Biekorf. Jaargang 53

[p. 283]

- Bladwijzer 1952 -

I. Opstellen

De legende van Pitgam	A. Bonnez	1
De Westvlaamse pers in 1848	J. De Smet	8
Onze doopnamen omstreeks 1300	O. Leys	13, 34, 60, 88, 220, 258
Westvlaamse Zanten (vervolg van 1951, blz. 230)	J. De Langhe	21, 93, 115, 205, 227
Jacob De Meyere, 1552-5 Februari-1952	A. Viaene	25
De Gemene Weiden op het ‘Sijseelsche’.	M. Cafmeyer	27
Wolkammers te Poperinge. 1758-1767	A.V.	33
Papiermolen te Roesbrugge. 1763	A.V.	40
Lodewijk xiv te Belle. 26 Mei 1691	F. Rommel	41
De garbouleermeester te Brugge	J. Claeys	43
Van volk en veugels uit de Muinke.	J. Fraeyman	49, 81
De boerenvorke	L. Van Acker	56
Oude remedies tegen rheumatisme en pestziekte te Izegem	J. Geldhof	67
Zede- ende Wysheydtsspreuken uit de 17^e eeuw	F.M.D.	68
Een weinig bekend referein van Eduard de Dene	A. Schouteet	73
De Brugse Metten als historienaam	A. Viaene	90
De laatste Gulden Spoor te Kortrijk. A. Viaene.	A. Verbouwe	95, 118
Reigers in Gistel-Ambacht	H.D.	97
De schoenmakers van Izegem	J. Geldhof	103
Kleine kroniek van de folklore: Sprookje en volksboek	H. Stalpaert	112
Wat Brugge gaf, kreeg en leed voor Vlaanderens vrijmaking in 1302	J. De Smet	122
Jan Devos, onderpastoor-jubilaris te Hooglede in 1742	J. Delbaere	133
Vergulden sporen	A. Viaene	144
Met den helm geboren	A.M.	147
Gulden Sporen te Kortrijk	A. Viaene	153
De slag bij ‘Vanderotte’	R. Foncke	170
De crisis in de Westvlaamse kantnijverheid in 1848	J. De Smet	174
Toverij en spokerij	W. Giraldo	178
Uit Pippei's schooltijd	A.M.	180
Caesar Gezelle	A. Viaene	185
Beschouwingen over Vlaanderens Vrijheidsstrijd in 1302	J. De Smet	190

[p. 284]

Van Deinze over Biervliet naar Brugge. Windesheimse huizen in Vlaanderen	A. Cassiman	199
De zaadfooie	A.M.	203
Desremaux. Een schilder uit de Vlaamse School der 18^e eeuw	A. Deschrevel	209
Zaaimaand	A.M.	225
De opgang van de spin-, en weefnijverheid in de Leiestreek. Een tentoonstelling van volksvlijt, 1820. Onderscheidingen in West-Vlaanderen	G.P. Baert	233
Mevrouwe de Bar'nesse	M. Cafmeyer	241
Een raadsel op de verwantschap	E.I. Strubbe	246
Schapersremedies van een Knesselaarse Peerdendoktoor uit 1832	V. Arickx	249
Philippus Baldaeus uit de Ieperse schepenfamilie Baelde, predikant in Voor-Indie en Ceilon. Zijn lofspraak op S. Franciscus-Xaverius	A. Viaene	254
Bij een oud ‘paternosterke’. 's Avonds als ik slapen ga, volgen mij veertien engelkes na	A. Viaene	265
Van de wieg tot het graf. xiii. Uitveert.	M. Cafmeyer	271
Van Buersmuelene tot Bosmolens (Izegem)	J. Geldhof	276
Onze windmolens en molenmakers in 1952.	C. Devyt	277

