Biekorf. Jaargang 52

[p. 133]

Eerste velo's in West-Vlaanderen

Ansluitend bij de mengelmare hierboven blz. 95, over de ‘Opkomst van de velo geloof ik te moeten zeggen dat er in 1898 maar kwalijk meer sprake kan zijn van velo's ‘opkomst’ in Vlaanderen; verscheidene jaren te voren waren de velodroms er al ‘gekomen’, de veloclubs ofte ‘wielergilden’ waren een beetje overal reeds in vollen zwier en de coureurs in velodroms of in baankoersen waren al lang hun eerste ‘broeksken’ ontgroeid.

Om maar bij mijn dorp te blijven, kan ik zeggen, dat het bijna 10 jaar vroeger was, - in 1889 - dat ik de eerste velo heb weten gebruiken, al ons kanten; dat was toen men de kalsijde aan 't leggen was van Roeselare, al over Rumbeke en Rollegem-Kapelle, naar Moorsele; de toeziener van dat werk reed in velo, en dat was nog een van die ‘hooge’ rijwielen, met een groot wiel al voren en een klein langs achter.

En als ik hier zeg ‘heb weten gebruiken’, dan is dat bij maniere van spreken; 'k was toen nog geen twee jaar oud en heb niet vele meer onthouden uit dien zaligen tijd. 't Is dus ‘van hooren zeggen’ dat ik dat weet, van vader-zaliger die het beleefd en gezien had. Pastor Slosse - die 't ook moet ‘hooren zeggen’ hebben, - heeft het zelfs opgetekend ‘voor eeuwige memorie’ in zijn Memoriale Rumbecanum, en heeft er bijgevoegd, - niet zonder dat greintje minachting voor velo's en velosport, dat hij nooit heeft kunnen wegsteken, -: ‘Nen beslagmaker, zeiden de eenen; nen zot die op een schareslijpers-wiel rijdt, zeiden de anderen.’

Die zotte beslagmaker had daarom niettemin navolgers bij de vleet, zo goed en zo wel dat er reeds in 1893 te Rumbeke een wielrijdersbond bestond genaamd ‘De Vlugge Vliegers’ die 8 September 1893, het Gemeentebestuur ging lastig vallen om een toelage te bekomen voor het inrichten van een velokoers; toelage die onze spaarzame ‘vroede vaderen’ ten anderen onvoorwaardelijk weigerden.

In het verzoekschrift der ‘Vlugge Vliegers’ is te zien dat zij niet alleen stonden in Vlaanderen met hun veloclub. Dat begint als volgt: ‘Gelijk gij waarschijnlijk weet is er tot Rumbeke, gelijk in alle andere voorname dorpen van 't

[p. 134]

land, een genootschap tot stand gekomen tot het aanmoedigen van het rijden met wielpeerden. Dat middel van vervoer is voorzeker geroepen tot eene schitterende toekomst en overal verleenen de gemeentebesturen hunne welwillende hulp. Wij ook, leden van den wielrijdersbond ‘De Vlugge Vliegers’, willen tot Rumbeke eenen loopstrijd inrichten om voor hetgene in onze macht is, mede te werken tot de vooruitgang dier nuttige uitvinding.’ Zou men niet zeggen: juist lijk de peerdekoersen ingericht voor de verbetering van 't peerderas!

Die toen ter tijde de grote animateur was van 't velosport te Rumbeke, dat was Gusten Angillis, de zoon van notaris A.A. Angillis-zaliger, alsmede de jonge Dokter Hilaire Boucquey, die zich onlangs te Rumbeke was komen vestigen. De eerste was voorzitter, de tweede schrijver van den bond; het verzoekschrift van 1893 is mede ondertekend door 3 leden: Br. Roose, Al. Nys en Alf. Dedier. Maar de ‘Vlugge Vliegers’ hadden weten twee zilveren paarden voor hunnen wagen te spannen en de jonge kasteelheren bij hunnen bond in te lijven: Graaf Hendrik van Limburg-Stirum, toekomende burgemeester van Rumbeke, als erevoorzitter, en zijn broer graaf Evrard van Limburg-Stirum - later burgemeester - als ondervoorzitter.

Met of zonder gemeentelijke toelage, brachten ‘De Vlugge Vliegers’ het op korte jaren zo ver, dat zij te Rumbeke in 1896 reeds een velodrome hadden opgericht; dat was er nog geen in hout of in beton, maar in gestampte aarde, met schone viragen toch, en volgens de regelen der toenmalige kunst, - wat ze nu, geloof ik, een hippodrome zouden heten.

Die eerste velodrome van Rumbeke, - en 't was naar ik meen, in 1896, de allereerste in Vlaanderen; - of bestond Oostende toen al? - was aangelegd en gebouwd tussen de Vijfwege en den kasteelvijver, op een eigendom toebehorende aan de kasteelheren, al den zuidkant der zelfde partij land waar sedert eeuwen de schuttersgilde St. Sebastiaan hare gaaiperse staan had.

