Biekorf. Jaargang 48

Mengelmaren

De ‘Ezels’ van Kuurne.

Bij het lezen van ‘Lombaitsijde’ eeu ‘ezelparochie?’ (hierboven blz. 89-91) schoot me iets te binnen dat mijn vader zaliger eens vertelde over het ontstaan van de ‘reputatie’ der inwoners van Kuurne. Ziehier het verhaal.

De pastoor van Kuurne lag eens ziek te bed. Het ongeluk wilde dat het juist Asschenwoensdag was. Wie zou nu aan de Kuurenaars een asschekruiske geven? Ten einde raad riep

[p. 166]

de pastoor zijn koster bij. De koster was nogal tamelijk hardhoorig en... niet te rap van begrip!

- ‘Koster,’ zei mijnheer pastoor, ‘'k en zal op Asschenwoensdag nog niet naar de kerke kunnen komen en ge zoudt gij de asschenkruiskes moeten geven in mijn plaats!...’

Nadat mijnheer pastoor het luid genoeg had gezegd, snapte de koster het.

- ‘Hoe moet ik dan te werke gaan?...’

- ‘Wel! als ge de assche strooit, zegt ge zoo maar: Gedenk, o mensch, dat ge van stof en asch zijt en tot stof en assche zult weerkeeren...’

Wat mijnheer pastoor ook herhaalde, steeds luider en luider, onze koster hoorde het maar half, en... begreep den zin der woorden niet.

Als de pastoor dat moe werd en aan 't einde van zijn geduld, riep hij, zoo luid hij maar kon: ‘Wel, koster, zeg gij maar: Ge zijt ezel geboren,... en ge zult ezel sterven!!’

...En op Asschewoensdag stond de koster van Kuurne zijn ‘spreuk’ te herhalen terwijl hij kruiskes uitdeelde...

't Schijnt dat Kuurne zoo aan zijn ‘ezelprivilege’ geraakt is!

L.V.A.

- Deze vertelling is niet nieuw: Rond den Heerd heeft ze al opgeteekend in 1888. (Zie Cornelissen, Nederl. Volkshumor II, 235). In de ‘versie’ van L.V.A. is er echter iets nieuws n.l. de hardhoorigheid van den koster. Bij den verteller van Rd H. kon de koster het latijn van den pastoor niet snappen. In de bovenstaande lezing is de hinderlijke latijnsche formule weggevallen; de hardhoorigheid van den koster herstelt echter het evenwicht. - Een bewijs te meer, hoe vertellingen ‘leven’ en nooit lang heel dezelfde blijven.

B.

Verfranschte Familienamen te Koekelare.

In een nota van Kunst- en Letterblad I (1840), bl. 88 lezen wij: ‘Korten tyd na de vereeniging van Belgie aen Frankrijk, in 1796, werd de fransche tael aen al de gemeentebesturen van ons Vaderland opgedrongen, en het Vlaemsch werd uit al de openbare akten verbannen. Men moest zich natuerlyk aen dit dwangbevel onderwerpen, en de schrik voor het fransch opperbewind was zoo groot, dat men zorgvuldig wilde vermyden al wat aen hetzelve kon mishagen. Het gebeurde alzoo dat het gemeentebestuer van Coeckelare, in Westvlaenderen, ten einde in geen verdenking te komen, tot de namen der boeren in het fransch vertaelde: dus vindt men in de registers van den burgerstand van dat dorp: Jan d'Hoet, Pieter van den Wyngaerde,

[p. 167]

Karel de Wulf, enz. herschapen in Jean Chapeau, Pierre de la Vigne, Charles Leloup.’

Hetzelfde wordt bevestigd door P. Lansens, den bekenden schoolbestuurder van Koekelare, in zijn werkje over Geslacht-of Familienamen (Brugge, 1852). Of was de nota in Kunst- en Letterblad misschien van Lansens zelf? In elk geval brengt hij een zachtere formuleering. Niet meer het gemeentebestuur, doch ‘de officier van den burgerstand’ was ‘zoodanig franschgezind en op het nakomen zijner ambtsplichten zoo nauwgezet, dat hij de geslachtsnamen trachtte te verfranschen.’ Lansens vermeldt ook Van Hove vervangen door Du Jardin; hij laat ook vermoeden dat deze verfransching alleen gebeurde op het papier, immers - zoo besluit hij - ‘deze daedzaken zyn zeldzame uitnemingen, die op de familiën geenen invloed hadden.’

