Biekorf. Jaargang 47
(1946)– [tijdschrift] Biekorf–
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd
[pagina 73]
| |
[Nummer 4]Van Ko Kalle, koster op Sinte-Anne'T IS te minsten wel duist jaar - bah ja wel duist jaar - geleden dat dat benauwelijk dingen alhier voorenvielGa naar voetnoot(1). Toen ten tijde woonde der in 't Kort-Sint-Annastraatje, ‘in 't houckhuyseken-pertinet-de-kercke’ een zekere Jacobus Kalle, koster van de prochie. Zoo, 't was op Witten Donderdag en al stijf late in den avond; Kalle Ko had zitten pekken in d'herberge Den Beseme bij Dierycxens in Stuifzand - dat heet daar nu de strate van 't Zerusalem -. Al subbelen in den donkeren en al tasten tusschen de boomtjes, trok hij noesch al over 't kerkhof naar huis, en naar z'en bedde te wege. Maar aan 't groot kalvariekruise gekomen - dat in die tijden rechts bezijds de kerke z'n armen strekte - bleef hij boomstille staan om te kijkene... - Nèh, zegt hij,... 't brandt daar nu nog licht in | |
[pagina 74]
| |
den koor, zou 'k ik dat wel vergeten hebben uit te doene dè?... of is er nog eene berechtinge misschien?... Tjou!... 'k moest ook juiste nog zòò lange in den Besem zitten!... Hij naar de sakristiedeure... ze was op slot; vandaar naar de endeldeure... maar de deze was óók op slot! - Dat is aardig, peisde Ko, en hij loerde alzoo en keer voorzichtig door 't slotergat;... maar-mensch, was me dat verschieten! hij keek lijk zot! Peist e' keer: ginder tenden-uit stonden twee keersen te branden, en aan den voet van den autaar een priester... ja-ja een priester in messegewaad... te midden van den nacht!... en geen twijfelen, 't was wel een priester in volle gewaad! En kijken dat de koster deed!... Maar 't docht hem dat die paster zoo aardig deed... en alle steppen ommekeek lijk om te ziene of er hem niemand 'n kwam dienen. Maar ja-jaa-je... hij stond er, en bleef er staan schilderen moedermensch aleene. Wat gedacht ook... messe willen lezen te midden in den nacht!... Ruttelen met den klopper of dokken en stuiken tegen de endeldeure 'n baatte niet, de paster 'n had lijk geen ooren om t' hooren. Wie was dat nu toch?... Ko Kalle molde z'en hersens uit. Was dat paster Dujardin?... Maar bah neen 't;... en Kerkhove 'n was 't ook niet, 't en trok er niet op; en Van der Mèèzetje nog vele min! Ze waren alle drie toch wel 'en kop grooter of 'en vuist kleiner en alleszins een goe' kazakke streuscher of hier ‘dat geestelik man’. Maar al met e' keer 't sloeg twaalve op de torre... 't was middernacht, twaalf zware slagen ronkten vreend om hooren in dien zwarten donkeren nacht. Ko 'n stond daar lijk maar 'n beetjen op z'n ongemak op dat kerkhof, met al die doo' menschen rondom hem. - Och, knees de man, had ik al lange in mijn bedde gelegen, liever dan hier met m'n ooge tegen da' slotgat geplakt. Jamaar 't en was daarmeê niet al; bij iederen klok- | |
[pagina 75]
| |
slag viel de paster aan 't kermen gelijk 'en verampeneerden, aan 't kermen om dood van: In nomine Patris... in nomine Patris!... en alzoo elf keeren,... om er ziek van te worden, om der zeer in j'n buik van te krijgen! Maar op den twaalfsten slag... kletsemarjanne! de paster was verdwenen, 't kermen was gedaan, de keersen vlogen uit en gheel de kerke stond in den pekkedonkeren!... Koster Kolle Ko had er ineens genoeg van, j'had z'n bekomste. - 'k En moet 't nie' weten... 'k en moete geen zand hên! riep de vent; sloeg een groot groot kruise en vloog blendelinge te vierklauwe, met den daver op 't lijf en 't vier in z'n broek al over hulten en bulten, kruisen en graven naar huis. Hoe hij geen arms en beenen 'n brak, mag God weten! Ajamaar, serieus gesproken, was dat nu 'en boerefarce? Of was dat 'en spookhistorie? Of wa' was da'? Ja wa' was da? De koster z'n kleêren schuifelden af; in 'en pink zat hij in z'n sliet en tot over z'n ooren... 