Biekorf. Jaargang 52

[Nummer 2]

Het onderwijs te Beveren bij Roeselare
1600-1800

Het oudste bericht over een koster en schoolmeester te Beveren komt voor in een oud devotieboekje, gedrukt te Brugge in 1642:‘Godvruch tighe Oeffeninghe ter eere van het wydt-vermaert ende mirakeleus Heyligh Cruys van Beveren by Rousselaere’. Daar lezen we een akte van 10 Juli 1635 waarbij burgemeester, schepenen en raad van Brugge bevestigen dat voor hen als getuige is verschenen ‘Carel Diericks, geboren van Beveren by Rousselaer, jegenwoordelyc woonende binnen deser stede ende eertyts coster ende schoolmeester in voorseyde prochie van Beveren, oudt vyf en tachtentich jaeren’ Diericks wordt verder vernoemd als zijnde ‘jegenwoordelyk watergrave tot Brugghe’. De man, geboren in 1550, moet de bediening van koster en schoolmeester te Beveren uitgeoefend hebben vóór 1605, want we kennen zijn opvolgers in dat dubbele ambt, namelijk: Christoffel Reins van 1605 tot 1612, Pieter Tanghe van 1613 tot 1619 en Marcus De Denyn van 1619 tot aan zijn dood 1 Sept. 1654. De laatste mocht wonen ‘in t' Capelriehuus in regard van

[p. 26]

zynen dienst zonder pacht’. Hij hield school gedurende de winter.⁽¹⁾ Zijn zoon Georgius volgde hem op en overleed in 1660.

Van 1660 tot 1777 wordt de dubbele bediening vervuld door een taai ras, de Verheede's: Maarten van 1660 tot 1719 en Joannes Albertus van 1719 tot 2 April 1777; met zijn tweeën dienden ze 117 jaar! Deken P.J. Valcke noteerde bij zijn decanaal bezoek van 5 Mei 1749 het volgende over het schoolmeesterschap. De koster Albertus Verheede is tevens schoolmeester en klokluider; hij moet de torenklok opwinden, driemaal daags het Angelus kleppen en de kinderen onderwijzen: voor dit laatste werk krijgt hij per maand 4 stuivers van de kinders die leren lezen en 5 stuivers van degene die leren schrijven.⁽²⁾

De volgende koster, Pieter Jozef De Marré (1777-1827), staat nergens als schoolmeester vermeld.

Vanaf 1780 heeft Beveren een zelfstandige schoolmeester, die geen koster meer is. De eerste van de reeks is Joseph Franciscus Van Wonterghem, te voren schoolmeester te Sint-Baafs-Vijve, over wiens benoeming we goed ingelicht zijn.

Van Wonterghem had gehoord dat de school van Beveren ‘vacant’ was, zo schrijft hij in zijn aanvraag aan de baljuw en wetheren, welke toestand zeer nadelig moest zijn ‘ter oorsaecke de kinderen niet geinstrueert en connen worden inde orthographie ende lecture, benevens de cyferconste ende christelycke devoiren’. Hij biedt zich aan ‘tot schoolmeester deser voorschreven prochie’; het schoolhuis zal hij ‘met het aenkomen deser aenveerden alf staende alf liggende’. De wetheren van Sint-Baafs-Vijve geven hem een zeer gunstig certificaat dat hem aanbeveelt

(1) Kerkarchief Beveren. Kerkrekeningen op gemelde datum. - Rijksarchief Brugge. Kerkelijke archieven n. 408: Kerkbezoek van bisschop de Haudion op 23 Oct. 1642.

(2) Decanaal Archief, Roeselare. Decanaal bezoek 1749 f. 164.

[p. 27]

als ‘een jonghman van goed gedragh ende comportement, wesende seer bequaem tot het bedienen de fonctie van coster, organist ende schoolmeester, welcke fonctie van schoolmeester hy bedient binnen deser prochie met lof ende ten contentemente van het publicq’.⁽¹⁾ Dit bewijs is van 11 Mei 1780 en veertien dagen later wordt de jonge Van Wonterghem te Beveren ‘provisoirelyck aenveerdt voor schoolmeester’ mits enkele voorwaarden betreffende het schoolhuis, en verder ‘dat hy sonder eenighe vergoedenisse de aerme kinders deser prochie sal moeten leeren soo in lesen, schryven, cyfferen als inde christelycke leeringhe’; hij zal ook moeten een examen afleggen voor de heer landdeken ‘waerby constitueert syn capaciteyt tot het exerceren de fonctie van schoolmeester’. Zijn vader, Livinus, moest zich daarenboven ‘borghe’ stellen en ondertekent de overeenkomst samen met zijn zoon. De eedaflegging van de nieuwe schoolmeester volgde op 16 Juni 1780 vóór Deken Valcke.⁽²⁾

Van Wonterghem schoot geen wortels te Beveren: twee jaar later, op 2 October 1782, wordt Ignaas Verlinde door Deken Valcke als beëdigd schoolmeester aanvaard.⁽³⁾

(1) Rijksarchief Brugge. Seigneurie de Wynendaele n. 2131, Register van acten der prochie ende heerlickhede van Beveren, 6 Sept. 1769, f. 161 v.

(2) Decanaal Archief Roeselare. Acta Decanalia. - Enkele dagen later, op 20 Jun1, nam dezelfde deken de eed af van Joannes Verheede als schoolmeester: zo waren er dan twee meesters ter plaats.

(3) Een broer van Ignaas, Joseph Verlinde, was schoolmeester te lngelmunster, twee andere waren priester. De ene, Joannes, was alsdan kapelaan te Bellegem; hij had gestudeerd asn de hogeschool van Do waai en was 1773-77 leraar geweest aan het college te Kortrijk, na de suppressie der Jezuieten. De andere broeder was ‘theologant tot Loven’ in het Standonck-College en is professor geworden ‘in 's Majesteyts Collegie tot Yper’. Waarlijk een hele familie die ‘in het onderwijs zat’! Rijksarchief Brugge. Seign. de Wynendaele n. 2131, aangehaald Register f. 224.

[p. 28]

Door Deken Moens werden in Dec. 1788 Pieter Lucas Anjon en in Juli 1790 Pieter Jan Malfait tot schoolmeesters van Beveren aanvaard.⁽¹⁾

Door de zorg en de mildheid van Mansuetus Antonius de Neckere, pastoor van Beveren, werd in 1792 een grote school opgericht om er de kinderen de christelijke lering, het lezen en schrijven en het naaien aan te leren. Dit valt juist samen met de stichting van het klooster door twee godvruchtige dochters: Veronica Vanden Bussche en Clara De Smet. Deze stichting leeft voort in de tegenwoordige school van de ‘Zusters van de H. Joseph Calasanctius’.

C. Denorme

(1) Dekanaal Archief Roeselare. Acta Decanalia. - De mededelingen uit dit archief werden mij bereidwillig bezorgd door E.H.J. Pollet, leraar aan het Klein Seminarie.