Biekorf. Jaargang 48

[p. 68]

Van en over het galgejong

Naar aanleiding van de ‘Spookeeke’ waarin ik aangehaald zie (Biek. 1946, bl. 179) dat Manten vertelde over het ‘Galgejong’, wil ik mededeelen wat mij verteld werd door een volksjongen die nog diep geloof scheen te hechten aan de vertelling, omdat ze hem, lang geleden, voor waar verteld was door zijn peter (landbouwer te Werken).

Er was eens 'n koeier die nooit 'n wrocht, maar dronk gelijk zijn koeien water. Waar hij 't geld haalde om den drank te betalen? Den end was er aan verloren. Maar 't raalste van al was nog, dat hij nooit aan den arbeid werd gezien maar met zijn werk altijd schoone streke stond.

Zoo zekeren dag peinst den boer: ‘Die knape heeft zeker 'n galgejong’

Hij gaat naar den koeier en vraagt hem op den man af: ‘Vent, wat gebeurt er hier op mijn hof? Ge drinkt gelijk een beeste, ge 'n slaat van heele Godsche dagen geen slag, en 't werk Staat altijd streke. Ge doet het hier verkeeren of g' hebt, mijn zijnke, een galgejong!’

Zegt den koeier tegen den boer: ‘Geld heb ik genoeg. Van werken 'n word ik niet moe', al 'n hebbe ik geen wiemkens die mij helpen tusschen donkeren en klaren of overnachte. Kom een keer meê naar 't hondekot: 'k zal je wat toonen’.

De boer gaat en ze komen aan 't hondekot. Ze kijken goed toe en wat zien ze? 't Endent 't hondekot ligt een heele poote zilvergeld.

Ze trekken naar den stal: de koeien staan gemest en gestrooid.

Zegt den boer: ‘Hoe komt dat? Sedert Zondag 'n hebt je geen stroo van d' eerde geraapt, en alles ligt hier te kante en klaar gelijk gelekt?’

Zegt de koeier: ‘'k Hebbe 'k ik een galgejong’.

De boer 'n sprak geen woord, ging binnenshuis en liet den koeier ‘brielen’ tot hij, door overmatig drinken, zwinken en de mooie man spelen, aan zijn ongeluk gekomen is.

'k Vraag aan mijn zegsman: - Een galgejong wat is dat? - Een galgejong dat is een klein beestje, zwart en de

[p. 69]

grootte van een erwete. Om daaraan te geraken moet ge aangesloten zijn bij 'nen bond, 'nen geheimen bond, 'nen slechten bond, gauw. Als ge daar uit wegtrekt of iets mispikkelt, ze zoeken joen leven, je valt dood, je wordt geschoten, overreden, of je verongelukt anderszins.

'k Zou 't nog vergeten. Dat galgejong moet elken dag een druppel menschenbloed te zuipen krijgen.

De koeier bewaarde dat een in zakje op zijn herte.

Over vertellen is ook al zoovele gezeid, maar ge moet het hooren uiteendoen van iemand die 't gelooft of 't voort wil geven aan iemand waarin hij groote trouwe stelt.

De Verteller was geen folklore-man, geen zanter, geen gonferaar of spotter, maar een mensch die bezeten was door die historie van dat galgejong en in zijn diepste binnenste den bezitter van dat galgejong benijdde.

Zoo is de vertelling en het volksverhaal. Het 'n weet niet wat het is, want 't is gegroeid en 't heeft gebloeid en 't is voortgewaaid, en 't waait en 't zingt door de takken van de boomen gelijk die Aeoolsche harpen waarvan de Grieken spraken, omdat de wind maar stem 'n krijgt wanneer hij op iets botst, wanneer hij door 't geloover scheert of door de takken blaast.

De vertelling en het volksverhaal zijn zulke winden: ze blazen ons toe uit een vroegere generatie die nu nog door de boomen zingt, en de snaren van dat snarenspel dat zijn de menschen, en de menschen vertellen daarin van wat ze vroeger zongen en hoe hunne gesteltenisse was.

't Zijn de menschelijke gewaarwordingen die daarin vasten vorm krijgen, en wat er in verklankt moet worden, dat zijn de verzuchtingen van den mensch door d'eeuwen.

Dat galgejong 'n is geen maaksel. Het is geen uitvinding, noch is het 't doel van een opzet; het is de klaarklinkende natuur; het is de verbeelding van den mensch die werkt naar gelang den drang van zijn gemoed, zooals het hem door God gegeven werd, en 't is zacht en ongekunsteld gesponnen gelijk de hulle van den zijdeworm of een dunnen lang-gerekten zonbeschenen zeemstraal.

In dien zin hebben de vertellingen nu nog een diepe zinnebeeldige beteekenis. Ze geven lucht aan een gemeenschappelijke begeestering en smeden de menschelijke meening vast.

Ze bewaren wat van de denkwijze en de zeden uit vroeger tijd, en ze gelijken aan wat de nieuwerwetsche geologen doen,

[p. 70]

die de aardkorste van den wereldbol in boveneenliggende lagen verdeelen en indeelen volgens ouderdom en wording.

Dat 't galgejong van Werken nooit bestaan 'n heeft? Dat wist mijn vertelsman zoo goed als ik, misschien. Ik vermoed dat hij het feit niet 'n geloofde, maar hij voelde het en omdat hij het zelfs vervoelde, vertelde hij het met gloed: en hij ontsluierde mij 't geheim van dat galgejong zooals hij het had hooren ontsluieren door zijn peter, van wien hij wist in hoeverre het dien vervoerde, toen hij 't hem met geestdrift en geweld heeft voortverteld...: omdat hij aanvoelde wat donkere machten vermogen, wanneer z 'in dienst staan van den duivel en van - zooals Papini dat zei - 's duivels drek, alias het geld.

G.P.B.