Biekorf. Jaargang 46

Mengelmaren
Adriaan Fabiaen

Een onbekend Brugsch schilder uit de XVI^e eeuw.

De geleerde conservator van het Brugsche stadsarchief, de heer R.A. Parmentier, wijdt sedert jaren zijn beste krachten aan geschiedkundige opzoekingen over de oude Brugsche schilders. Onlangs mocht hij een grooten naam verwerven door het vaststellen van de juiste geboorteplaats van Hans Memling, ter gelegenheid van de uitgave zijner kostelijke Indices op de Brugsche Poorterboeken die vroeger alhier (1939, bl. 140) besproken werden. Daarenboven bracht hij een menigte bijzonderheden aan het licht over het leven en het werk van Brugsche meesters uit de 16^e eeuw, die de roemrijke Brugsche school der vorige eeuw hebben voortgezet. (Handelingen der Soc. d'Emulation, 1937-1939; Belg. Tijdschrift voor Oudheidk. en Kunstgeschiedenis, 1938-1939). Zijn fijne speurzin bracht hem verder tot de ontdekking van enkele verrassende wetenswaardigheden over den nagenoeg onbekenden Brugschen schilder Adriaan Fabiaen (in de aangehaalde Handelingen 1939, bl. 134-136).

Adriaan Fabiaen was de zoon van een meester-schilder en werd zelf vrijmeester in het Brugsche schildersgild in 1519; hij overleed rond 1540.

Het eenige werk van hem dat, vóór de jongste onthullingen van den heer Stadsarchivaris, bekend was, dagteekent van 1532. In dit jaar immers heeft Fabiaen het houtwerk van den nieuwen gevel van het hospitaal der Potterie in groene olieverf geschilderd. Zooals de groote Vlaamsche Meesters gebruikte hij buitengewoon duurzame verfstof, want Kan. Duclos weet in den 17ⁿ jaargang, bl. 53, van Rond den Heerd (1882) nog te melden:

[p. 109]

‘Tot op onze dagen heeft de makelare van de deure des hospitaals dit koleur behouden’.

Nu echter heeft de heer Parmentier in de kerkrekeningen van het H. Bloed gevonden dat Adriaan Fabiaen, op 5 Mei 1524, twee schellingen grooten ontving voor het schilderen van twee draagbaren ‘daermen 't Helich Bloet up draecht’. Een paar jaar later werd hem door dezelfde kerkfabriek een rekening uitbetaald van zeven schellingen grooten voor allerlei schilderwerk: ‘van diversche schilderye’. Zal ooit iemand achterhalen welke kunstwerken achter deze twee woorden mogen schuilen, vooral als men in acht neemt, dat Fabiaen voor het vermelde schilderwerk drie en een halve maal zooveel betaald werd als voor het schilderen van de twee draagbaren?

De heer Stadsarchivaris vond nog meer. In den loop van zijn tien laatste levensjaren verschijnt Fabiaen tot driemaal toe als voogd van minderjarige weezen, waaruit mag blijken hoe hij een niet gering aanzien bij zijn medeburgers genoot.

Men mag hopen dat de heer Parmentier zijn vruchtbare opzoekingen in de Brugsche archiefkamer in die richting zal voortzetten en nog meer gewichtige bijzonderheden zal boven halen over dezen meester Fabiaen die, zooals verdere bescheiden het nog moeten uitwijzen, misschien de voetstappen gedrukt heeft van onzen grooten Hans Memling, tot wiens roem onze geleerde Stadsarchivaris in het verloopen Jubeljaar zooveel wist bij te dragen.

Jos. De Smet.

Bij het Jaarcongres van de Vinkeniers te Rumbeke.

Den Zondag, 7 April laatstleden, werd te Rumbeke het nederigste maar schoonste vredescongres gehouden van ons land.

Je gaat hooren:

Daar was de jaarlijksche bijeenkomste van al de vinkeniers van Veurne-Ambacht tot uit 't Land van Schoorisse. 'k Schatte ze op zestien honderd vinkepieten die in de groote gemeentezale naar 't woord van hoofdman Verstraete kwamen en zaten te luisteren gelijk vinken.

