Biekorf. Jaargang 46

[p. 127]

Verdwenen gebruiksvoorwerpen:
De boerenmakke.

ONDER mak (makke) geeft Deken De Bo in het ‘Westvlaamsch Idioticon’ volgende beschrijving, na vooreerst op de schapersmakke gewezen te hebben:

‘De landbouwers in Noord-Vlaanderen dragen een makke mede als zij rond hun akkers gaan, ja zelfs als zij, in de week, naar de mis gaan; de makke is bij hen als het kenteeken en het zinnebeeld van den boerenstiel.’

Tijdens een tocht in het Gistelsche in Oogst 1945, werd ons op een hofstede te Zevekote dergelijke boerenmakke getoond, die toebehoord had aan den vader van den tegenwoordigen pachter. De kleinzoon had, gedurende de dagen van stille afzondering, toen het hof en een klein stukje der landerijen als een eiland midden het overstroomde gebied bovenstak, de boerenmakke van zijn grootvader teruggevonden. De oorspronkelijke maar vermolmde steel had hij vervangen, het koperen gedeelte opgepoetst en de scherpe kant op den zachten slijpsteen geblonken. Bij dit herstellingswerk dacht hij zoo: ‘'t Kan altijd wel entwaar voor te pas komen!’

Deze familie wist ons enkele bijzonderheden over dit gebruiksvoorwerp uit vroegere dagen te verhalen. Vóór 1914 werd de boerenmakke door iederen boer, die zich zelf eerbiedigde, als sierstuk gebruikt. Eigenlijk kon de makke gebruikt worden om distels uit te stekken⁽¹⁾, doch de boer nam ze mede, in de week, telkens hij door de velden trok om toezicht te houden op zijn volk, nu en dan stak hij het tuig wel

(1) Een gebruiksvoorwerp in den trant van de boerenmakke is de herdersmakke. Zie daarover: Oostvlaamsche Zanten 1942, blz. 79-87, waar ook een tweetal afbeeldingen er van terug te vinden zijn.

[p. 128]

eens in den grond, hij berispte hier en daar iemand en trok dan met zijn makke onder den arm naar de dorpsplaats, om enkele druppels te drinken. Daar vond hij andere boeren, geburen meestal, die reeds hun makke aan de herbergdeur gezet hadden, om aan te toonen waar ze dien dag samenzaten. Ze dronken er hun rantsoen en na het praatje en den drank, hadden ze steeds de zekerheid, dat hun makke als steun op den terugweg kon aangewend worden.

Het ware aangenaam te vernemen of ook buiten de Polderstreek de makke in eere werd gehouden.

De boerenmakke, zooals wij ze zagen en afteekenden, bestaat uit een metalen kop van eigenaardigen vorm die aan een houten steel is vastgehecht.

Vooral de polderboeren schenen, volgens onze zegslieden, zeer aan hun makke gehecht. 's Zaterdags moest de meid het koperen gedeelte netjes opblinken, want in een dezer platte stukken stond netjes de naam van den eigenaar gegrift.

[p. 129]

De kop zelf is uit twee stukken gevormd: een bovenstuk, een soort waaiervormig schupje [1] met steekje [2] ± 10 cm. lang in ijzeren smeedwerk, zit vast in een koperen ronden ring [3] met negenzijdig koperen steelstuk [4]. Dit holle steelstuk wordt op den houten steel [5] vastgeklopt. Het koperen gedeelte is eveneens ± 10 cm. lang.

Het is een mooi stuk handwerk door den dorpssmid uitgevoerd, dit laatste verzekerde men mij tenminste. Zooals zooveel andere familiestukken ging ook de boerenmakke over van vader op zoon. Ondanks verdere navraag, konden we, tijdens ons verblijf, in de gemelde streek geen tweede exemplaar ontdekken.

Zou ook de boerenmakke, die pas enkele jaren in onbruik is, reeds tot de zeldzaamheden behooren?

H. Stalpaert