Biekorf. Jaargang 52

[p. 45]

Mengelmaren

De Sint-Lenaardbeevaart te Dudzele.

Dat is de titel van een devotelijk en leerrijk pelgrimsboekje opgesteld door M. English. Men leest daarin het leven van Sint-Lenaard, en hoe zijn verering alhier doordrong en de volksdevotie verrijkte met een veelzijdige Noodhelper. De beschrijving van de beevaart van Dudzele met haar ommegang - een echte ommegang met reuze en drake! -- vaantjes, balancie en toebehoor: een heel stuk volksleven, steunt op een uitgebreid en onuitgegeven onderzoek van archiefbronnen. De bladzijden over de bedevaartvaantjes van Dudzele zijn een ware kermis voor de folkloristen en de devote begroetingen tot Sint Lenaard die het boekje besluiten, zijn een ‘bede’ die de Vlaamse pelgrim aanspreekt naar zijn aard en gemoed. - Het boekje is verkrijgbaar in de boekhandel en in de parochiekerk te Dudzele. Prijs 10 fr.

Geschiedenis van Hontenisse.

Hontenisse bij Hulst in Zeeuws Vlaanderen heeft, zoals heel Hulsterambacht, een verleden dat zeer nauw verbonden is met de geschiedenis van de oude Duinenabdij. Dat welvarende polderdorp vond zijn geschiedschrijver in een van zijn zonen. Pater Amedeus Fruytier van de St. Bernardusabdij te Bornem, die in de jaren 1920-1929 aan Biekorf heeft meegewerkt. Pater Fruytier (geb. te Hontenisse in 1876) overleed te Gent 9 Juni 1940, nog eer hij zijn opzoekingen volledig kon afwerken en in het licht zenden. Op het initiatief van burgemeester en secretaris der gemeente Hontenisse is nu de uitgave tot stand gekomen onder de titel: Uit het rijke verleden van Hontenisse, haar Hof te Zande en omliggende plaatsen. (ln-8, 192 blz.; platen en kaart. Eigen beheer van de gemeente Hontenisse. Prijs: 7 gulden). P. Stephanus Dirne, een confrater van de schrijver, leidde de uitgave. Het werk is opgevat als een doorlopende kroniek met het Hof te Zande, kerk en parochie als middelpunt. Pater Fruytier was op zijn best als biograaf, getuige zijn vele bijdragen in het Nieuw Nederl. Biogr. Woordenboek. De geschiedenis van Hontenisse behandelt hij als een biografie die allerlei gegevens zonder veel schifting aan haar chronologische gang weet vast te hechten. Had hij de uitgave zelf mogen bezorgen, dan zou hij zeker zijn handschrift hier en daar herzien, verbeterd en aangevuld hebben.

A.V.

[p. 46]

't Beertje. Volkskundige Almanak 1951. Uitgegeven door de Bond van Westvlaamse Folkloristen. 68 blz. Met veel mooie prenten. Prijs 5 fr.

Biekorf is van nature zo'n dikke vriend van 't Beertje, dat hij zou vergeten hem in zijn almanak te zetten. En dat mag geen tweede maal gebeuren! Zonder complimenten dan: Bravo, Beertje, 't is wel besteed dat ge in uw tiende jaar alzo zijt uitgevochten geweest. Is 't om de prachtige prenten, of de Badstoven, of 't volk van den Hoorne, of de Uitsteekberden en Volkstypen van te Mandelwaart? één dingen is zeker: 't Beertje vindt zijn volk en 't is een waar deugddoenertje t'onzent.

B.

Parodie van grafschriften.

Een grafschrift van ‘de Comten alle drie’ (vgl. hierboven blz. 6) staat al gedrukt in Bydragen van de Gazette van Gend van 1839 (4^e jaargang), blz. 93 met enige uitleg van J.J. Steyaert. Deze Gentse geschiedschrijver handelt daar - schijnbaar ernstig - over twee ‘zonderlinge’ grafschriften hem onlangs ‘door een geloofwaerdigen persoon’ medegedeeld; zij bevonden zich in de Augustijnenkerk en zouden in de brand van 1838 ‘ongetwijfeld ook vernield zijn geworden.’ Het eerste is van ‘de Comten alle drie’ en wordt aldus ingeleid:

‘Op eenen wit marmeren zerk, liggend voor de Sacristy, waren uitgehouwen, maar door den tijd en de voetstappen der geloovigen bijna uitgesleten, de woorden: ‘Sepultura van den edelen grave G.L., van syne adelycke gheselnede de gravinne M.... ende haerlieder sone S. In 't jaer dertien hondert en sesse enz. (zoals aangehaald).’

De tweede ‘zonderlinge’ grafsteen lag voor het wijwatervat van de uitgebrande kerk. Het was ‘een swaren sarck van blauw steen’ daar geplaatst door Mher J.G.B. op het graf van zijn vrouw; het opschrift was als volgt:

Hier ligt begraven myn booze Griet:
Dat se in d'helle is hoop ik niet;
Dat se in den hemel is geloof ik niet,
Maer dat se in 't vaghevier wordt gheslaghen
Zoo langh zy my op d'aerde hevet gheplaghen.

