Biekorf. Jaargang 54

[p. 167]

De laatste kreeftenkutter van Nieuwpoort

In 1910 vaarde voor het laatst de kreeftenkutter van Nieuwpoort naar de kust van Bretagne. Vijfentwintig jaar lang had hij die vaart gedaan.

Het begon in 1885. L'Etoile de la Mer, zo noemde het schip, en het behoorde toe aan de heer Haelewyck van Oostende. Het was het eigenaardigste schip van de Nieuwpoortse vloot: een tweemaster van 35 m. lengte, waarvan de zeilen bij middel van kaapstanders werden opgehaald.

Het was een zeer sterk gebouwd beunschip. De middenromp bevatte een grote waterbak met gaten doorboord, waarin het zeewater kon doorspoelen en waar ongeveer 20.000 kreeften gedurende de zeereis het leven konden houden. In het Frans draagt zulk schip de naam van: ‘vaisseau - vivier’ of ‘homardier’.

Veertien jaar lang was Henri Lauwereins kapitein op de kreeftenkutter. Hij was een ervaren zeerob. Drieenvijftig jaar heeft deze Nieuwpoortenaar op zee rondgevaren. Zeventien reizen had hij als kapitein op IJsland medegemaakt voor de rederij Gommers. Toen lagen, in de jaren '80, nagenoeg veertig ijslandvaarders of grote daartoe speciaal geoutilleerde kutters in de haven van Nieuwpoort. Met een schoener, eigendom van de heer Flips uit Nieuwpoort, was kapitein Lauwereins op lange vaart geweest naar Portugal om ladingen zout, en naar Spanje om ladingen oranjeappelen en vijgen. De stuurman van de kreeftenkutter was Charles Pyliser van Oostduinkerke. Zijn zoon Aloïs Pyliser was kok aan boord, en Dies Puis en Aloïs Puis waren de twee matrozen.

Elk jaar gedurende het zomerseizoen deed de kreeftenkutter tien reizen naar de gevaarlijke kust van Bretagne met haar honderde fjorden en haar bedrieglijke rotsachtige klippen, waartegen de zeeën met bruisend geweld komen aanstormen. Men vertrok uit Nieuw-

[p. 168]

poort omstreeks 3 Maart voor de eerste reis, en de laatste tocht eindigde met Sint-Michielskermis. De vaart duurde tien tot twaalf dagen, volgens de wind gunstig zat of niet. Met goede wind in de zeilen kon men het doen op zes tot acht dagen.

Men zeilde naar Labre de Wraek. Het was eigenlijk geen haven, maar een aanlegplaals tussen de klippen en zeer moeilijk te bereiken. De kapitein mocht geen ogenblik de kaart noch het kompas verlaten en moest de stuurman aanhoudend raad en richting geven. Gedurende het lage tij stond de kutter droog op de naakte rotsgrond. In één enkel tij moest de lading geschieden en dat was vanzelfsprekend een drukke karwei. Een ploeg kustbewoners hielp daaraan mee. Zij hadden het niet gemakkelijk met die kwade kreeften, die één tot twee kilo wogen, een lengte hadden van 30 tot 40 cm. en zich met hun lange nijpers verschrikkelijk konden verweren.

De kustbretoenen leefden gedeeltelijk van de kreeftenvangst. Tussen de rotsen huisden deze glanzend blauwe schelpdieren. Er waren ook langousten bij, hel rood van kleur en lekkerder dan gewone kreeften. De vangst geschiedde bij middel van korven, 75 cm. hoog en voorzien bovenaan van een soort gevlochten trechter waarin stokjes met lokaas waren vastgehecht. De korven stonden tussen de rotskloven en de kreef ten, op zoek naar voedsel, klommen de korven op en vielen in de korf, waar zij gevangen bleven. Bij laag water vaarden kleine bootjes naar de korven. De kreeften werden er uitgehaald en op de bootjes in waterbakken of beunen geladen om verzameld te worden in een gemeenschappelijken kreeftenvijver, waar zij de komst van de kutter verbeidden.

Gedurende de terugreis had de kutter 5000 kilo gezouten platvis aan boord. Dagelijks werden er enkele tonnen geledigd in de kreeftenbeun en zo bewaarde de lading het leven.

Bij zijn aankomst te Nieuwpoort legde de kreeftenkutter aan bij de thans verdwenen loskaai aan de

[p. 169]

Oostkant van de Geule, waar toen de oesterput van de heer Haelewyck lag. In een kreeftenvijver voederde men verder de dieren tot zij vollen wasdom hadden bereikt. Zij werden dan met zeegroen - klakkers genoemd - in korven ingepakt en vooral naar de grootsteden van Duitsland verzonden.

Na Sint-Michielskermis werd de kutter versast en bleef 's winters in de Brugse vaart liggen met neergestreken masten. Het was de tijd om touwwerk en zeilen na te zien en te herstellen, en de boot zijn verf te geven.

Benevens L'Etoile de la Mer vaarden nog twee andere kutters op kreeften vanuit de haven van Oostende. Zij hadden bij het volk een populaire bijnaam. De ene heette ‘De Witten’, de andere noemde men ‘Poedding’.

In 1910 werd de Nieuwpoortse kreeftenkutter verkocht om afgebroken te worden. Aan het Kattensasje viel hij onder de hamer en de weggen. Met hem verdween de kreeftenkweek te Nieuwpoort.

Kapitein Lauwereins, gevorderd in ouderdom, had zijn rust verdiend. Hij sleet zijn oude dagen op de werf van Emiel Vandenabeele. Toen de oorlog in 1914 uitbrak en Nieuwpoort te vuur en te vlam stond, week hij en werd uitgeschud te Mers-les-Bains in de Somme. Van op de hoge falaisen kon hij lang blijven turen naar de zee, die hij zolang doorkruist had en waarmee hij vergroeid was geweest Hij overleed aldaar in de familie van zijn zoon, August Lauwereins-Vinck, op 13 Februari 1916, in de ouderdom van 83 jaar.

P. Declercq