Biekorf. Jaargang 48

Mengelmaren

Wijtewagens.

Er is een kentering op komst in 't Noorden om onze wijtewagens te redden sedert Ridder van Outryve d'Ydewalle, de betreurde burgemeester van Beernem (gestorven in Duitsche gevangenschap) op een wijtewagen te midden van zijn landsche menschen ten grave werd gevoerd.

In 't Zuiden, te Boezinge, met de B.J.B. ruitersclub voor 't eerst (en sedertdien op meerdere plaatsen) zag men nu weer den wijtewagen met zes bereden paarden gevolgd door een gansche troep ruiters. Het gebruik was aldaar sedert ongeveer 1830 verdwenen. Een begrafenis te peerde, lijk de

[p. 119]

menschen zeggen, is geen uiterste zeldzaamheid. Jammer genoeg verdween de wijtewagen op een twintigtal dorpen en gehuchten sedert 1940 om plaats te maken voor den ‘cor de biljard’ uit de steê.

A.L.

Tooverboek en nog wat.

Op veel plaatsen is het de gewoonte te belezen uit een ouden boek liefst mot gothieke letters. Daarvoor gebruikt men een ouden Bijbel of de Generale Legende der Heiligen van Rosweydus waaruit vroeger 's avonds ‘rond den heerd’ het leven van den dagheilige werd voorgelezen.

Heel wat anders is een tooverboek. Een echt tooverboek in het Poperingsche was de ‘Duyfkens ende Willemynkens Pelegrimagie’ (Antwerpen, 1627) met prentjes van Boëtius a Bolswert. Bladzijde 203 (en andere prentjes?) kan er misschien aanleiding toe gegeven hebben: zij stelt een tooveressecirkel voor.

Hetzelfde tooverboek kwam men tegen in 't Lendeleedsche. Het leek echter oorspronkelijk niet te Lendelede in gebruik geweest te zijn. De tooveressen rijden er niet op een bok maar zijn zelf een geit: Kallegeete (Poperinge). Hetzelfde te Staden en Houthulstbosch.

A.L.

Van Lokkedijze en Loopmande.

Lokkedijze. Zuigdot, zuigdotje; fr. nouet à sucer. Anders: Fokkedijze (Wingene), Fokkedei (Kortrijk), Lokkedutte. Zie Loquela en De Bo.

De nu gelukkig verdwenen lokkedijze wordt door Dr. Peel in Andleie nader beschreven: ‘Een stukje brood, of een boon, of een klontje kandijsuiker - alles, natuurlijk, eerst zorgvuldig door moeder of grootmoeder geknabbeld, in een versleten vod gewikkeld, met een draad of koordeken toegesnoerd (zoo omtrent lijk het zakje blauwsel voor de waschte) en alzoo in kindjes mond gestopt van zoohaast het begon te huilen.’

Loquela zegt dat Lokkedutte ook gehoord werd als schimpwoord op een gemeen vrouwmensch. Is er hier misschien ‘contaminatie’ met Lokketesse -Akketesse, waarover in Biekorf (1946, bl. 239 en vorigen) geschreven werd?

Loopmande. Loopwagentje; fr. chariot d'enfant: eng. Gocart; hd. Gängelwagen. Anders: Gamande, Kevie, Kooi, Reuze (De Bo). Het loopwagentje was uit latwerk getimmerd en liep op wieltjes. De Vlaamsche loopmande was een klokvormig mandwerk gevlochten uit gepelde wissen, lijk de waschmanden voor witgoed. De mandemakers hadden er altijd bij hun

[p. 120]

halve deur staan. ‘De klok stond met haar breeden rand op den vloer (zonder wieltjes!) en het kind hing, onder de oksels gevat, op den smalleren bovenrand als een klepel te stampen. De klok sleepte op den grond al hotsen en botsen tegen stoof, tafel en stoelen, maar de klepel had er geen dere van.’ (Dr. Peel). De oude loopmande is in de laatste twintig jaar verdrongen door het ‘kinderpark’ met ringskes en bellekens. Is zij al geen rariteit? Een stuk tewege voor een folkloremuseum? In de steden is zij alleszins verdwenen. Is zij te lande nog te vinden?

B.

Een ophaler.

Bij een doorreis aan de Snaaskerke-brug hoorde ik een jongentje van twaalf jaar zeggen tegen zijn moeder:

- Kijk, moeder, ze zijn daar bezig met een ophaler in mekaar te zetten.

Bedoeld was een beweegbare laad- en loskraan op rupskettingen.

J.F.

Een velletje wind.

Wanneer 't blok-stille was en 't visschersvaartuig niet vooruit geraakte, zei men, in den tijd dat de booten nog de zeilen voerden, dat er ‘geen velletje wind in de zeilen zat’ en ‘met 't minste velletje wind’ ging men vooruit.

J.F.

De soldaat en de liefde.

Heur ‘kennesse’, geen kwalijke jongen, was soldaat en moest naar de Bezetting. Familie en vriendschap thuis gaven heur dan tot troost en goeden raad: ‘Meistje, ge weet wel dat ge op hem niet meer moet rekenen: 'ne soldaat - die draagt zijn liefde waar dat hij gaat.’

Roeselare.

A.D.

Nog Vondelingen.

- Vgl. hierboven bl. 96 en vorigen.

- Maria De Vleeschouwer was gevonden in de Vleeschouwerstraat te Veurne, aan het huis van een dokter schuins over de Zusters Annuntiaten.

- En Frederic Trouvé was een jongen van foorkramers die met de Paaschfoor naar de leeringe (catechismus) kwam in het Begijnhof te Kortrijk. Dat was in de jaren 1920.

B.