Biekorf. Jaargang 47

[p. 108]

Doopnamen te Brugge
(Sept. 1944-Sept. 1945)

Doopnamen in het algemeen

IN onzen goeden ouden Catechismus wordt de vraag gesteld: ‘Waarom geeft men ons in het Doopsel en in het Vormsel namen van heiligen?’ en het tamelijk laconisch antwoord volgt: ‘Omdat wij die zouden leeren navolgen, en van dezelve als onze patronen geholpen mogen worden.’ De Kerk heeft er steeds aan gehouden en houdt er nog aan dat christelijke doopnamen gegeven worden, en welke namen ook men heden gaat uitzoeken, steeds wordt, bij het toedienen van het Doopsel, een heilige tot levenspatroon aan het kind geschonken.

Door de doopnaam of voornaam is het mogelijk de leden van éénzelfde familie te onderscheiden. Vroeger was het peter of meter, naar gelang het geslacht van het doopkind, die een naam moest kiezen. Heden is deze gewoonte, naar het ons dunkt, in den vergeethoek geraakt, al kennen we wel moderne meters, die hun gepoederd neusje krullen, en er toch meer dan één woordeke over kraken, wanneer meer traditioneele ouders een naam ‘naar den ouden trant’ uitgestoken hebben. Ook het omgekeerde zal nog veelvuldig voorkomen.

Thans zijn het vooral de ouders, die, soms na lang redetwisten - de eerste woorden misschien in 't jonge menagie - plechtig besloten hebben hoe ze de kleine zullen noemen, de vader heeft misschien het laatste woord voor den jongensnaam, en moeder voor den meisjesnaam. En gewoonlijk zal vreemde inmenging daaraan niets meer kunnen veranderen.

Heel netjes zal op 't doopkaartje de naam van het pasgeboren kindje voor het eerst gedrukt worden om de heuglijke gebeurtenis in wijderen kring kenbaar te

[p. 109]

maken. Zeer officieel geschiedt ook de inschrijving van den nieuwen wereldburger, blad zooveel, in het groote boek van den Burgerlijken Stand.

Juist deze doopnamen hebben we nagegaan, zooals ze gedurende een vol jaar te Brugge aan de borelingskes gegeven werden. Doch we hebben niet, zooals het paste, de boeken van den Burgerlijken Stand der stad Brugge geraadpleegd, maar eenvoudig de wekelijksche mededeelingen van de geboorten in een Brugsch weekblad bijgehouden. We verontschuldigen ons over deze gemakzucht. Het was er ons niet om te doen een officieele statistiek der geboorten op te maken, wel een peiling te doen naar den vorm der naamgeving. Kleine onnauwkeurigheden zijn dus in dit opzicht niet uitgesloten, we betrouwden op de verzekering, dat de gegevens in het dagblad worden opgenomen zooals ze door den stedelijken dienst worden medegedeeld.

Het is nog niet heel lang geleden dat in ons land een blijvende belangstelling voor de naamgeving werd opgewekt. Kwam de familienaam het eerst voor on derzoek aan de beurt, stilaan ook groeide de genegenheid voor de doopnamen. Heel veel werd er echter over dit onderwerp tot nog toe niet uitgegeven.⁽¹⁾

Dit overzicht zijn we begonnen op 14 Sept. 1944 en het loopt tot 14 Sept. 1945. Op het eerste zicht schijnt het een wispelturige keuze. September 44 beteekent echter de bevrijding van Brugge en de intrede der Canadeesche troepen. En onze eerste bedoeling

(1) Zie o.a.: K. Roelandts, Wetenschappelijk onderzoek der Vlaamsche persoonsnamen, en: J. Lindemans, Hat plaatselijk anthroponymisch onderzoek in: Mededeelingen uitgeg. door de Vl. Toponymische Vereeniging te Leuven, jg. 1942. blz, 1-19. J, Lindemans, Hoe maak ik mijn stamboom op, Turnhout 1941, blz. 54-61. Idem. Vlaamsche Persoonsnamen (Bijdragen tot de Geschiedenis en de Beteekenis van de -), 1^e reeks, Turnhout 1944. E H. Antoon Lowyck, Oude Doopsel-Gebruiken, Brugge, De Graal, 1944 (enkel in polycopie uitgegeven).