's Morgens was 't Goê Vrijdagdienst; Ko was blije dat hij dag zag; van den helschen vroegen draaide hij al in 't sakristie en toen ze binnen kwamen, keek hij dievelinge maar goed van onderuit naar alle drie de geestelijken... benieuwd om te zien of ze er soms niet vervaakt en vergaapt uit 'n zagen, of slapers uit hunne oogen 'n wreven... Maar 't waren alle drie lijk visschen, levende versch, en wakker lijk blieken, zot en half dat 't haast gedaan was met vasten! Jacobus op een einde 'n kon het niet meer slikken, en zegt hij alzoo: - Maar, menheeren, zegt hij, verschooninge dat 'k in jen redens spreke; en is ter somwijlen geen een van joenderschen drie 'n die van den nacht ten twaalven in de kerke loreerde? De pastor was aan 't cingelen en de onderpastors zaten nog alle twee halfuit-halfin vernesteld in hunne alben...: alle drie stopten ze van klauwieren, bekeken | |
[pagina 76]
| |
den koster en schoten in een bermhertigen grooten lach!... - Koster! Maar koster toch! stekten ze, lag je een beetje over d'halve deure misschien? of zat er een vliegsken in jen ooge?... Ten twaalven snachts? nog zoo late op strate?... en wat zei Kathelijne-de kosterinne daarvan? Ko liet dat vallen, maar hoe meer ze loechen en gekscheerden hoe koppiger en hoe nijdiger hij uitging: - ...en 't was pertank klaar in de kerke!... en 't was pertank wel een priester die aan den autaar stond!... ja-ja! en wakker was ik! en was ik wakker,... en wat da 'k zag, zag ik! en zag ik goed! Maar 'k zal der wel 't fijne van weten... zonder uwe hulpe!... 't Bleef daarbij: maar 's avonds, achter den Ommegang, klokslag tiene-en-half was Sinte Anne gesloten, en zat de koster moederziel aleene in den preekstoel te koekeloeren, met twee drie dikke kussens om op te zitten of op te knielen, de koolschuppe in de eene hand en de stovekotterare in de andere. ...En toen was 't enja ...zake van wachten en blijven wachten; zitten gapen en geeuwen om dood; trachten rond te kijken en nieten zien; en hem tegensteken meer of e' beetje. Moest hij nu lachen of krijschen? Was dat 'en poetse of geene? Was er benauwd te zijn of niet? Wie kan 't zeggen? Alevenwel 't gerocht alzoo elve, en elve-en-e' kwart,... en elve-en-half, en mezinke, 't bleef al schoone... muizestille. De mane ineens stak op, kwam door de ruiten loeren en verlichtte gheel de kerke. - Nuldemattotte! zwoer Ko, is 't bijaldien dat er binnen... Maar halt!... 't bleef in zijn mond... hij snakte hem rechte! Wat is da'??... kijk... kijk!... dààr, flak vóór hem, te midden in de benedenkerke gaat er voorzichtig al schrepen en schravelen een zerksteen omhooge.., en op kant staan... Pwww!... Seffens daarachter komt er een kalkwit geraamte uit dat donker graf gerezen! Maar beven dat de koster deed, maar beven! ge ziet dat van hier! hij 'n kon | |
[pagina 77]
| |
niet zeere genoeg beven klaar van alteratie! Op z'n knie'n zat hij, met z'n hoofd juiste boven de kuipe, en met z'n haar rechte!... Zoeten Heere! een geraamte, 't was een doo' mensch... die leefde, die roerde, die opstond! Kijk!... 't Waren al hemel en hoepels en kapstokken... 'en gheele klutterbenediktie van letten, kneukels, krakelingen die lijk maar half aaneenhongen;... 