izegem als ‘een blijvende herinnering aan het Jubileum’ verdient een heel bijzondere eervolle vermelding. Het is een model van samenstelling en uitvoering; de beste namen van ‘boos Izegem’ zijn er aan verbonden, niet het minst de naam en faam van de Drukkerij Strobbe die het keurig geïllustreerd album tot een echt typografisch juweel heeft afgewerkt.

Het voornaamste tekstgedeelte is een ‘Beknopte Geschiedenis’ van de jubilerende Harmonie, opgesteld door J. Geldhof en C. Staes. Een eeuw plaatselijke geschiedenis van Kerk en Volk ligt in deze rijk gedocumenteerde 24 bladzijden weerspiegeld. Er is méér op komst, men voelt het bij de lezing van zulk een hoofdstuk: er zit een gehele ‘Geschiedenis van Izegem’ in de oven. Dit heerlijk Gedenkboek is er de blijde en fiere boodschap van.

Oude Schilderkunst te Damme.

De verzameling schilderijen, tentoongesteld in het Van Maerlant Museum (zie boven bl. 96), wordt uitvoerig beschreven door Georges Marlier in een geïllustreerde brochure: La Peinture Ancienne au Musée van Maerlant (Eigen Beheer van het Museum, 1953; 80 blz.; 7 buitentekstplaten), De vijf studiën worden ingeleid door C.J. Neuhuys. Van dat werkje verscheen tegelijk een verzorgde Nederlandse vertaling door Simone Mestdagh. De prijs is 45 (met platen) en 25 fr.

Deze studiën zijn zeer lezenswaard. In de eerste, gewijd aan de onbekende ‘Kop van een Monnik’ door Jan van Eyck, vernemen we hoe dat merkwaardig paneeltje, geroepen om in 1902 op de beruchte Tentoonstelling der Primitieven te Brugge te verschijnen, er op het appel ontbrak. De studiën gewijd aan de Meester van de Maria Magdalenalegende, aan Albert Bouts en Barend van Orley zijn perfect gedocumenteerd en flink geschreven. - Naar we vernemen, blijven de zeven schilderijen tentoongesteld tot einde September.

V.