Biekorf. Jaargang 50

[p. 278]

Boekennieuws

B.H. Dochy. Geschiedenis van de stad Roeselare vanaf de oudste tijden tot heden. Roeselare, Roeland, 1949, 352 bl.; met platen en kaarten. Fr. 350.

De N.V. Bank van Roeselare zet haar werking voort ten bate van de Vlaamse cultuurgemeenschap. Onder het iinpuls van haar beheerder-directeur J. Camerlynck, herstelde ze te Brugge het hotel van de famiiie van der Buerse en gaf tevens het werk uit van D^r J. Marechal: Geschiedenis van de Brugse Beurs (1949). Nu heeft ze ook de uitgave mogelijk gemaakt van het werk van ere hoofdinspecteur Dochy over de geschiedenis van Roeselare.

In het eerste deel van dat werk behandelt Schr. op uitstekende wijze de voorgeschiedenis van de streek van Roeselare. Hij steunt echter wat te veel op de mogelijkheid dat Julius Caesar rond Roeselare een veldslag zou geleverd hebben.

De wegen die na de Romeinse tijd ziju tot stand gekomen en de naam Heerweg dragen, zijn de toenmalige rijkswegen, die behoorden tot het domein van de heer, t.t.z. de graaf van Vlaandeien (bl. 52). Ze hebben niets meer te zien met heir = leger.

Het tweede deel geeft een overzicht van de ontwikkeling van de stad en van haar instellingen tot aan de XVI^e eeuw. Dit overzicht is oppervlakkig samengesteld. Over Pagus Mempiscus (bl. 45) bestaat sedert 1910 een zeer goede studie van wijlen E. Van Cappel. Hier komen enkele grove misslagen voor. Bl. 53. Roeselare was nooit de hoofdplaats van een ‘pagus’ en later van een kasselrij. Na de werken van de Gentse professoren Ganshof en Dhont houdt dit geen steek meer. Schr. liet zich in de war brengen door een kaart uit het jaar 1641, afgodrukt op blz. 54, waar een ‘Casselrije van Rousselare’ vermeld staat. Dit is echter louter cartographische (?) fantasie.

De feodale heren van Roeselare hebben slechts heel laat de titel van burggraaf ontvangen, zoals de heren van Izegem, vanaf het einde van de XVII^e eeuw de titel voeren van prins. Geen enkel lid van de famiiie ‘van Roeselare’ draagt deze titel. Zie de lijst op bl. 58 en volg. Ze zijn ten hoogste ridder.

De bewering op bl. 55 dat Roeselare vroeger afhing van de keizer van Duitsland mist alle grond. Het keizerlijk gebied werd tussea Gent en Kamerijk afgepaald door de Schelde. Zie de werken van de reeds vermelde Geutse professoren. Hier liet de Schrijver, evenals burggraaf de Gheilinck, zich misleiden

[p. 279]

door de foutieve gegevens van het ‘Beau Traicté des Fiefs’ uit de XVI^e eeuw.

Schr, ziet ook niet klaar in het bestuur van stad en ambacht (bl. 176). De stad en het ambacht hadden ieder een afzonderlijk en onafhankelijk magistraat. De schepenen van het ambacht zatelden wel te Roeselare, maar binnen de enclave van de Hazelt, die niet tot het stedelijk schependom behoorde. Ze waren ook het hoofdcollege van Oostieperambacht. Zie hun zegel op bl. 182.

Onbegrijpelijk lijkt me, blz. 177, de verwarring van het stadszegel met dit van het ambacht. De randschriften op voor- en achterkant zeggen het toch duidelijk: ‘Sigillum civitatis’ = zegel van de stad (fra. cité). Moest het tegenzegel betrekking gehad hebben met het ambacht van Roeselare, dan zou het luiden ‘Sigillum officii’.

Het derde deel behandelt de geschiedenis van de stad vanaf de middeleeuwen tot 1830. Dit was het moeilijkste deel omdat er zo weinig gegevens te vinden zijn over de kleinere steden vóór 1400. Het valt zoveel te meer tegen omdat Schr. zonder critiek alles overneemt wat XVI^e en XVII^e eeuwse kroniekschrijvers, o.m. Despars, vertellen. Hij neemt ook te veel over uit het verouderd, romantisch werk van Kervyn de Lettenhove.

Geschiedenis steunt vooral op oorspronkelijke bronnen. Hier is Schr. tekort gekomen aan zijn taak. Hij heeft het Archief van de stad Roeselare niet doorwerkt. Het volstond niet uit de vroegere geschiedenis van Roeselare door De Potter, al de gegevens te halen die deze laatste uit hat Stadsarchief had opgediept, noch de opgaven te verwerken uit de gedrukte inventaris van het Stadsarchief door K. Vanden Haute. De studie op de stukken zelf van het archief zou hem met veel oorspronkelijk onuitgegeven materiaal verrijkt hebben.

Op bl. 261 verwart Schr. de middeleeuwse koopliedenhanzen, met de moderne hanzen, die overeenkomsten zijn tussen steden of kasselrijen. Het gaat hier eenvoudig over de betaling van het issuwerecht.

Het vierde deel schetst de ontwikkeling van Roeselare tot industriëel centrum. Dit overzicht is, alles samengenomen, het best geslaagde deel van het werk.

Een zeer interessant en grondig bijvoegsel over de Nieuwmarktenaars zal in de smaak vallen van veel lezers.