[p. 110]

was, door het bijhouden dezer gegevens, na te gaan in welke mate de hoog-oplaaiende geestdrift voor de bevrijders, haar stempel zou drukken op de naamgeving te Brugge tijdens het bevrijdingsjaar. Eerst later hebben we het nut van een algemeen overzicht ingezien. Toch waren het de omstandigheden die ons deze data hebben opgedrongen.

We moeten tevens wijzen op het feit dat de afbakening ‘Brugge’ een ruimer beteekenis heeft gekregen daar in werkelijkheid ook vele vrouwen uit de randgemeenten en de landelijke centra zich naar de stad begeven om zich in een der Brugsche moederhuizen te laten behandelen. Ook deze geboorten van ‘niet-Bruggelingen’ worden te Brugge ingeschreven.⁽¹⁾

Voor de hierboven aangegeven tijdruimte beschikken we over 1275 doopnamen: 660 jongensnamen en 615 meisjesnamen.

(1) Voor het onderzochte jaar dient ook gewezen te worden op de uitwijkelingen uit Oostende en Antwerpen, die te Brugge vertoefden.

De voorkeurnamen.

Onder de voorkeurnamen, we bedoelen namen die veel gebruikt worden en van de volksgunst genieten, hebben we deze namen gerangschikt die minstens 10 maal voorkomen in den loop van het jaar. Naast de vermelde namen duiden we steeds aan, door een cijfer, hoeveel maal deze naam gebruikt werd.⁽²⁾

(2) In het boven vermelde werk van Lindemans, De Vlaamsche Persoonsnamen, zal men uitgebreider gegevens vinden over sommige namen o.m. Edward, bl. 142; Eric. 84; Willem. 167; Roland, 128; Robert, 124 en 95; Alfred, 98; Dirk, 82; Roger, 127; Gilbert, 107.

A. Jongensnamen.

Bij de jongens wordt het hoogste cijfer bereikt door den naam Jean (67 en 10 %). Onder de volgende vormen komt deze naam voor: Jean 24, John 12, Johan 9, Jan 6, Iwan 2, Yvan 14. Deze doopnaam is reeds in de middeleeuwen alhier geliefd en deze voorliefde is onverminderd blijven voortleven. Ook op de

[p. 111]

familienamen heeft deze benaming haar stempel geprent; in een statistiek van 1945 staat de naam Jansena op kop, want niet minder dan 41.000 Belgen dragen deze naam, die op verschillende manieren kan geschreven worden⁽¹⁾.

Jacques 31, bekleedt de tweede plaats, andere schrijfwijzen troffen we voor dezen naam niet aan. Eddy 26, een Engelsche vervorming van den in Engeland volksgeliefden koningsnaam Edward; Eric 25, naam van Deensche en Zweedsche koningen, veel gebruikt in de Scandinaafsche landen en in de laatste jaren ook alhier in de volksgunst, en Willy (20 + 2 + 2 = 24) met zijn vormen William 2 en Willem 2, bewijzen alhier goed ingeburgerd te zijn. Roland 22, Robert 21, en Freddy 21 schijnen in gelijke mate in den smaak der Brugsche ouders te vallen. De Fransche naam Roland klinkt thans zeer voornaam en doet ons denken aan het prachtige ‘Chanson de Roland’ uit de middeleeuwsche literatuur. Robert leent zich tot talrijke verkortingen (Bob, Bobby, Beire, Berten, enz.) in den volksmond en Freddy, de familiaire vorm voor Alfred, heeft ook wel een Engelsch tintje, doch werd ook reeds voor den oorlog veel gebruikt. Door zijn varianten bereikt Frans 25 zeker verscheidenheid: Franky 5, Francois 9, Frank 7, Frans 2 en Francis 2. Dit zal wel, met de vervormingen van Jan, een internationaal record zijn. Guido 14 en Guy 8, met hun totaal 22, is een der zeldzame doopnamen waarvan de Vlaamsche vorm den Franschen overtreft.

Een heele reeks namen volgen met kleine voorkeur-verschillen op het tiental uitverkorenen: André (17 + 1 + 1 = 19), met zijn vormen Andreas 1 en Andries 1; Dirk (14 + 4 = 18) met den Franschen vorm Thiery 4; Paul 18; Marc en Roger (elk 17); Fernand en Luc (elk 15); Gilbert 12 en Georges 10.

Cijfers spreken boekdeelen, zegt men, en waar ons

(1) Prof. F, Baudhuin, Les noms de familles en Belgique (La Libre Belgique, 8-9 Dec. 1945). Zeer verspreid is ook de familienaam Desmet (38,000), Peeters (29,200), Declercq (24,800), enz.

