Biekorf. Jaargang 45

't Crucifix op den Zeedijk bij Nieupoort in 1572.

IN Biekorf 1913, bl. 129, geeft R. Dupont de geschiedenis van Ons Heeren huizeken, kleine kapel die stond buiten Nieupoort, langs de haven, op ongeveer 100 m. ten Noorden van het Oud Veurnesas, dat nog bestaat. Dupont heeft enkel de rekeningen vanaf 1574 geraadpleegd. Hij zegt namelijk bl. 131: ‘In de stadsrek. 1574 is er reeds spraak van het maken van ‘thuusken van tcrucifix’ en nog in 1578 van 't zelfde godshuzeke.’ Verder nog: ‘over de herkomst van het kruisbeeld hebben wij tot nu niets kunnen opsporen. Voorzeker bestond het vóór 1574, immers volgens de aanteekeningen in de stadsrekening van dat jaar schijnt het een reeds gekend crucifix.’

Dit is inderdaad zoo. Vóór dit jaar is er geen sprake van een crucifix huiseken, maar enkel van een crucifix. Er was dus vroeger enkel een houten kruisbeeld op

[p. 307]

deze plaats, volgens de rekeningen van 1564-1565: ‘Dezelve weke (incommende den XXVI^en van November) ghevrocht by de timmerlieden ter steygherpoorte voor tcruuse ende elders.’

Rekeningen van 1571-1572: ‘De zelve weke ghevrocht bij de temmerlieden int maken vande valbrugghen van Oost ende Noordpoorte ende ande brugghe ter ryole ooc mede ant tcrucifix staende up de zee dyck.’

De dijken die langs de rivieren liepen, waren genaamd zeedijken, overal waar de getijstroomen vrij konden binnenvloeien; voor den Yser noemde men zeedijken, deze die van de duinen tot aan Nieuwendamme liepen, dus tot op zes kilometers van de zee.

De naam Ons Heerenshuizeken wordt enkel gevonden in de teksten van de XVII^e eeuw. Dit kapelleken is verbeeld op een geteekend plan van 1640 (Staatsarchief Brugge). Op een ander geteekend schematisch plan van 1787, verbeeldende de westsluis bij Nieupoort, (archief der Noordwatering), staat de kapelle verbeeld, en daarnevens nog een kleine kapel? Misschien is het de kleine houten kapel, voorloopig gemaakt wanneer men de groote kapel herbouwde in 1718, die nog bestond wanneer dit plan geteekend werd?

Er is ook nog een gedrukte kaart uitgegeven in 1797 door Louis Capitaine, die de kapel verbeeldt, genaamd ‘Godshuyseken’. Wij weten nochtans dat de kapel vernield werd einde 1793, volgens J.B. Rybens, maar landkaarten zijn altijd een weinig ten achteren.

Hoe nu uitgelegd dat dit kruisbeeld dààr op den zeedijk stond, langs de haven?

Geheel waarschijnlijk was het als herinnering aan een schipbreuk bij een tempeest op deze plaats voorgevallen, zooals het vroeger meermaals gebeurd is in deze haven.

K. Loppens.

De teksten van 1564 en 1572 werden ons vriendelijk medegedeeld door D^r L. Desnick, archivaris der stad Nieupoort.