Biekorf. Jaargang 49

Het Stevenisme te Gits rond 1850
I. De Gezusters Theresia en Barbara van Canneyt.

IN 1852 zijn twee Vlaamse vrouwen, Theresia van Canneyt uit Gits en Theresia de Croocq uit Eekloo naar Rome afgereisd met een smeekschrift van de Vlaamse Stevenisten, om te vragen wat hun te doen stond, daar hun priesters overleden waren. Paus Pius IX verleende hun een verhoor door bemiddeling van Mgr. F. de Neckere, den toenmaligen Rector van St. Juliaans-ten-Vlamingen, en gaf hun een brief mede, waarin hij hun gebood tot de ‘unio catholica’ terug te keren. De twee vrouwen bekeerden zich, doch toen men hun in Vlaanderen vroeg of de handtekening van den Paus onderaan het schrijven wel echt was, begonnen zij zelf te twijfelen. Zij vertrokken ten tweede male naar Rome, waar Pius IX zijn handtekening bevestigde en

[p. 16]

nogmaals den brief tekende⁽¹⁾. Door dit merkwaardig geschrift hebben zich een dertigtal Stevenisten te Gits en te Eekloo bekeerd. Het gering succes ligt in de schijnheilige streken van Lodewijk Callewaert, zooals we verder zullen zien. Dit is ongeveer zowat alles, wat we weten uit het boek van Kenis over de geschiedenis van dit merkwaardig schrijven van Paus Pius IX.⁽²⁾ Wat ons echter hier vooral interesseert, zijn de verdere lotgevallen van Theresia van Canneyt en haar zuster Barbara.

Voor een derde maal is Theresia van Canneyt op pelgrimstocht naar Rome teruggekeerd, en is gaan wonen te Loretto in 1856.⁽³⁾ Ze woonde er met een oude vrouw in een klein huisje, en had slechts haar reiszak meegebracht. Haar familie zond haar steeds het geld, dat ze verlangde. Ze leefde armoedig, daar ze alles aan de armen wegschonk. Het blijkt echter dat het aanvankelijk niet haar bedoeling was daar heel haar leven te blijven wonen.

Immers, haar zuster Barbara heeft in 1857 een reis naar Rome ondernomen om er de graven van de HH. Apostelen te bezoeken, om de bekering van de overige Stevenisten te bewerken en ook om haar zuster terug te brengen naar Gits.⁽⁴⁾ Ze is vertrokken uit Gits den 22 Oktober 1857 en ‘tot Romen aengekoomen den 28 der zelve maend, naer drie dagen te Marseille te moeten

(1) Ooze bedoeling is een aanvulling te geven op enkele gegevens in het werk van August Kenis, Eene Godsdienstsecte in België of het zoogezegde Stevenismus, 2^e vermeerderde Druk, Roeselare, 1903. - Eerste druk: Lier, 1900. (vooral blz. 125-135)

(2) Deze brief, waarvan het Latijns origineel te Veurne berust, en waarvan fotografische afdrukken bestaan (een is o.a. in de Pastorij te Gits) kan men in Nederlandse vertaling lezen bij Kenis, o.c., blz. 127-131.

(3) Deze en verschillende van de volgende gegevens hebben we uit de korte biografie van Theresia van Canneyt; deze biografie werd in het Frans opgesteld door Pater Luigi Hermes, den Belgischen Penitencier van Loretto. - Van deze biografie ontvingen we uit vriendenhand een trouw afschrift.

(4) A. Kenis, o.c., blz. 132.

[p. 17]

wagten om met een paquebo na Cevita-Vicchia te vaeren’.⁽¹⁾

Op Zondag 8 November heeft ze, door bemiddeling van Mgr. de Neckere, met wien ze goed bekend blijkt te zijn geweest⁽²⁾, een audiëntie verkregen bij Paus Pius IX, lijk ze 's anderendaags schrijft naar pastoor De Vos van Gits. Uit hetzelfde schrijven aan den pastoor van Gits, dat we aantroffen in de pastorij van Gits onder het archief van het Stevenisme, blijkt 't heel duidelijk dat ze wel stellig van plan was haar zuster mee te nemen naar huis; Pius IX dacht dat deze wel zou meegaan wegens de ‘scoone occasie’, doch ‘de menschen’ zegden haar het tegenovergestelde: de vreemdelingen die naar Rome of Loretto komen, blijven er.

We delen hier dezen belangrijken brief van Barbara van Canneyt aan den Pastoor van Gits in zijn geheel mede:

Zeer Eerweêrden Pastor!
Zondag 8 9ber, hebbe ik met veele voldoening audientie bij zijn Heiligheid bekomen.

(1) Enkele gegevens hebben we ook ontleend aan 't reisverhaal van Barbara van Canneyt van haar laatste Rome-reis. (Reis na Roomen). Deze eigenhandige aantekeningen die B. van Canneyt over haar reis maakte, en waarvan Kenis (o.c., blz. 132 in voetnota 1) spreekt, berusten ook hoogstwaarschijnlijk bij de familie van Canneyt. - We ontvingen hiervan ook een zeer trouwe copie uit vriendenhand.