[p. 112]

tevens gegevens ter vergelijking volledig ontbreken, zullen we ons van alle verderen commentaar onthouden. Fransche vormen treffen we het meest aan, voor de Vlamingen rest de magere troost toch de namen Dirk en Guido onder de voorkeurnamen aan te treffen.

B. Meisjesnamen.

Bij de meisjes spant de naam Maria (71, en meer dan 10 %) de kroon. We teekenden volgende vormen op: Marie 43, Maria 19, Myriam 8 en Marijke 1. Mogen we den vorm Myriam aan filminvloed toeschrijven? In ieder geval is dit groote aantal Maria's, naar onze bescheiden meening, een gevolg van geloften voor behoud, tijdens de bange bevrijdingsdagen, die nog banger waren voor de aanstaande moeders dan voor ieder ander mensch. Het is mogelijk dat degelijk vergelijkingsmateriaal ons in het ongelijk zou stellen en het bewijs leveren dat Brugge, ook bij de naamgeving, een uitverkoren Mariastad is gebleven.

Kan het verwonderen dat waar men Maria aantreft, ook Anna in de buurt is? En Anna 46 komt op de tweede plaats onder de vormen Annie 21, Anne 14, Annette 6, Anna 4, en Anna Maria 1, een der zeldzame dubbelnamen die we aantroffen.

Doch het succesnummer voor jonge dames blijft de naam Christiane 42, naast Monique (28 + 4 = 32) met den Vlaamschen vorm Monica 4, en in mindere mate Nicole 21. We mogen gerust gewagen van modenamen: vooral een meisje komt, naar het schijnt, met een mooi-klinkenden naam goed door het leven.

Op een sukkeldrafje volgen: Liliane 15, Ginette en Godelieve (elk 14), Rita 12, Cecile (9 + 1 = 10) met eenmaal den vorm Cecilia, Jeanine 10. Wanneer we voor deze laatste naam rekening houden met de minder gebruikte vormen Johanna, 2 Jeanette 2 en Juanita 2, zouden we een totaal van 15 bereiken.

Uit het overzicht der voorkeurnamen voor meisjes en jongens blijkt dat meer dan de helft (64 %) van de jongensnamen tot deze reeks behooren, terwijl dit

[p. 113]

procent bij de meisjes veel kleiner is (45 %) en er voor het vrouwelijk geslacht van meer verscheidenheid mag gesproken worden. Een drietal traditioneele namen genieten steeds de volksgunst (Jean, Maria, Anna), alhoewel ze onder verschillende moderne (?) vormen worden aangetroffen. Fransche voornaamheid blijft mode (Jacques, Roland, Robert, Christiane, Monique, Nicole), terwijl ook Engelsche invloed zeker merkbaar is (John, Eddy, Freddy, Willy, enz.) echter veel sterker waar te nemen onder de jongensnamen. Men kwam ook minder in contact met vrouwelijke bevrijders! Film en roman oefenen op den meisjesnaam drukking uit (Christiane, Nicole, Monique, Liliane, Ginette, enz.).

Deze enkele besluiten, op de voorkeurnamen gestaafd, zullen niemand verwonderen en den indruk nog verstevigen dat de hedendaagsche naamgeving aan veel invloeden onderhevig is, en steeds zal blijven onderhevig zijn.

We hopen toekomend jaar een nieuw overzicht. van Jan. tot Dec. 1946, op te maken. En we zullen ons op het huidige overzicht kunnen steunen om verdere vergelijkingsgegevens uit te pluizen.

H. Stalpaert

Algemeen overzicht

Voor de belangstellenden voegen we een algemeen overzicht op de naamgeving in het Brugsche bij dit eerste onderzoek. Alphabetisch hebbeu we alle namen gerangschikt met hun gebruikscijfer.

1. Jongensnamen.

Achiel 2, Aimé 1, Albert 6, Alfons 1, Audré 17, Andreas 1, Andries 1, Antoine 3, Armand 1, Arnold 1, August 1, Aurèle 1.

Benoit 1, Bernard 4, Bruno 1.

Camiel 2, Carlos 2, Charles 1, Christiaan 9, Christophe 1, Cyriel 2.

Damien 1, Daniel 5, Danny 1, Didier 6, Dirk 14, Dominique 1.

Eddy 26, Edouard 1, Edwin 1, Egbert 2, Elie 1, Eric 26, Etienne 4.