'en halve bulte en een zware doodskop die achterwaartsover in de schoûren gepraamd zat, en een lange witte lichte haarstresse.., 'en ‘suivezmoi’... die meêwaaide met den wind. En voeten, mensch toch, voeten! en teen! tien lange lange teen! die - zekers om onder de voeten niet te krullen, 't en is daar geen twijfelen aan - bij iederen stap, verre vooruit de lucht invlogen en dan plat lijk e' zestje op den kouden kerkevloer nederpletsten. Trage, trage en met wijde stappen, al ruttelen lijk gedroogde boonenslossen, trok dat akelig dingen de helledonkere sakristie binnen... Ko koster Kolle verademde voor een ziertje, sloeg kruise op kruise, en snabberde zeere wel drie-vier keeren z'n akte van berouw. Jamaar 't en duurde niet lange, Pietje De Dood was daar al weere gezet, en, juiste lijk gister, in messeornamenten gekleed, met e' kassufele!... Plechtig en statig kwam het tot vóór den autaar gepliikplakt. Maar kijk!... de twee kandelaars stonden al te branden: Ko was gheel verbauwereerd... keersen ontsteken! dat was nu eigentlijk zijn werk, en hoe of wanneer waren die twee in vlamme gerocht?... En juiste - was dat verschieten! - bromde de kerkeklokke voor den eersten keer... 't was twaalve... Even scherp maar rustiger nu, klonk de neuzestemme: - In nomine Patris et Filii et Spiritus sancti. - Ament, zei de koster. Awal Heere, 't was uit z'n mond eer dat hij 't wiste... e'ja zóó gewend zijn! Och Gotte, peisde de man, nu ben ik verkocht! Dwazerik da'k toch zijn! Nu weet hij vanszelfs da'k hier zitte!... Maar alla.. ware 't de duivel... zulk een | |
[pagina 78]
| |
schoo' kruistje maken... dat ware zekers toch wel 't laatste dat hij zou doen?! - Introïbo... ging het verder met vreugde; en Kolle koster, vaneigen nu veel stilder, beducht en bedeesd, en met nog een groot beetje twijfel op z'n tonge - al ware je 't zelve - zei al bibberen achter: - Ad Deum qui loetificat juventutem meam. - Judica me, Deus, las de priester, o! maar tóch zóó schoone, tóch zóó godvruchtig, en alzoo voorts gheel de messe door. Ko gerocht van lieverlede meer en meer in z'n center en op z'n gemak, ja tot aan den laatsten Deo gratias toe. Nog nooit, met 't woord van waarheid, 'n had Jacobus Kalle koster zoó deftig en zóó ingetogen zien lezen en zóó 'en... en... 'en aardige messe gediend. En toen, altijd maar voort, lijk een heiligen paterjark met plakvoeten, keerde het spookgeneuk wederom naar 't sakerstie. - En nu? peisde Ko, en hij gaf 'en grooten verzucht... Mag ekkik hier nu m'n matten oprollen en voortgaan? Of wat staat er nu aan 't gebeuren? Hoe gaat dat hier nu uitdraaien?,.. en hij keek naar den hemel: Ajajaji! in wat 'en romance zit ekkik hier nu, dutsaleene, vernesteld?!... Als 't nog lange duurt, 'k ga der waarachtig nog m'n dood aanhalen! Jamaar, 't en was geen karot zulle, 't en was geen lachedingen! Hij 'n verioos dat verraderlijk deuregat geen pink uit z'n oogen, en, veel vroeger of dat hij 't wenschte, kwam Piittow met z'n blomgezichte we derom vóór de pinne. Ko 'n zag in 't eerste niet anders dan een sneeuwwitten doodskop met twee groote pekzwarte gaten in, die roerloos en staal stonden op hem te blekken. De koster z'n bloed verkroop... Stilletjes... pianewijs kwamen al die bloote trommelstokken met knospers en knobbelingen voor den dag, en de wandeling herbegost,... nog e' keer met lange beenen en lange teen, zeere zeere weere naar 't graf, peisde Ko... - Och ja da's e' goe' gedacht, zei Ko, e' ziertje | |
[pagina 79]
| |
luider ofdat hij 't wenschte; kruip' maar schoone zeere weere binnen in jen doewderiedauwtji en slaap' jen dikte:... je... je... je zijt daar best... nievers beter of dààr,... me... me ventje... En Ko pompte met z'en armen weg en weere lijk om t' helpen steken... alzoo van verre. Maar... nul de djakke! 't en was geen waar! 't was nevens z'n neuze! 't Spook schoot hem al met e keer al pliitsepletsen tusgchen de stoelen rechte naar den preekstoel!... - Onze Vrouwe! schruwelde Ko, hij komt af met z'n plakpooten! Wal 't zweet barst mij uit ' En hij stekte z'n kussens, en hij zou wel gesmeten hebben, maar... hij 'n dorst niet; en over boord wuppen?... 