Biekorf. Jaargang 51

[p. 139]

Hoe het groeide
Beschouwingen bij een familieboom

VELEN zien bij een familieboom alleen maar een opsomming van namen en data. Neen, een familieboom is een hele familie-, en soms ook een hele parochiegeschiedenis.

Zo voor de ‘Familie Jonckheere’ die onlangs werd uitgegeven (zie Biekorf 1950, blz. 67-68). Zover als we konden nagaan is het een familie van smeden.

Joannes Jonckheere (geb. 21 Sept. 1779 † 16 Juni 1823), die de vii. stake is, staat bekend als smid en werkte in de kerk van Beveren o.a. in 1806-1808-1809.

Zijn nazaten waren smeden en hier hebben we de vertakking: Astenmakerij - Rijtuigmakerij.

Joseph Frederik Jonckheere, gezeid Smedje Jonckheere, leerde zijn ambacht aan zijn vader, maar werd ook astenmaker.

Dit ambacht leerde hij aan Edward Charbonelle, gezeid Sempernelle.

Vroeger had men kleine asten, waarin oventichels met gaten lagen. Veel chicoreien ineens kon men er niet in dragen. Er moest naar een vergroting der asten uitgezien worden.

Die ‘Sempernelle’ - die uit Ardooie naar Beveren gekomen was en woonde in een van de kleine huisjes op de Plaats, waar thans de Kredietbank is, - zocht om asten te maken met ijzeren platen waarin er gaten waren. Zo konden de asten groter gemaakt worden.

Sempernelle maakte zijn platen voor de asten op de volgende manier. Met een doorslag sloeg hij gat voor gat in die platen. Hij stond daar op de Plaatse soms te slaan en lelijk te doen, te zweten en er een door te trekken, vooral als de school gedaan was en de grootste rakkers naar Sempernelle's plaatslagerij liepen kijken.

[p. 140]

Frederik Jonckheere begon voor zijn eigen te werken en maakte ook asten met platen. Maar hij was nog vindingrijker dan Sempernelle. Hij maakte een doorslag van vijf gaten tegelijk en in plaats van nog te moeten slaan en lelijk doen, werd alles gemonteerd met een hefboom om over te trekken en door te duwen.

De astenmakerij was te Beveren gevestigd. Aan Frederik Jonckheere, die zelf geen kinders had, leerden hun stiel: Victor Soenen, een zoon van Free's zuster, en Pieter Frans Jonckheere, eveneens een neef van Smedje Jonckheere.

Na Smedje's dood werd de astenmakerij voortgezet en gemoderniseerd door de Firma Soenen en door Pieter Frans Jonckheere, zoon en kleinkinders. Deze laatsten zijn nog altijd de astenmakers van de streek en leveren veel in Noord Frankrijk.

Eveneens is de tweede splitsing van de familieboom onder de smeden uitgebreid.

Henri Jonckheere stelde zich als rijtuigmaker te Beveren. Hij was gekend als een behendige smid. Er leven nu nog van zijn knechten, die weten te vertellen van zijn handigheid.

Met zijn ‘sjieze’ ging Henri ieder dinsdag naar de markt van Roeselare. Eer hij vertrok, zei hij aan zijn meesterknecht wat er al moest gedaan worden.

Ze waren alzo ne keer gekomen met een voituurke, waarvan dat de asse gebroken was. Dat moest alleszins gedaan zijn tegen dat hij terugkwam. De meestergast met zijn helpers stak d'asse in 't vuur en stond er op te slaan, maar nooit was ze goed aaneen noch paste ze op de wielen.

Henri kwam thuis, lijk gewoonte, voor de noene. Eerst ging hij naar de keuken om te vragen aan zijn vrouw hoe 't zat in 't werk. Dien keer waren z'er niet door geraakt!...

Baas ging rechte naar de smisse, trok zijn lederen schorte boven zijn markteklederen, bekeek d'asse, deed vuur maken en blazen, blazen, gaf enige slagen, dat de gensters rondvlogen, bekeek ze weerom en na twee

[p. 141]

keer 't zelfde spel was d'asse in orde en mochten ze na de noene om 't voituurke komen.

En die rijtuigmakerij is uitgegroeid tot de huidige ‘Carrosserie Jonckheere’ te Beveren-Roeselare, die in binnen-en-buitenland gekend is en die o.m. al de autobussen leverde, die nu de Brugse trams vervangen.

Maar kijk, heel 't boek door, 't is één geslacht van smeden, ‘die al smedende smid geworden zijn.’

C.D.