De hoofdman had het over het wel en het wee dat de vinkenier heeft meegemaakt in 't voorbije seizoen, en hij spoorde iedereen aan, niettegenstaande de lastige tijden waarin we leven, het vreedzaam sport verder te laten gedijen.

De heer Buyse van Oekene las de nieuwe regelingen van den Algemeenen Vlaamschen Vinkenliefhebbersbond, een bond die al de minnaars van het vinkendiet binden zal tot echte broeders.

Mijnheer Tanghe wees op den plicht van ieder gildeman bij 't steunen van het vakblad ‘De Vinkenier’.

[p. 110]

Frans Baert haalde kunsten uit met zijn tam wijfje ‘Dora’ en Geeraard de Vooght met zijnen vogel ‘Koussie’.

De oppervinkenier Loosveld van Waregem kreeg uit handen van den hoofdman duizend frank, zijnde de bate voor den besten uitslag in 't kweeken.

Daar waren ook aanwezig: Eerweerde heer Pastoor van Rumbeke die met ons te gare zat aan 't berd, Styn Streuvels die van Ingooigem kwam gebold met Mr. Leo De Fraye van Deerlijk, Dr. De Poorter van Sint Kruis-bij-Brugge die telken jare iets nieuws te vertellen heeft Je moet hem aan den trok hooren over kwakkel en kwakkelbeen en over 't onderscheên van man en puppe bij de distelvinken bijvoorbeeld, waar't namelijk aan 'en zwarte plekke onder de vleêren bij den vinkenschouder geleden ligt.

Waarom al dat beslag over die vinken?

Omdat het vinkenspel een deel is van de levende folklore.

De geleerde folklore blaast het levenssap weg dat in de ware volkskunde te vinden ligt.

De geleerde ‘vogelkunde’ doet juist hetzelfde.

Vinkenieren is levende folklore en levende vogelkunde t'hoope.

't En is niet te vele gezeid, want dat zit alzoo ineen:

Vroeger was vogels kennen 'n bloote opsomming van vogelsoorten.

Naardien kwamen boeken uit waarin de vogelkenner al wat wijsgeerig inzicht aan den dag lei.

Later werden nieuwigheden gevonden die met de grootsche vraagstukken van de natuurkundigen verband houden. Toen werd al geleerd dat het laatste woord over het leven van de vogels niet gesproken 'n wordt in de doodenkamers van een ‘ornithologisch Museum’.

Ook hier waren het niet de beroepsgeleerden maar de liefhebbers-natuurvorschers bij Gods genade die het meest bijbrachten tot de kennis van het vogelvolk. Die 't niet 'n gelooft moet lezen wat Karel Dupond van Jonkershove over 't vogelvolk weet te vertellen aan al de groote vogelkenners van Europa.

Te Rumbeke nu is 't weeral anders. Daar zijn alle geschriften over de vogels weggewaaid.

Daar worden vinkeman en vinkenier gehuldigd omdat de vink sedert eeuwen het herte van zooveel Vlamingen heeft bekoord en als Vlaamsche huisvogel bij uitnemendheid wordt geprezen.

De vinkezettingen die van April tot Oogste in honderden

[p. 111]

gemeenten van t Vlaamsche land den Zondag voormiddag worden gehouden, leveren het bewijs hoe de vink ons volk begeestert.

De leider van die aloude beweging is hoofdman Verstraete, de verduldige zoeker, kweeker en raadgever die alles veil heeft voor het heil van den vogel van lands- en ambachtsman.

Hij heeft gebroken mat alle tradities. Hij is de voortrekker van de nieuwe studie-wijze, dit is het gadeslaan van den vogel liever dan de vogelsoort.

Omdat hij wist dat de vink sedert eeuwen 't gemoed van heer, boer, knecht en huisvrouwe veroverd heeft, koos hij dien vogel die van zijn liedje maar 't refrein 'n kent, maar het uitslaat met zooveel kracht, helderheid en zwier, bij tijd en wijle met zooveel drift, dat hij uit zijn wijnroode borst zijn vinkenslag tot zeven honderd keers per ure de wereld inzendt en dit laat gebeuren ‘bobbelender kelen’ zooals geen andere vogel in ons land bij dage.