II. Zakenwijzer

op opstellen en mengelmaken

Plaatselijke geschiedenis

Ardooie 150. Assebroek 29. Avelgem 238. Beernem 28. Belle 41, Beverhoutsveld 27. Biervliet 199. Bovekerke 59. Brugge 9, 14, 29, 43, 73, 90, 121, 151, 175,190, 199, 229, 238. 279. Bulskampveld 28. Dadizele 151 Deinze 119, 199. Diksmuide 10, 102. Dudzele 147, 203. Gistel 97. Haringe 210. Heule 238. Hooglede 133. Ieper 10, 43, 46, 174, 208 ,212, 238, 254, 280, Ingooigem 12. Izegem 67, 103, 276. Knesselare 248. Koolkerke 99. Kortemark 231. Kortrijk 10, 71, 95, 118, 119, 144, 153, 170, 187, 201, 215, 238. Krombeke 216. Kuurne 219. Maastricht 72, 164. Male 27. Menen 175, 238. Moerkerke 200. Moeskroen 239. Moorsele 120, 189. Nieuwpoort 11. Oostende 10, 152, 278. - Oostkamp 28. Oudenaarde 200. Pitgam 1. Pittem 22. Pollinkhove 7, 263. Poperinge 33, 217, 210. Reningelst 217. Roesbrugge 40. Roeselare 135, 139. Rumbeke 133, 136. Sijsele 27. St. Baafs Vijve 238. Steenkerke 98. Tielt 11. Torhout 11. Veurne 10. Vlamertinge 239. Wakken 238. Waregem 238. Werken 207. Westkerke 99. Westnieuwkerke 238. Westrozebeke 139, 157. Wevelgem 238. Wulveringem 98.

[p. 285]

Plaatsnamen.

De Buersmuelne (Bosmolens) te Izegem 276. De Groonberg te St. Winnoksbergen 7. De Hooipiete te Pollinkhove 264. De Muinkebossen te Ruddervoorde 49, 81. Den Openbroek te Pollinkhove 264. Pitgam 1. ‘Vanderotte’ 170.

Gemene weiden op het Sijseelse 27. Bekeracker 28. Beverhoutsveld 27. Conteracker 28. Looweide en Gemene weide 27. Maleveld 5. Minnestraat naar de zee (Assebroek-St. Kruis) 27. Odegem 28. Oostwarande (Male) 32. Hof van Praet 29. Praetacker 28. Sijseleveld 27. Sparemailge (Sijsele) 30. Spiker 29. Velthem 27.

Onthoudenswaardige Personen.

Philippus Baldaeus (Baelde). predikant in Indië en Ceilon 254. Jan Busschaert van Izegem, geneesmeester 67. Eduard De Dene 73. Jacob De Meyere (Meyerus) 25. Desremaux, schilder 209. Jan De Vos, kapelaan te Hooglede 133. Jacob Devriendt, pastoor te Rumbeke 136. Felix Edward Dujardin, stichter van Groeninghe-kapel 95. Hans Ernstinger, Duits reiziger 171. Franciscus Xaverius 254. Caesar Gezelle 120, 185. Patrick Hennesy, Ierse chirurgijn te Roeselare 135. Stijn Streuvels 186. Jacob van Eeghen van Kortemark, koopman te Amsterdam 231. Zeger van Male 75. Pieter van Walleghem, beeldhouwer 141. Maria Zannekin, abdis van Hemelsdale 68. William Caxton en Colard Mansion, drukkers 279.

Oudheidkunde.

Abdij Hemelsdale te Werken 207. Gulden Sporen te Kortrijk 118, 144. Kist van Oxford 183, 228. Zegels van Breidel en De Coning 130. Inventaris van kunstwerken te Brugge 229. Schilderijen van Desremaux 209-217. Oude locomotieven 132. Boerenmakke en boerenvorke 48, 56, 277. Dikmuids aardewerk 102. Chinees porselein (invoer) 278.

Folklore.

Bedzegen 265. Belezing (ziekte en betovering) 178. Berrewulf, Beddewulf (kinderschrik) 22. Boerenmakke, boerenvorke 48, 56, 273. Bolspel 263. Dansen bij zaadfooie 205, bij melkerskermis 264. Dood; rse (dwaallicht) 23. Duivenmelkers 47. Duivenschieting (schutters) 50. Eerste Communie (vroeger gebruik) 181. Garnezeiren (wetteboden) 4. Geld smijten voor schoolkinderen 244. Gewijde palm: as van - 226; planting van - 227. Hanekamp 23. Heilig-Bloedkind 143. Heksen 179. Helm (geboortevlies) 147. Humor op dorpsnaam (Klemskerke) 93. Kapellen (zondagscholen) 182. Kinderspelen: Slekke 115; Blomzak sturten 116; lein-Sacramentdag (van de kantwerksters) 176. Koemest als huisbrand 46, 55. Koolzaad (oogstgebruiken) 203. Kruisbeeld (omgang met-) 87. Legenden 1, 27. Lijkhuizetje 24. Maaltijd: Lichtmis 7; Uitvaart 274. Mariaverering 70. Medailles (tegen be-

[p. 286]

tovering en ziekte van dieren) 178, 208. Melkerskermis 263. Ommegang (H. Bloed) 76, 117. Parodie van rouwzaag 273. Pastoorsinhaling (landing uit zee) 47. Pensjagen 57. Prijsuitdeling (vroeger op de volksschool) 182, 245. Raadsel op verwantschap 246. Spoken 22, 180. St. Jansevangelie 226. Toverij 118, 178, 179. Uitvaartgebruiken: in de kerk 271; bij het graf 274. Varken als offerande 12. Vasten (koddig plakkaat) 71. Vastenboekje 46. Veepest (ziektediening) 208. Veertien Engelkes (in kindergebed) 205. Venditie van offeranden 12. Venditie (kruisbeeld op -) 87. Vertellers 7. Vlooien: betovering met- 180; dienen tegen de - 118. Volk en vorstelijk bezoek 42.