't was zoo hooge... Zoeten Herdere! Och... 't was te late om schampavie te spelen. Putten klutterde al de trappen op... Timpe!... plak!... ging dat, nèh, 't was de koolschuppe - die domme kloefe - die van boven naar beneden viel, op heur neuze stuikte en met een korte klok... plat viel. En toen kwam er een eeuwigheid van een schrikkelijke doodsche stilte... Ko voelde z'n haar wit worden; z'n mond hong wagewijd open, en z'en kele en z'en tonge waren al zoo drooge, al zoo drooge als baanst. ...Den Slakken stond daar al gezet, bek en bek vóór hem!... Brrr... wat een schromelijk gezichte, wat afgrijzelijke diepe oogputten!... 't Was al stof en schimmel, gheele flenten lange drendels kobbenetten die der rond en der aan hongen;... en een reuke, me mensch!... een vieze vuile reuke van reeuw en delfeerde. - Och als 't u belieft, menheertje! smeekte de koster; z'n tonge sloeg ijzere, en hij zonk op z'n dutsen; als 't u belieft, 'k en ga 't nooit van m'n levensdagen meer doen!... - Mensch, sprak dat bekkeneel... Maar 'k wil haadje die kakebeenen en dien kinnebak gezien...'t Scheurde al open, lijk al brokke vaneen, 't gaapte 'k weet niet | |
[pagina 80]
| |
hoeverre... te minsten tot achter z'n ooren!... En 't kwamen alzoo een reesem rotte tanden bloot, met kijzige, dikke, witte, goedgekweekte worms tusschen die krinkelden en krulden al alle kanten...'t eene gat uit en 't ander gat in... - Jacobus Kalle! ging dat nog eens, in de aldergrauwste oudheid stond ik hier als opperherder van Ste-Anna, en deed ik, ellendeling, eens op Paaschavond eene wijding van 't vier... van 'k ga je gaan hên; eene keersewijding... dat 't er niet op 'en trok; snabberde ik de profetie'n dat er de brokken van af vlogen; deed ik eene vontewijding van kust m'n broek; en las ik een meske zóó verzuimig, zóó rap, dat er de priesters van ontsticht waren, en dat er geen een karol bekwame was mij te volgen noch te dienen... En dat àl... om achter den laatsten dienst van den vasten, zeere zeere een eerste hertelijke pijpe te mogen smooren, echten Houthemschen van Taillieu's... Waart gij niet gekomen, dan bleef ik veroordeeld om alle jare, tot aan 't Laatst Oordeel, in de Paaschweek hier vruchteloos een messediender te komen schooien ten einde behoorlijk die zondige messe te kunnen herlezen. - Na jaren en jaren van onherdelijke pijnen hebt gij vandage mijn arme ziele uit 't vagevier verlost! - Doet 't beter, mensch, beter dan ik, doet goed wat gij doet; en als gij bidt, bidt met eerbied, bidt met aandacht; God zal 't u loonen en u aanhooren. Nu ga 'k naar den hemel! eeuwigen dank, Jacobus, ik zal u ook gedenken, gij staat in mijne gebeden! Tot wederomziens!! Ko keek lijk een trijspalul, nog alsan met z'n mond open; en pertank... 't spook was al lange weg: kop en kobbenetten, reeuwstank en schimmel... 't was al lange den bosch in; 't graf was toegeklakt, de mane was gaan slapen, en m'n kozen stond daar nog altijd in z'n preekstoel lijk van d'hand Gods geslegen, lijk uitgeklaaid, lijk om een aap te vlaân. De kerke was wederom helledonker... tot 't nachtlamptje toe 'n danste in de olie niet, eja 't was Paaschavond. Ko kwam al tasten van z'n troon, kroop voorzichtig | |
[pagina 81]
| |
omleege, schuw lijk een hertebeeste, nog alsan met z'n kotterare. Al kijken z'n oogen uit, achter en vooren... schoot hij hem in één steke naar de sakristie. Daar sloeg hij licht met z'n tondeldooze, en... keek e' kee' goed rond: alles lag en hong schoone waar het liggen en hangen moest... In de wijnflessche, dat wist hij goed, moest er nog juiste één enkel kannetje wijn zijn, juiste genoeg om nog één enkele messe te doen - en mezinke waar! - dat zuiptje wijn... was weg! K. De Wolf |
|