Die velodrome werd plechtig geinstalleerd, de 20 Oogst 1896, met een monsterkoers, - ge moet dat niet vragen, - en met ene gemeentelijke toelage van 25 frs (zie beraadslag. gemeenteraad van 3 Sept. 1896). 't Was schoon were, en volk van verre en van bij... een succes zonder weerga. De helden van den dag, die toen ten anderen een beetjen

[p. 135]

overal met de eerste prijzen wegliepen, dat waren de ‘Geeters’ van over de Vossemolen te Rumbeke en de ‘Pistons’ van Oekene.

De ‘Geeters’ t.t.z. de gebroeders Jules en Staf Degeetere, dat waren twee boerenzoons van over de Vossemolen, op dat hoveken waar later de ‘Verlietens’ - bij hunnen rechten naam de ‘Lietaerts’ - zijn komen wonen en waar nu Michiel Gunst woont die getrouwd is met de jongste dochter van Stant Lietens. Jules Degeetere heeft, in 't keren der jaren 18 en 1900, Rumbeke verlaten om naar Brussel te gaan beenhouwen, maar toch nog een gehele tijd coureur blijvende; 'k geloof wel dat er nog van zijn volk woont te Brussel, ievers al de Zuidstatie. Staf Degeetere stierf jong en vroegtijdig te Rumbeke op St. Jozefsdag in Maarte 1906, nog geen 26 jaar oud, van eene ‘verhitheid’.

De ‘Pistons’, dat waren de gebroeders ‘Commeyne’ bij hunnen echten naam, en die woonden te Oekene aan ‘De God’; die zijn mij minder goed bekend, maar waren alleszins familie aan Leonard Commeyne van aan de Vossemolen.

De Rumbeekse wielergilde nam deel aan d'installatie van E.H. Slosse als pastor van Rumbeke, op 5 Oogst 1896, en stapte, of liever reed, met haar gepinte velos, op kop van den stoet der burgerlijke maatschappijen, t.t.z. toch achter de ruitersgilde, maar vóór de vinkeniers en de duivengilde en vóór de aloude ‘Guide van Sinte Sebastiaen onderhouden met den hantboghe’, de reeds 40-jarige toneelgilde der Vereenigde Vrienden en de reeds meerderjarige muziekmaatschappij St. Cecilia.

J.D.D. Rumbeke.

In d'eerste jaren van onze eeuw waren de ‘velo-clubs’ in bloei. Geen enkele kermis in 't Leieland of daar was een velostoet en prijzen werden uitgeloofd om de schoonste houding, het traagst rijden, de schoonste versiering van de velo. De clubs ijverden in groep. In Deinze was er in 1901 - toen d'uilen praken - een corso fleuri of bloemenstoet van velo's. Er waren negen man met een ‘pergola’ met loveren bloemendak en daaronder reed de hoofdman, kampioen van het traagst rijden.

Een ‘sterke’ club was ‘Rap en Knap’ van Waregem, die in groep naar de kermiswedstrijden reed met schetterende klaroenen op kop. Ze waren gekleed met geruite pofbroek, witte ruitersmuts en wollen baai.

[p. 136]

In vele plaatsen bestond een... veloschool waar de beginnelingen leerden rijden tegen een halve frank per uur. De twee eerste lessen werden gewijd aan het opspringen, de volgende aan het traagrijden en 't afspringen. De laatste les betrof het smeren van de ketting, het oppompen van de banden en het oordeelkundig gebruik van de trompe of peer,

Tot voor enkele jaren kon men op den buiten nog sommige velorijders thuiswijzen die lessen genomen hadden in de veloschool. Ze namen 't stuur bij 't aanzetten en de velo met 't achterwiel tussen de benen, de linkervoet op een treedje in de bosse van 't achterwiel en, na een kort loopje op één been, sloegen ze 't rechterbeen over de zadel. Ook 't afstappen was sierlijk. Geremd, de linkervoet op de voetspil, de rechtervoet op de grond, en de velo schoof tussen de benen.

De grondbeginselen van 't rijden werden streng nageleefd in de schoot van de velo-clubs en straffen werden opgelegd voor onbeholpen af- en opspringen.

Ook werden wedstrijden ingericht voor 't kortst keren in smalle straten en op zandwegen. Dit bleek van overwegend belang voor de opkomende baankoersen ter kermis die gewoonlijk driemaal rond de kerk reden bij 't aanzetten, om de groep te spreiden, en aan 't einde van de dorpskom rond de tonne moesten keren.

Het traag rijden werd vooral aangeleerd met het oog op de ring- en kuipsteking per velo; de laatste bezorgde aan al de rijders een natte kazakke.

Het schijnt allemaal als uit een andere wereld. De eerste velo-bezitters waren de zonen van notabelen die de toon aangaven in d'eerste baankoersen en zo kwam het dat Gaston Martens, de toneelschrijver van Zulte, meereed in d'eerste Ronde van België met een paar zonen van rijke mensen uit de streek. Een nieuwe velo kostte in 1902 immers 250 frank, hetgeen tegen indexvoet 40 zowat 10.000 frank betekent.

In dat zelfde jaar of daaromtrent reden gepinte groepen van heinde en verre naar de Sporenfeesten van Kortrijk.

G.P.B.