Felix 1, Ferdinand 1, Fernand 15, Firmin 1, Francis 2, Francois 9, Frank 7, Franklin 2, Franky 5, Frans 2, Freddy 21.

Gentil 1, Georges 10, Gerard 5, Germain 3, Ghenin 1, Ghislain 2, Gilbert 12, Guido 14, Gustaaf 1, Guy 8.

Henri 4, Henrice 1, Herman 3, Hubert 6, Hugo 5.

Ignace 3, Ivan 2 (Zie ook onder Y.)

[p. 114]

Jacques 31, Jan 6, Jean 24, Joël 1, Johan 9, John 12, José 2, Joseph 9, Julien 3.

Laurent 1, Leo 1, Léon 3, Léopold 2, Leslie 1, Libert 1, Lionel 1, Louis 1, Luc 15, Lucas 1, Lucien 5.

Marc 17, Marcel 8, Marnix 2, Martin 2, Maurice 1, Maxime 1, Michel 6.

Noël 6, Norbert 1.

Oscar 1, Oswald 1.

Patrick 7, Paul 18, Petrus 1, Philippe 4, Pierre 6, Pol 2.

Raoul 4, Raphaël 2, Raymonds, René 4, Robert 21, Roger 17, Roland 22, Ronald 7, Rudiger 1.

Stanislas 1, Sylvain 2.

Thierry 4, Thimothee 1.

Victor 1.

Walter 6, Werner 7, Wilfried 5, Willem 2, William 2, Willy 20, Winnoc 1.

Xavier 1.

Yvan 14, Yves 4.

2. Meisjesnamen.

Agnes 4, Alfrida 1, Aline 1, Andrea 5, Angèle 1, Anna 4, Anna-Maria 1, Anne 14, Annette 6, Annie 21, Antoinette 1, Arlette 3, Astrid 1, Augusta 1, Aurélie 1.

Beatrix 1, Bérénice 2, Bernadette 1, Berthe 1 Brigitte 2.

Catherina 2, Carina 4, Carine 1, Caroline 1, Cecilia 1, Cecile 9, Celestine 1, Celine 1, Chantal 5, Christa 1, Christiane 42, Christina 1, Christine 6, Claudine 5, Colette 1.

Daisy 4, Damientie 2, Danielle 1, Denise 5, Derinne 1, Diana 5, Donatienne 2, Doortje 1, Doris 1.

Elisabeth 1, Elise 1, Elsie 2, Elvire 1, Erna 1, Ernestine 2, Ernie 1, Estella 1.

Fernande 2, Francine 9, Francoise 2, Frieda 3.

Geertrui 2, Geneviève 1, Georgette 4, Gerarda 2, Gerda 2, Germaine 2, Gertrude 2, Ghislaine 2, Gilberte 4, Ginette 14, Gisèle 1, Godelieve 14, Greta 2.

Hadewich 1, Hedwige 4, Helena 1, Hélène 3, Hilda 6, Huguette 3.

Ingrid 4.

Jacqueline 7, Jeanette 2, Jeanine 10, Jenny 4, Jocelyne 1, Johanna 2, Josiane 9, Juanita 1.

Katrina 2.

Laura 1, Laurette 6, Lea 1, Lena 1, Leontine 1, Liberte 1, Liliane 15, Lina 2, Lisette 1, Lucienne 3, Lucrèse 1, Ludwine 2, Lutgarde 2.

Machteld 2, Madeleine 2, Magda 6, Magdalena 1, Marcelle 1,

[p. 115]

Marguerite 3, Maria 19, Marie 43, Marijke 1, Marina 5, Martha 2, Martine 4, Maureen 1, Micheline 7, Michelle 1, Mireille 6, Mirzile 1, Monica 4, Monique 28, Muriel 1, Myriam 8.

Nadine 3, Nelly 2, Nicole 21, Noëlla 2.

Odette 5, Odila 1.

Paula 1, Paulette 2, Peggy 1, Philomene 1.

Rachel 2, Raymonda 2, Regina 2, Renée 2, Rita 12, Roberta 1, Rolanda 2, Rosa 3, Rosane 1, Rose 5, Rosette 4.

Sara 1, Severa 1, Simonne 6, Solange 1, Sonja 3, Suzanne 9.

Thérèse 4, Theresia 1.

Vera 4, Viviane 5, Vivienne 1.

Wilfrieda 1.

Yolanda 1, Yolande 1, Yvette 4.

P.S. Men zal opmerken dat de jongensnaam Adolf niet voorkomt!