Men mag aannemen dat Steyaert hier een paar ‘sotte’ vondsten uit de Gentse rederijkerskringen mededeelt. Vgl. G. Celis in Oostvlaamse Zanten 1928, blz. 106.

E.N.

Van zulke koddige en berijmde grafschriften zou men een hele verzameling kunnen maken. Ik laat er hier een paar volgen:

[p. 47]

Op de zirk van Adam.

 

Hij lei er zich in 't Paradijs te slapen,

 

en uit zijn rib wierd d'eerste vrouw geschapen;

 

en sedertdien bleef hij het klaar bewust:

 

zijn eerste slaap was zijne laatste rust.

In dees eerde ligt mijn Bet.
k Doe voor haar geen een gebed:
voor den Hemel, moet het niet;
voor de Helle, baat het niet;
en, is zij in 't Vagevier,
('k ben zoo goed alleene hier)
mag ze zijn zoo lang gevaagd
als ze hier mij heeft geplaagd.

Dat laatste is als een ‘moderne’ weerklank van het bovenstaande ‘oude’ Gentse grafschrift.

J.R.

Tegen perels op de ogen van de koebeesten.

Benevens ‘aflezen’ wordt nog soms het volgende gedaan:

1.	Een éénjaarscheute van een wissepopulier in de tegenovergestelde ore steken.
2.	Wat zout laten ‘spokken’ op de stoofhulle, in een stenen pijpekop doen en met een ferme ‘blaas’ in de zere oge blazen.

Keukenremedies tegen perels op de ogen van het hoornvee zijn nog veelvuldig in gebruik.

Op menige hofstede te Stavele en ommelands heb ik nog weten een geitenhok tussen de koebeesten lopen ‘tegen de plage van koeien en kalvers’.

A.B.

Kattefeest te Ieper.

We zijn naar de Kattefeeste geweest Zondag laatst (18 Februari). De stoet en het uitsmijten van de katten was lijk vorige jaren (zie Biekorf 1949, blz. 93), maar met de felle wind vielen de premiekatten allemaal naar dezelfde kant van de markt, hoewel de stadsnar zijn best deed om van richting te wisselen.

Voor de eerste maal zagen wij in de winkelramen van de suikerbakkers katten van suiker en van chocolade op taart en gebak, katten van allerlei vorm en grootte; ook katten in koekedeeg. Men bevestigde ons dat dit iets nieuws was. Op vorige Kattefeesten hebben wij nooit zulke gebaken suikervormen gezien.

M.M.

Openbaring Van Sinte Brigitta.

Onlangs kreeg ik van een goede kennis van Gistel een drukje van de ‘Schoone Openbaring van God zelf gedaen aen de H.

[p. 48]

Brigitta’, een ‘Nieuwen Druk’ zonder datum van Van Paemel te Gent. Afmetingen 10,5 × 9 cm; 16 bladzijden.

En ik kreeg er de volgende uitleg bij. Ze droegen dat vroeger ‘op hun herte’, ingenaaid lijk een schapulier. Tegen ziekten en plagen. Dat was in de jaren 1860 en volgende.

B.

De Bezemdans van de Buschkanters.

Als bezembinders hadden de Buschkanters van het Vrij busch (Houthulst) tot voor 1914 een eigen volksdans n. 1. de bezemdans. De speelman was een accordeonist; ze hadden toenmaals befaamde harmonicaspelers die in heel de streek op dansfeesten gevraagd werden.

Et waren drie verschillende bezemdansen.

1.	Rondedans tussen de bezems. Werd gedanst op de viering, in1 een herberg of buiten gehouden, eet ze met hun bezems op de leur gingen. Bezems waren in een kring opgesteld; mannen en vrouwen dansten hand in hand tussen de bezems: wie een bezem omverstiet, viel uit.
2.	Dans met bezem op het hoofd. Elke danser zette een bez met de glad gesneden bovenkant op het hoofd. De dans stapten voorwaarts, achterwaarts, zijwaarts, en sprongen en huppelden elk alleen; Kantelde zijn bezem, dan viel de danser uit.
3.	Dans met bezem en steel. Twee dansers. De ene danst met een bezem onder de arm, de gladde kop met de steelholte naar achter gekeerd. De andere danst met de steel die hij moet in de holte van de bezem krijgen. Dat gelukte bijna nooit. De danser met de bezem mocht niet omkijken; hij verstak zijn bezem onder rechter- en linkerarm en zelfs tussen de benen.

De Buschkanters die met vrouw en kinders naar het Poperingse gingen om den hommelpluk te doen, voerden er 's avonds soms een bezemdans uit om het gezelschap te verlustigen. Ook op huwelijksfeesten in het Vrijbusch werd rond en met de bezems gedanst.

De bezemdans heeft de oorlog 1914-18 niet overleefd. Alleen ouden van dagen weten er nog van te vertellen. (Volgens een reportage van Inspecteur B.H. Dochy in ‘Het Wekelijksch Nieuws’ van Poperinge van 24.2. 1951, blz. 12.)