Volksgeloof: Voorteken van dood 66. Gevonden en gegeven kruisen (kruisbeeld) 87. Wat zij kunnen die met den helm geboren zijn 147-149.

Volksgeneeskunde. Rhumatisme 67. Pestremedies van Jan Busschaert 67. Krampen, neurasthenie 72. Ziekte van dieren 178, 208. Schapenremedies 248-254.

Volksmeerkunde. Als de aksters nest maken 49. Goede week 87. Als de pastoor een groene kazuifel draagt 225. Als de lucht geboothamerd zit 115.

Vogeltaal 52-54, 86. Vondelingnamen 48. Vrijdags paternostertje 232, 268. Zaadfooie (koolzaadoogst) 203. Zaaigraan (zegening) 226.

Vertellingen en sagen. Hoe de dorpsnaam Hillegam in Pitgam veranderd werd 7. Van de draaiende (laatste) gulden spoor te Kortrijk 96. Legende van Beverhoutsveld 27. Van akster, kraaie en kwakkel 55, 81.

Heiligenverering en -verbeelding.

H. Bloed (Brugge) 127, 143. Mariaverering (Brugge) 70. Albertus (Ieper) 208. Antonius abt 12. Dionysius 226. Dympna 71. Franciscus Xaverius 254. Gertrudis 118. Laurentius 74. Nicolaas van Tolentijn 208. Quirinus 108, 140. Silvester 66.

Rijmgebeden: Onze Vader die in de hemelen zijt De paster is zijn kouse kwijt 24. 's Avonds als ik slapen ga, volgen mij veertien engelkes na 265. Paternoste; groene 270.

Liederen: Den hemel is den onzen Vivat het goed bier 83. Nieuw liedeken 1848 (van het kantwerk) 176. Liedje van Crispijn 264.

Rijmwerk: Referein van Eduard De Dene 79. Vers van Mgr Schram 111. Rijmraadselop verwantschap 246. Boekenrijmpje 184.

Zantekoorn:

Happesteerte dikke vriezen 1. 't Is gedaan met Pietje 1. Zijn kijte komt uit van de goetse 7. Over de balie springen 21. Kif-kif 72. Van vrouwen: een dikke bagazze, een dikke kad; e, een magere peme, een trage falente 93; een aardig gedraaisel 116. Bakten kunnen dragen 21. Geestig verzet 47. Spelen

[p. 287]

voor contentement 47. De nijper op de steert zetten 96. Over de pot springen 96. Iemand aan 't rossekot leggen 116. Op zijn duim zitten 116. De miter zit er in 120. Zijn pulle koud drinken 120. Vechten voor de smete 148. Jules een kol passen 181. In pie zetten 181. Arrangeren voor een kluitje fijgen en en zeven eens en half koks 181. Kapelieffrouwe 182 Vettemienen 184. Breed van schoeren 205. Blende vinke, Blende meeze 206. Automobielnamen: Schoada, Seevrolit 225; Trekteur 226. Grote pater, Praktezant 227. Van den eier op den deier vallen 227.

Vergelijkende zegswijzen: Bijzen als een speie 1. Een koppel ogen lijk frioens 5. Huilen lijk een brakke 7. Een domme balie van een wijf 21. Lijk een akster op een balie zitten 21. Zwaar lijk een balie 21. Lierelauwen lijk de merelaans 52. Blij lijk een katte die een derm sleept 94. Naar entwat kijken lijk Bobbel naar zijn koute 94. Zeken lijk een diltekater 207. Nodig lijk brood in de spinde 225. Hij is besteld lijk een gaa aan zijn gat, lijk een mol aan zijn gat 227. Hij loopt lijk op semangskes 107.

Spreuken

Als d'aksters de kappe opzetten 49. 't Moet nog afkomen van Gent 111. SpijtSpijt me dit, spijt me dat 86. Jong te peerde, oud te voete 48. Late gezaaid komt ook boven 225. De moord steken en zijn vel voor testament laten 250. Naar Mollegem gaan langs de grote bane 253. Brave 'n is geen gave. In de kerke kakken. Fruit kopen voor de vespers 264. Een hof moet kunnen zijn leegaard kweken 278. - Zede- en wijsheidsspreuken uit de 17^e eeuw 68.