De Geschiedenis van Roeselare is, ondanks de ernstige gebreken, een niet onverdienstelijk werk. Bewust van zijn gemis aan voldoende voorbereiding en uitrusting heeft Schr. - zoals hij zelf in zijn Inleiding getuigt - toch de durf

[p. 280]

gehad om de prachtige gelegenheid van uitgave aan ta pakken en zijn onvolledig en ongeschit't materiaal overhaastig tot een ‘geschiedenisboek’ van Roeselare samen te brengen. De slappe geleding van het tweede en het derde deel wijst reeds op de haast in de afwerking; de bladzijden met de opgave der ‘bronnen’ zijn van een uitgesproken slordigheid.

De illustratie is met smaak gekozen en uitgevoerd, de uitgave is een stuk keurige typographie, zeer verzorgd en prachtig ingekleed: zij strekt de uitgeverij Roeland en de N.V. Bank van Roeselare tot eer.

D^r Jos. De Smet

G.P. Baert. De Zijdewever te Deinze. Gent, Uitgeverij Fiat, 1949. In -8, 95 blz. Met 14 afb., waarvan 10 buiten tekst.= Fr. 50.

Een levend getuigenis over de handzijdeweverij die, een eeuw geleden, de kwijnende linnenweverij te Deinze kwam aflossen en nu op haar beurt, met man en materiaal, voor de mechanische industrie is moeten wijken. De titel wijst erop dat dit stuk sociaal-economische geschiedenis bekeken wordt van uit de cel van heel de structuur: den man aan het handgetouw; hij is de ‘Ketting’ van dit boeiend essay, waarvan Deinze als opgaande industriestad den ‘Inslag’ vormt.

Vooraf wordt de oude techniek met woord en beeld beschreven: een schat van oude vaktermen ligt in deze bladzijden verzameld (en is in het Register opgenomen). Na de uiterlijke typering van den wever treedt Schr. in de huiskamer: zó leefde hij met de zijnen, dàt was zijn doen en derven, dàt ging in het hoofd en het hart van dien man om. Om dit zo echt en ‘beleefd’ te beschrijven, moet men weversbloed in het lijf hebben. De wever zingt... en Schr. noteerde liederen die den ‘zang’ van het verdwenen handgetouw in hun ritme bewaren. Een vluchtige schets van de wereld van de mode, waarvoor de zijdewever slaaft, wekt alweer een glimlach van begrijpen: hoe onbarmhartig is dit contrast en hoe inschikkend tegelijk.

In de laatste hoofdstukken komt de ‘grote’ zijdewever tot zijn recht: de pioniers van het vak, de opkomende industriëlen, de kapiteinen en de vernieuwers. Al dat burgerlijk pogen, met zijn voor- en tegenspoed, maakte het moderne Deinze met zijn geschoold en ontvoogd weversvolk.

Dit werk houdt buitengewoon veel in. De stijl is warm en kleurig, ook in de bladzijden vol zakelijkheden. Geest en gemoed, bezonken wijsheid en milde humor verheffen deze smaakvol geïllustreerde studie in de sfeer van het ‘bezielde’ essay: een genre dat steeds velen zal aanspreken wanneer het zo blinkend van deugden als hier van het getouwe komt.

A.V.

[p. 281]

Karel De Wolf. Hier Weerom Brugsch Volk. Brugge, Uitgaven Verbeke-Loys, 1949. Formaat 15 × 21 cm., 325 blz. Met tekeningen van Jules Fonteyne. Prijs: 150 fr. (gebonden 200 fr).

Zulke wijn behoeft geen krans, allerminst voor onze lezers die de vertellingen van het eerste ‘Brugsch Volk’ gesmaakt hebben en veel andere, hier nu gebundelde, in Biekorf mochten toetsen. De tekeningen - initialen en sluitstukken - die op het papier soms wat grijs uitvallen, geven den geest van de vertellingen sprankelend weer.

Van onzen betreurden Medewerker blijft nog zijn groot werk over het Brugs dialect: ditmaal een werk van veel zoekens en zwoegens, een aanzienlijke taalschat, methodisch samengebracht en onderzocht. Stad en Provincie zouden hier wel een handje mogen toesteken om de uitgave van dat kostbaar handschrift mogelijk te maken.

A.V.

't Beertje. Volkskundige Almanak voor West-Vlaanderen 1950. Uitgegeven door de Bond van Westvlaamse Folkloristen. 70 blz. Met mooie kalenderprenten. 5 Frank.

Het nieuw Beertje moeten we niet meer aanbevelen, immers 't is al uitverkocht! En 't is wel besteed. Aan 't Vliegend Peerd hebben ze bijzonder hun best gedaan. Zaakrijke bladzijden zijn gewijd aan Kinder- en Fantasiemuzieken, aan Meubels en Huisraad uit vroeger eeuwen, aan Mentekruid en Penningkeerse en aan Cyper zijn Lied. Met daartussen lekker kleingoed om de gaatjes te vullen. 't Beertje gaat omhoge: wat zal dat zijn 't jarent, met zijne jubilé!?

B.

- De Abdij 's Hemelsdale van P.M. Desideratus, besproken hierboven blz. 212 is verkrijgbaar tegen 65 fr. Te bestellen Sint-Sixtusabdij, Westvleteren, of in den boekhandel.