Zijn er nog elders dan te Koekelare zulke al te ijverige officieren van den burgerstand aan het werk geweest?

E.N.

Jan Metten Lippen of het Zomertij der Middeleeuwen.

‘Heer Jan den tweeden van Glymes ofte met de Lippen, Heer van Berghen ende Walhaim’ was gehuwd met Margarita van Saint Simon ‘by de welcke hy gewon ses soonen ende vier dochters.’ In zijn Nederlandtschen Herauld (Amsterdam 1645) beschrijft Thomas De Rouck verder (bl. 310-318) heel de wettige afstamming van dezen heer van Bergen-op-Zoom. Van de on wettige kinderen vermeldt hij er slechts vier bij naam en besluit dan: ‘Boven deze had hij noch verscheyden andere illegitime soonen ende dochteren. Soo dat desen Heer Jan van Glymes ofte met de Lippen in alles heeft gheprocreëert vijftich kinderen: ter gedachtenisse van welcke, van oudts ende als noch staet dit Distichon, onder deze syne effigie op 't stadhuys te Berghen aldus [hier staat zijn portret in houtsnede weergegeven]:

En pictus labeo, quem labris labra fovendo,
Dii decies quinta fecerunt prole beatum.

Ende meer duydelijck in onse tale met dese woorden:

Heer Jan mette Lippen is hier
Naer het leven ghestelt seer fier,
Had vijftich kinders, 't was mans ghetier,
Sterft duyst, vier hondert, tneghentich vier.

Syn lichaam wierde met groote solemniteyten (als wesende machtich van vrienden ende maghen) tot Bergen ter aerden ghedragen by syne Wethouderen...

[p. 168]

Ende dat aen te mercken staet op die begravinghe, is, dat niet alleen ghebruyckt wierden 28 dosijnen ofte drie hondert ses ende dertich blasoenen oft wapenschilden, maer oock soo veel swart laken, dat binnen de gheheele Stadt van Antwerpen (soo luydt het register [van 1494 op het stadsarchief te Bergen]) gheen swart laken ghenoech voor die begravinghe en was te bekomen.’

Deze kinderrijke heer Jan had ‘by syn leven besocht veele ende verre landen, onder andere Roomen en Jerusalem...,’ en hij had ook deelgenomen aan het beruchte banket van den Gouden Fazant in 1453, waar hij de gelofte deed den hertog Philips van Bourgondië persoonlijk in den Kruistocht te volgen ‘oft by verlet, te seynden twaelf wackere edelluyden op syn borse voor een jaer.’

In een boek getiteld: Jan Metten Lippen, zijn familie en zijn stad, schreef C.J.F. Slootmans een geschiedenis der Bergenop-Zoomsche heeren van Glymes. Het werd uitgegeven bij Ad. Donker, Rotterdam Antwerpen, in 1945.

E.N.

Windveugel.

Is dit woord bij de visschers te Nieuwpoort nog bekend als naam van een klein vischje ‘met dikken kop en roggesteert’? 't Werd zoo genoemd - 'k spreke van vijftig jaar geleden - omdat het meest gevangen wordt als er felle wind op komst is. En wie kan er dien windveugel in het rijk der visschen thuiswijzen?

W.V.

Zantekoorn.

- Er is niemand die zijnen pap zoo warm eet als dat hij hem kookt. Dat is: eenieder weet zich aan de omstandigheden aan te passen. Brugge.

- Bollaert zorgt voor Noteboom, hij is zijne steunstok. (Zijn verweer en beschermer). Veldegem.

- Pier zou zijn beenen van onder zijn dooze loopen. Geh. te Meenen; i.p. ‘van zijn lijf’ loopen.

Bronsele. - Steenovenspreuk. Een klets klijte om steenen te vormen. - Pier, geef me nog een bronsele, roept de voormare. Stalhille.

A.V.W.