(2) Deze vriendschap blijkt uit verscheidene plaatsen: In zijn brief aan Pastoor De Vos van 18 Sept. 1857 zegt Mgr. de Neckere: Mes compliments s.v. p. à la d^Ile Barbe van Canneyt. (Dit wijst tevens op meer dan één Rome-reis van Barb. v. C.) - In haar brief van 8 Nov. 1857 aan Pastoor De Vos zegt Barbara dat ze samen met Mgr. De Neckere ‘met elk eene voyture’ naar 't Vatikaan gereden is.- Ook met den Belgischen aalmoezenier Pater Hermes moet ze in goede relaties gestaan hebben, gelijk deze zelf getuigt in zijn Franse biografie van Theresia: ‘Sa famille et sa soeur en particulier, sachant toute l'assistance que je lui avois prêtée, m'en ont témoigné leur reconnaissance par plusieurs lettres.’

[p. 18]

Ik en Monseigneur De Necker zijn met elk eene voyture naer het Vatikaen gereden. Zijn Heiligheid heeft mij gezegent en geheel mijne familie, ik heb zijnen voet gekust, hij was geheel kontent van mijne reis, hij dachte wel dat mijne zuster met mij zal afkoomen, om reden zij nog nooyt zoo eene scoone occasie gehad heeft. - Ik sprak van eene Mis, hij nam dat niet aen, maar zeid dat hij voor die menschen zou gebeden hebben, en dat hij hoopte dat die menschen hun nog al zouden bekeêrt hebben, hij heeft den afvelaet in mijne tegenwoôrdigheid geteekend, en in het afscheiden gaf den heiligen Vader mij zijn hand te küssen, hij is zoo minzaem en vriendelijk - Wégens de reliquin alhier is het zes weeken vankansie, alle de reliqui kassen zijn gesloten. Ik hebbe hier veele wonder en heilige zaken gezien, ik dachte wel haest na Loretten te vertrekken, de voyture vertrekt twee mael ter week op Loretten.
Den weg van Loretten is moeilijk, de voy turen moet van ossen op de bergen gevoerd worden.
Ik hebbe na mijne zuster te Loretten geschreven, ik verwagte antwoorde, als ik antwoorde bekoomen hebbe, zal ik aanstonds vertrekken, ik verlang om mij zuster en het heilig huysken te zien. De menschen zeggen hier dat mijne zuster niet zal afkoomen, om reden dat alle de vremdelingen die koomen of na [R]oomen of Loretten daar blijven woonen, hier zijn zoo veel vreemdelingen van alle landen, ik hebbe hier eene prencesse van Kosqui van Rusland bezog; wat eene heilige ziel, zij leeft met kruyden der aerde, het vleesch is van de beenderen verteert, zoo minzaam en lief, zij kuste mij en verzocht voor haeren zoon te bidden, om katolijk te worden, zij doet veel penitente tot bekeêring van haeren zoon, zij is gelijk een heilige Monica.
Veele groetenissen mijn heer den Pastor aen U.E. en aen andere goede kennissen, bid op dat den Heer mijne voyage zegene, ik zal ook in het heylig huysken een veurig gebed storten, aen onze lieve Vrouw op dat zij mijne inzichten ondersteune. Roomen den 9 9bre 1857. Uwe oodmoedige dienaresse
B. Van Canneyt.
Mijnheer De Vos Pastor te Gits.

Te Loretto verbleef ze negen dagen, lijk ze zelf zegt in haar nota's: ‘Ik hebbe negen dagen te Loretten verbleven, alle dage ging ik gaen mis hooren in het heylig huysken. en hebbe daer verscheidene malen ter heilige communie geweest.’ Haar zuster kon ze echter niet mee-

[p. 19]

nemen wegens een ziekte aan haar been, die haar veel pijn veroorzaakte: ‘Ik had moeite om Loretten te verlaten, ter oorzaak van twee dingen, die my zoo lief en aengenaem waren, ten eerste het heylig huysken, te verlaten, ten tweede myne zuster, met de gedachte haer noyt meer te zien.’

Pater Luigi Hermes, de Belgische Penitencier te Loretto, vertelt verder over Theresia: Een jaar voor haar dood trof ze schikkingen nopens de verdeling van haar goederen: een aanzienlijke som (3000 Lire) besteedde ze voor de armen van Gits en een even grote aan het gasthuis der ouderlingen te Loretto. Ze deed Pater Hermes de werken ter uitbreiding van laatstgenoemd gesticht beginnen, wat gebeurd is. Verder moeten nog te harer zielerust 300 missen gelezen worden na haar dood: 150 te Gits en 150 te Loretto. De rest van haar fortuin liet ze over aan haar familie, en het weinige dat ze aan kleinoden bezat, werd volgens haar wilsbeschikking geschonken aan de vrouwen die haar bijstonden in haar laatste ziekte. Ze overleed ten gevolge van een beroerte, te Loretto den 29 December 1862, en werd met de nodige vereisten begraven in de Basiliek van Loretto, waar tevens de missen tot haar intentie werden gelezen.

Pater Hermes getuigt tevens van deze hoogstaande vrouw: ‘Thérèse Canneyt étoît une personne de grande vertu, menant une vie pénitente et toute retirée, si bien que la langue Italienne lui étoit tout-à-fait étrangère.’

Rik van Onlede