Biekorf. Jaargang 46

‘Ambarvalia’ in de jaren 1600.
Akkerprocessie te Gits.

‘Ambarvalia’ zijn, naar uitwijzen van 't woord zelf, optochten of processies door de velden en akkerlanden. Ze gaan terug tot de voorchristelijke tijden en zijn, gekerstend, bewaard o.m. in onze welbekende Kruisprocessies. De bedoeling schijnt wel te zijn: de zegen af te smeeken over de veldvruchten; hiervandaan onze geijkte spreekwijze: processie voor de vruchten der aarde.

Als we spreken van processie door ‘velden en akkerlanden’ denken wij, moderne menschen, aan ordentelijke optochten langs de veldwegen, maar oudtijds werd de uitdrukking ‘door de akkers’ heel dikwijls in den letterlijken zin begrepen; de zegen was maar aan het

[p. 41]

land verzekerd wanneer dit door de processie werd vertrappeld. Er zijn talrijke legenden die weten te vertellen dat die betrappeling aan de gewassen geen schade brengt, wel integendeel: op zoo'n processieland gedijt alles beter; een boer die, om zijn vruchten te sparen, de processie niet laat voorbijkomen, zal maar een schrale oogst opdoen!

Zoo'n tocht dwars door de velden is bv. de beroemde Blutritt te Weingarten (Wurtenberg) en, dichter bij ons, de processie te Hakkendover.

Maar zelfs Hakkendover is nog een heel eind van West-Vlaanderen verwijderd. We denken soms dat West-Vlaanderen, op het gebied van eigenaardige volksgebruiken, minder rijk bedeeld werd. Is het niet dat we van onze eigen geschiedenis te weinig afweten?

Soortgelijke ambarvalia hebben we in de jaren 1700 gevonden te Sint-Baafs-Vijve⁽¹⁾. Een zelfde gebruik bestond, zooals blijkt uit het hier meegedeelde stuk⁽²⁾ in de jaren 1600 te Gits. Toelichtingen kunnen gemist worden: de tekst is duidelijk en klaar.

M. English.

(1) Annales de la Société d'Emulation de Bruges, 1932, bl, 80.

(2) Afschrift in het Bisschoppelijk Archief te Brugge; het stuk is ongedateerd en zonder handteekening - de naam van den pastoor had bij benadering den tijd laten vaststellen; het geschrift wijst naar einde 1600.

Vertoogschrift betreffende den processieweg.

Aen myne heeren Burghmeestere ende Schepenen van Ogierlande⁽³⁾ vertoonen met reverentie den heere pastor ende ghezworen der prochie van Gidts, hoe men is ghecostumeert van alle oude ende immemoriaele tyden te draghen drie formele⁽⁴⁾ processien tjaers, deerste op Sinte Jacebsdach⁽⁵⁾, de tweede op heylich Sacramentsdach ende de derde op de kerckmis dach, alswanneer men onder andere is in possessie te passeren over twee stucken landts, toebehoorende dhoirs Thomas Willaert, ieghewoordelick ghebruuct by Jan Willaert, ligghende

(3) Heerlijkheid te Gits.

(4) Voor solenmele?

(5) Sint Jacob is titelheilige der parochiekerk.

[p. 42]

noort vande kercke, soo sy remonstranten verhopen den Collegie ghenouchsaem kennelick te wesen; ende hoe wel denselven ghebruucker wel hadde behoort int sayen vande zelven partyen te laeten libre passagie tot passeren vande voors, processien, elck op zynen tyt, uuytterlick daerinne te sayen alzulcke graenen die ieghens den zelven tyt zouden connen worden gheweert tot preservatie van zyne schaede, heeft nochtans denzelven Jan Willaert ghebruucker belieft daer inne te sayen terwe, meenende alzoo zonder twyfel denselven wech te verduusteren⁽¹⁾, in preiudicie vande remonstranten ofte andere ghelande⁽²⁾, allesins nulliter ende ieghens recht.

Tselve ghemerck, believe den Collegie tordoneren ten fyne den balliu deser heerlickhede hem addressere anden zelven Willaert, hem bevel doende dat hy, ieghens dat noot zy dat de respective processien moeten passeren, hem voorsie dat den ouden processie wech sy in zulcken staet ende vigure dat men daer deure bequamelick sal moghen ende connen passeren, op pene van die blyvende in ghebreke te incurreren alzulcke boete als den Collegie sal decerneren. Twelcke etc.

(1) Te doen vergeten; vgl ‘verdonkerde’ renten, jaargetijden, enz.

(2) Nl. dat de processie, bij onbruikbaarheid van den gewonen weg, door andere landpartijen zou moeten gaan.