En 't nut van dat Congres te Rumbeke?

Dat is: vrede behouden onder de vinkeniers, het leeren beschermen van die geluksvogels die - God zij geloofd - niet meer geblind 'n worden, het leeren kweeken en 't bestudeeren ervan, en 't altijd liever leeren zien en inleven van wat ons in 's Heeren schepping omringt, in hoofdzake, van alles wat de vinke slaat!

G.P. Baert.

Cordulens Schooltje te Handzame.

In de Geschiedenis van het Kerkelijk en Godsdienstig leven in W.-Vlaanderen van Kan. Lescouhier staat, op bl. 404, dat in het jaar 1840 E.H. Goddijn, pastoor te Handzame, op de wijk Edewalle een gemengde school bouwde, welke gehouden werd door Cordula Victor. Er staat ook bij dat in 1874 de kerk, pastorij en drie klassen bij de reeds bestaande gebouwd werden. Zoo dat men zou gaan denken dat er toen al meer dan een klas was, en dat het schooltje van Cordula zou gestaan hebben waar nu de school is. Is dat eerste eenigszins mogelijk, het laatste was zeker niet zoo.

Cordulens schooltje stond langs de oude strate van Boscheewege naar de Roode Zee. Zoo heeft mijn moeder zaliger (een oud leerlinge) altijd verteld. Het was een huizeken van de kerkfabriek van Handzame,denk ik. Een gemengd schooltje.

Cordule was een rijzige vrouw. Ze leek eer een man dan een vrouw; zij droeg een witte ooremuts en had een zware bas-stem. Groote handen en voeten. Zij droeg altijd eene baalschorte, en die schorten waren gemaakt van de balen die de boerekinderen

[p. 112]

(arme kinderen moesten niets geven) gevuld met tarwe of haver meebrachten als betaling voor hun lessen. Daarmee leefde Cordule en leefden haar konijntjes. Het gebeurde, vooral in den winter, dat de kinderen als betaling stokken meedroegen waarmede dan het vuur in den heerd onderhouden werd.

's Morgens als de school ging beginnen, kwam Cordule buiten staan en riep met zware stem in een lang-gerekten toon: ‘School-in! School-in!’ Mijn moeder kon- dit nog heel goed nadoen. De kinderen mochten nooit verder spelen dan tot aan den eerstkomenden draai van den zandweg. Eens 't schooltje binnen, gingen ze waar-hier waar-daar op een laag bankske neerzitten. Er werdt veel en luidop samen gebeden en Cordule bad zeer godvruchtig voor met gevouwen handen, de vingers ineengestrengeld vast voor haar mond. In Maartemaand en Meimaand maakte ze grooten indruk op de kinderen door de statige manier waarop ze de litanieën voorbad.

Men leerde Catechismus. En dan spellen. De letterkas was er in gebruik. Het leeren ging individueel. Ieder kind kwam apaart bij Cordule om z'n eerste letters en woorden te spellen in 't Kruisken A-B-C. Het klonk aldus: ‘Dee-ee-en dat is Den. Vee-oo-er dat is Voor. Hatse-ee-tee dat is Het.’ De oudste leerden uit een boekske dat sprak van Julius Seizaart (Caesar). Om te leeren schrijven was er in heel de school maar één inktpot en zelfs maar één pen, een ganzepen, die nu en dan door Cordule met groote zorg gesneden werd. Er was geen zwart bord. Om te schrijven zaten de kinderen op den grond en gebruikten hun zitbanksken als ‘pupiter’. Waarschijnlijk geen spellewerken. Echter veel breien, zelfs de knechtjongens moesten dat leeren. Binst de school maakte Cordule haar eten klaar voor 's middags. Eens per jaar werd de school gekuischt t.t.z. de eerdenvloer werd met de spade afgesteken. In 't jaar 1915 bestond die vloer nog en Cordule's huizeken zal er nu ook nog wel staan.

K.S.