Vakwoorden.

Uit de Izegemse schoenmakerij: Achterijzer, Aflappen, Afreân, Ballon, Bek van den hond, Biezesteker, Bijzegel, Binnennaaien, Bollîker, Borstels, Boeduurs, Cambreure, Conterfoors, Doorgenaaid werk, Draaitop, Duwermes, Effen gelikt, Eisen, Euverleer, Fassoneren, Op fatsoen snijden, Geduwerd, Gezet, Groefopensteker, Gruwkes, Handleer, Hond, Ingeregen, IJzernagels, Klopsteen, Koelisse, Kopernagels, Koppen van den hond, Lambeirs, Leesten, Lîksels, Lîkstokken, In muziek genaaid, Nepe, Onderleer, Opgepind, Oppinpointen, Opdintang, Op pas, Pekdraad, Pekschorte, Pekstoel, Piekpoint, Polieren, Polissoir, Prikmolen, Randafsteker, Rispenden, Roelette, Rospen, Schabberlinge, Schroôn, Semangs, Slissen, Smoeterke, Spanriem, Met de steke naaien, Stekewerk, Talons, Talonpointen, Tatse, Tatsevoet, Terd, Trekmes Vijlstaak, Vîlen, Vîlleke. Weekkuipje, Winkel 105-110.

Persoonsnamen: Doopnamen rond 1300:(alfabetisch) Adaem-Kersteloot 15-21. Kerstiaen-Zoetkin 34-40.

Bespreking: Mannelijke namen van Germaanse oorsprong: Alard-Zegers 60-66. Vrouwelijke namen van Germaanse oorsprong: Adelice-Odeiie 88-90. Mannelijke namen van niet-Germaanse oorsprong: Adaem-Thomas 220-225. Vrouwelijke namen van niet-Germaanse oorsprong: Agatha-Sophie 258.

[p. 288]

Vondelingnamen: Carreau, Lindeboom, Mandel, Opstraete, Trouvée. Vander Santen, Voordevenster 48.

Plantnamen. Binde. Zaad-, Wortel-, Haag-, Riet-, Duinebinde. Slingertjes. Blauwe halm 93. Boeredochtertjes 115 Duineklisse. Duinesterretjes Rijstpap. Dubbeltjes 228.

Uit den ouden taalschat: Anebuerdich 32. Gaerbeleuren, Gherbeleuren 44. Culpaerd 31. Te meenewede (gemene weide; commun pastourage) 27, 30. Plaidons (prud'hommes) 176. Veurstzate 31. Weepennynck, Zwynspenninck 30,

Boekennieuws.

V. Arickx. Geschiedenis van Pittem 22. J. De Smet. Inventaris van het Archief van de Franse hoofdbesturen in West-Vlaanderen 23. 't Beertje 1952, 23. Album English. Studies over de Kerkelijke en Kunstgeschiedenis van West-Vlaanderen 95. M. De Meyer. Het Vlaamse sprookjesboek 112. L. Debaene. De Nederlandse volksboeken 113. G P. Baert. De steenweg van Deinze op Kortrijk 119. J. Dochy. Bruges et ses plus beaux tableaux 120. J. F, Verbruggen. De slag der Gulden Sporen 149, 183. L. Van Acker, Geschiedenis der Ardooise schuttersgilden 151. S. De Splenter. Beknopte Geschiedenis van Dadizele 151. P. Cassianus Lievens. Franciscaans Brugge 152. H. Desmedt. De oesterbanken van Oostende 152. L. De Goeyse. Het volkslied onder de Brabantse Omwenteling 231. J. Rogge. Het handelshuis Van Eeghen 232. L.A. Sheppard. A New Light on Caxton 279. W. Treue. Het porselein 279. Westvlaamse lustrumboekjes te Leuven 280. A. Vanhuyse. Stamreeksen 281. 't Beertje 1953, 282.

Prenten.

In de tekst; De boerenvorke 58.

Buiten de tekst: Izegemse schoenmaker 106. Zegels van graaf Gwijde van Dampierre en van Pieter de Coning 196-197. Uit de rekening van de keukenkosten van Willem van Gulik, 1302, 196-197. Schilderij van Desremaux (Parochiekerk Haringe) 212.

Vragen en Antwoorden.

Liedje van Crispijn 264. Over de voortzetting van Loquela door pastoor J. Claerhout 24. Vrijdagse Paternoster 232. Gulden Sporen te Maastricht 72. Vasten ‘elk voor zijn zelven’ 232. De Patriottinen van Ieper (1790) 281.