Biekorf. Jaargang 46

Westvlaamsche zanten
(Vervolg van bl. 25)

Om. In 't kaartspel te Dudzeele twee beteekenissen: 1. - tegenover. B.v. na een spelletje heeft de eene partij 90 punten, de ander 56 punten behaald. Men zegt: 90 om 56, d.w.z. 90 tegenover 56.

2. - weerzijds. B.v. beide partijen halen 72 punten. Men zegt: 72 om (zie ook Loquela).

[p. 93]

Onderzetten. Te Knokke: ‘entwien onderzetten’ is iemand in het geniep tegenwerken.

Onthouden. Te Dudzeele: ‘entwadde onthouden van 's noens tot den twaalven’ beteekent een kort geheugen hebben.

Onze lieven heertjes teentjes (uitspr. irtjes titjes) is te Knokke de naam van een vlinderbloemig duingewas. Lotus corniculatus, Ned. rolklaver. Voor N. Ned. geeft Heukels in zijn bekende Flora de volksnamen: Jufferschoenen, schoentjes en laarsjes. Paque geeft Jesukenspootkens te Perk: ‘De bloemtros is opengespreid gelijk de vingeren eener hand’.

Wij vergeleken in onze kinderjaren de bloemen en de peultjes met vingeren of teenen.

Hier de beschrijving van Rembert Dodoens (Cruydtboeck) onder ‘van gehorende daveren’: ‘De Bloemen zijn schoon geel, blinckende, cleynder dan de Erwtebloemen, veel tegader op de toppen van de roeykens oft steelkens staende: Ende als die vergaen, soo volgen daer sommige Haeuwkens nae, die cleyn zyn, lanckworpich, dun, ront ende smal, met rondachtich cleyn saet. De Wortel is hart ende houtachtich, alle jaer wederom uutspruytende.’

Onze Vrouwe Distel. Te Knokke, Westkapelle, Dudzeele en omstreken, de naam van den wilden kaardebol, Dipsacus silvestris, een prachtige, stekelige plant op de polderdijken, langs de grachtkanten en in de verlaten hoeken der polderweiden. De rijpe planten met hun groote stekelige koppen worden droog in een vaas bewaard. Deze plant wordt door de buitenmenschen als onheilwerend beschouwd. Te Dudzeele legt men haar op den zolder om alle ongelukken uit het huis te weren. Dit gebruik staat wel in verband met den vorm der plant: stekelige knotsen, een afwerend wapen.

De Bo geeft dezelfde benaming voor den gekweekten Mariadistel, Silybum Marianum, een sierplant uit Z. Europa, en ook voor den duinedistel, Eryngium maritimum. Wij hebben den duinedistel nooit zoo hooren noemen. Dipsacus en Eryngium worden duidelijk door het volk onderscheiden.

Oog. ‘Zijn oogen zijn grooter of zijn buik’ zegt men alhier (Knokke, Dudzeele) van een kind dat zijn goeste niet kent en meer eten op zijn telloore neemt dan het opkrijgen kan.

Onze Vader. Hier volgen enkele parodieën op het Onze Vader, 't Volk en meent het niet slecht daarmee!:

Dudzeele:

Onze Vader, 'n huttentut.
Zeven koeien ip een hut,

[p. 94]

 

Achte ip een kauwelblad

 

en negen ip den boer zijn eersgat.

 

Kortemark:

 

Onze Vader, die in de pappot zat

 

en al de beste brokken uitat.

 

Vaders mutse en moeders 'n hoed,

 

Keerseroet!

 

Gulleghem:

 

Onze Vader, peperzeele,

 

't Zat een hond in vaders teele

 

Had ik het geweten

 

'k Had hem er uit gesmeten!

Oogenput (uitspr. oogenpit). Te Dudzeele enkel gehoord in de veel gebruikte spreuk: ‘Voor mijn oogenpit nie’ d.w.z. voor geen goed ter wereld, voor mijn kostbaarste bezit niet, voor mijn leven niet. 'k Zoun da voor mijn oogenpit niet doen!

De Oogenput is waarschijnlijk het middenpunt van 't ooge, 't zientje, 't kijkertje. De zegswijze beteekent dus: Voor 't licht mijner oogen niet!

Ooren. Te Knokke zegt men van iemand die mager is van kommer en verdriet: ge kunt deur zijn ooren kijken.

Oortebond (Nieuwmunster, Uitkerke): Een bond van einden strooi die overschieten in den winter van 't strooi waarmede de koeien gevoederd werden. Zij knabbelen enkel de toppen af. In 't voorjaar worden daarmee de zwijns gestrooid, wanneer het strooi schaarsch is.

Oortje. Weerspreuk bij de Heistsche visschers: ‘Een oortje wind is een stuivertje regen’ beteekent dat een klein beetje westerwind vele regen brengen kan.

Opperpaster. Te Knokke is de opperpaster (uitspr. ipperpaster) de pastor. De paster is er de kapelaan.

Ote (Knokke, Westkapelle): Wilde haver, Avena fatua. Zie De Bo onder ate. In Ned. oot. Verg. Eng. oats. Wij geven dit woord enkel voor diegenen die zich met de verspreiding der plantennamen bezighouden.

Ouwersten (Knokke): ommersten, immers.

*^**

Verbetering: Hierboven blz. 25 r. 16 van onder staat er loef. 't Moet zijn hoef.

Opmerking betreffende wat K. Loppens schrijft op blz. 248, 1939, over het woord hil. Op de Oostkust wordt het

[p. 95]

woord hul (meerv. hullen, dim. hulletje) als gemeen zelfst. naamw. dagelijks door het volk gebruikt. De hullen van den duine. Hooge en kleine hullen. De pannen tusschen de hullen. Den halm (Ammophila) op den hul. Een huis op een hul. Kleene hulletjes op 't strange tegen den dijk, enz. Duin kent men niet. Wel duine (mann.) en duinen als verzamelnamen. Duintje, duinetje, hoorde ik nooit. Hil bestaat niet. Wel hul.

Voor hul tegenover hil, verg. schulle en schille, zulle en zille, wulge en wilge, buskop en bisschop, sluffer en sliffer, dunne en dinne, enz. enz.

Wordt hil soms elders in Westvlaanderen gebruikt?

Het woord hul is mannelijk.

('t Vervolgt).

Jozef De Langhe.